گزارشی از بند۳۵۰ زندان اوین: نقض مکررقوانین، شرایط سخت زندانیان

فعالان سیاسی، حقوق بشری و زندانیان گمنامی که در بند ۳۵۰ زندان اوین د به سر می برند از مشکلات جدی همچنین تراکم خارج از استاندارد زندانیان، ایجاد محدودیت های بسیار از جمله برقراری ارتباط با خانواده ها و دسترسی به تلفن، وضعیت وخیم بهداشت،  کیفیت نامناسب غذا  و کمبود فضای استراحت رنج می برند. برخی از زندانیانی که مدتی را در این بند گذراندند به کمپین بین المللی حقوق بشر از وجود مشکلاتی گفتند که نقض صریح آیین نامه اجرایی نحوه اداره بازداشتگاه های امنیتی به شمار می رود.  در تبصره یکم ماده ۵« آیین نامه اجرایی نحوه اداره بازداشتگاه های امنیتی”در خصوص استانداردهای نگهداری، نحوه مدیریت و ارائه خدمات در بازداشتگاه ها تاکید شده است که، “مسئولان و کارکنان بازداشتگاه ها ملزم به رعایت حقوق شهروندی متهمان برابر قانون حفظ حقوق شهروندی و سایر ضوابط مربوط می باشند.»

بر اساس ماده سوم دستورالعمل حمایت از حقوق شهروندی زندانیان، این حقوق مشتمل بر رفتار انسانی و اسلامی با زندانیان و رعایت و حفظ حقوقی که در آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها به آن اشاره شده  شامل مواردی همچون مراقبت های بهداشتی و درمانی و همچنین ممنوعیت هر گونه آزار و اذیت جسمی و روحی، ممنوعیت هرگونه تحقیر و استخفاف ، حق مکالمه ،مکاتبه ، ملاقات حضوری با وکلا ، بستگان و آشنایان و ملاقات شرعی وفق آئین نامه اجرایی سازمان ، حفظ و نگهداری وتحویل لوازم شخصی به هنگام خروج زندانی از موسسه کیفری است که باید توسط مقامات مسوول زندان ونیروهای دستگیرکننده رعایت شود . در بخش دیگری از این دستور العمل آمده است: «چنانچه حقوق شهروندی زندانیان نقض گردد واحد های حمایت در موسسه مکلفند ضمن برخورد قانونی با متخلف ، اقدام لازم جهت ایفای حقوق زندانی معمول ونتیجه را به دفتر حقوق شهروندی زندانیان گزارش نمایند .»

یکی از زندانیان که مدتی را در این بندسپری کرده است با ذکراینکه نامش محفوظ بماند به کمپین بین المللی حقوق بشر گفت که در کنار فعالان سیاسی که در این بند نگهداری می شوند بسیاری از افراد که دارای اتهامات و جرایم امنیتی هستند و به طور خاص در جریان اعتراضات بعد از انتخابات بازداشت شده اند، از مدت ها پیش در بند ۳۵۰ و سایر بندهای زندان اوین در شرایطی دشوار روزگار می گذرانند در حالی که هیچ خبری در مورد آنها وجود ندارد. وی که خود نیز ماه های آخر سال گذشته را در بند ۳۵۰ سپری کرده است از میان زندانیان گمنام این بند به حمید پیروزفام (۱سال حبس تعزیری ۷۴ ضربه شلاق)، محمدجواد رحیمی فیروز( ۱ سال حبس تعزیری و یکسال حبس تعلیقی)، حسین واحد (۲ سال حبس تعزیری)، محسن عبدی (دانشجوی باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا) اشاره کرد.

بر اساس مقدمه “آیین نامه اجرایی نحوه اداره بازداشتگاه های امنیتی” که در ۸ ماده و۵ تبصره در تاریخ سی ام آبان ۱۳۸۵ به تصویب رییس قوه قضاییه رسیده است، «سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور» موظف است زمینه لازم برای «حفظ حقوق شهروندی متهمین جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی» را فراهم آورد. در ماده ۲ این آیین نامه تصریح شده است: «علاوه بر قاضی رسیدگی کننده به پرونده، دادستان و یا نماینده وی مکلفند هر پانزده روز یک بار از بازداشتگاه های مذکور بازدید به عمل آورده و گزارش آن را به رییس قوه قضاییه اعلام نمایند. ماده ۳ این آیین نامه همچنین بر رعایت طبقه بندی متهمین از حیث وابستگی به مراکز امنیتی و شرایط خاص نگهداری آنان تاکید دارد.  در تبصره ماده سوم نیز اشاره می شود : “چنانچه به علت کمبود فضای فیزیکی در زندان مرکزی و یا در صورت عدم وجود شرایط مناسب، امکان ایجاد بازداشتگاه در زندان مرکزی فراهم نباشد مراکز امنیتی ذیربط مکلفند حسب مورد نسبت به در اختیار گذاردن مکان مناسب که مورد تایید سازمان باشد اقدام نمایند.

علیرغم وجود همه قوانین فوق، تجربه زندانیان سیاسی که به صورت موقت از زندان اوین و به ویژه بند ۳۵۰ و سایر بندهای امنیتی آزاد شده اند حاکی از اعمال شرایطی غیر استاندارد  فیزیکی و رفتاری در مواجهه با زندانیان سیاسی است. یک زندانی سیاسی که هم اکنون به صورت موقت از زندان آزاد شده و در انتظار تشکیل دادگاه به سر می برد برای کمپین بین المللی حقوق بشر شرایط این بند به لحاظ وضعیت بهداشتی، تعداد و تراکم زندانیان، رفتار زندان بانان و بازجویان را این چنین به تصویر کشیده است:

«من مدت یک ماه را در بند ۳۵۰ گذراندم. زمان حضور من، این بند بسیار شلوغ و پر جمعیت بود. بین زمانی که در این بند حضور داشتم بین ۱۶۰-۱۸۰ زندانی سیاسی و حدود ۵۰ زندانی مالی در بند ۳۵۰ نگهداری می شدند. زندانیان سیاسی تنها حق استفاده از یک کابین تلفن را داشتند و روزی سه ونیم تا ۴ دقیقه ( بسته به کم یا زیاد شدن تعداد زندانیان سیاسی) وقت تلفن داشتند. این در حالی بود که زندانیان مالی ۴ کابین تلفن داشتند و در بسیاری از ساعات روز کابین های تلفن آنها خالی بود. در بند ۳۵۰ همه جا مجهز به دوربین بود . اتاقها، دست شویی، حمام و ظرفشویی و راهروها، مجهز به دوربین بود . در اواخر حضور ما هواخوری هم که از ۱۷:۴۵ تا ۱۸ و از ۲۰ تا ۲۰:۳۰ باز بود با دوربین تحت نظر قرار گرفت.»

او شرایط فیزیکی و امکانات بند ۳۵۰ را نیز بسیار نامناسب توصیف کرد و گفت: « ازدحام بیش از حد جمعیت در بند ۳۵۰ آزاردهنده بود. ساعت ۷ صبح و ۶ بعد از ظهر زمان آمار بود. در زمان آمار همه زندانیان باید به اتاق های خود می رفتند و در ردیف های مرتب (آماری) می نشستند. کیفیت غذای بند پایین بود و راهرو و سرویس های بهداشتی بسیار کثیف بودند. در آن زمان هم سرماخوردگی بیماری شایعی در بند ۳۵۰ بود و با این وجود مراجعه به بهداری و دسترسی به پزشک محدود بود و هر روز حداکثر ۲-۳ نفر از هر اتاق می توانست به بهداری برود.»

این زندانی سیاسی، با اشاره به این که در دوران بازداشت در بند ۳۵۰ تحت بازجویی نبوده است گفت “اکثر کسانی که به بند ۳۵۰ منتقل می شدند بازجویی نداشتند و بازجویی ها در بند ۲۰۹ انجام می شد. آن هم با برخوردهای تحقیرآمیز، توهین، کتک و فحاشی بازجوها که در مورد زندانیان مختلف متفاوت بود”. این زندانی سیاسی همچنین به ضرب و شتم شدید آقای …. در زندان اشاره کرد و گفت: « آقای … در سلول کناری ما بود. او را دوشب بعد از شام برای بازجویی بردند و هر بار بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت او را مورد ضرب و شتم شدید قرار داده بودند تا از او اعتراف بگیرند. از دیگر زندانیان سیاسی دکتر … هم در بازجویی های اول به طرز شدیدی مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود. بند ۳۵۰ چهار نفر افسر نگهبان داشت که در هر شیفت یک نفر از آنها تنها زمان آمار وارد بند می شد اما مسئول بازداشتگاه هرگز به بند سرکشی نمی کرد و زندانیان قدیمی تر از رفتار او راضی نبودند. در مدتی که خودم در این بند بودم ورزش صبحگاهی اجباری شد و سرودخواندن جمعی زندانیان در زمان هواخوری با برخورد شدید این شخص مواجه شد که ۵ نفر از زندانیان را به انفرادی های بند ۲۴۰ منتقل کرد.»