تلاش های ناکام هیات ایران در اجلاس حقوق بشربرای سرپوش گذاشتن به نقض حقوق بشر پس از انتخابات
سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به بیانیه ۵۶ کشوردر اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل آن راسیاسی خوانده واهمیت آن را نادیده گرفته است تا نتیجه ماهها لابی با کشورهای مختلف وایجاد جنجال در جلسه روزسه شنبه گذشته نتواند ایران از انتقاد کشورهای مستقل دیگر برحذر دارد. اما درجلسه روز سه شنبه چه گذشت و واقعیت های جلسه چه بود؟
هیات ایرانی حاضر در اجلاس حقوق بشر سازمان ملل درژنو هیچگاه گمان نمی کرد یک جلسه اداری که فقط به منظوربررسی گزارش ایران درمورد وضعیت حقوق بشر بود با انتشار بیانیه ۵۶ کشور در انتقاد به وضعیت وخیم بازداشت ها، اعدام و درخواست برای فرستادن گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل به ایران مواجه شود. بیانیه ای که علیرغم تلاش های گسترده گروه ایرانی برای خوانده نشدنش، با وقفه چندساعته در جلسه به تمامی قرائت شد و بار دیگر نگاه ها را یک سال پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران به وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران جلب کرد. (بیانیه کمپین را در این زمینه اینجا بخوانید)
حمایت از ایران یا نگرانی از وضعیت خود؟
درحالی که تنها سه روز به پایان نشست شورای حقوق بشر باقی مانده است، امروز سه شنبه درجریان پرداخت به بند ۸ (Item 8) در رابطه با اجرای پیمان نامه وین، ۵۶ کشورجهان دراشاره به موارد نقض حقوق بشر در ایران خواستارآن شدندکه دولت ایران به وضعیت کنونی نقض حقوق بشر درحوزه های مختلف پایان دهد. هنوز چند پاراگرافی از خواندن بیانیه توسط نماینده نروژ نگذشته بود که (متن بیانیه را اینجا بخوانید) با اولین اشاره به نام ایران هیات ایرانی با صدای بلند به ادامه خواندن بیانیه اعتراض کرد. رییس جلسه به هیات ایرانی اجازه داد که نقطه نظر خودرا مطرح کند. یکی از اعضای هیات ایرانی گفت که در «بند۸» نباید نام کشورها مطرح شود و به لحاظ آیین نامه ای باید فقط به موارد کلی اشاره کرد.
رییس جلسه گفت که مادامی که موارد مطرح شده مربوط به حقوق بشر است ادامه خواندن بیانیه بلامانع است. به دنبال ایران کشورهایی همچون پاکستان، ونزوئلا، چین، کره شمالی، نیجریه، مصر،سودان وچندین کشور دیگر نیز با حمایت از موضع ایران گفتند که نباید نام ایران در بیانیه منعکس شود. به دنبال اعتراضات کشورهای دوست ایران ریاست جلسه چند دقیقه ای جلسه را متوقف کرد و پس از آنکه گفت وگو ها دراین چند دقیقه به نتیجه ای نرسید رییس جلسه از حضار خواست که ساعت ۳ بعد از ظهر برای ادامه بحث به جلسه بیایند ( حدود چهارساعت بعد).
ساعت ۳، رییس جلسه گفت که بیانیه خوانده خواهد شد ولی این موضوع بدعتی برای بررسی «بند۸» نخواهد بود. یکی از کسانی که مذاکرات بین کشورهای اعتراض کننده با ریاست شورا را طی این ساعات از نزدیک دنبال می کرد به کمپین بین المللی حقوق بشردر ایران گفت اعتراض برخی کشورها مانند پاکستان از این جهت بود که نگران بودند با بیان کردن نام ایران این موضوع سابقه ای شود برای اینکه در اجلاس آتی نیز کشورهای دیگر نیز به این صورت مورد انتقاد قرارگیرند و وقتی که رییس شورا به آنها اطمینان خاطر داد که چنین اتفاقی نخواهد افتاد آنها هم به خواندن بیانیه علیه ایران رضایت دادند. به گفته این منبع حتی کشورهایی که ایران توانسته بود به کنار خود بیاورد بیشتر از ایران نگران خودشان بودند و به محض اینکه مطمئن شدند درآینده چنین اتفاقی برای آنها رخ نخواهد داد پشت ایران را خالی کردند.
حتی ایجاد وقفه نیز نتوانست قرائت بیانیه ۵۶ کشور علیه ایران را متوقف کند. کشورهایی که ابتدااز موضع ایران برای متوقف کردن خواندن بیانیه به دلیل اشکال آیین نامه ایی حمایت کرده بودند ساعاتی پس از وقفه و وقتی مطمئن شدند که آنچه درمورد ایران رخ می دهد به بدعتی برای بردن نام آنها درجلسات آتی شورا منجر نخواهد شد از موضع خود کوتاه امدند و هیات ایرانی را دراجلاس حقوق بشرتنها گذاشتند.
برخی از نمایندگان هیات ایرانی درحین جلسه به میان اعضای هیات کشورهایی که از موضع ایران حمایت کرده بودند رفتند و حمایت آنها تشکر کردند. اما این تشکرها به درازا نکشید تا هیات ایرانی متوجه شود حتی کشورهایی که خود سابقه بدی درزمینه حقوق بشر دارند هم بیشتر نگران خود هستند تا درکنار ایران قرارگرفتن در چنین مجمعی. به این ترتیب تلاش های جوادلاریجانی و تیم همراهش برای اینکه بدون سروصدا به اجلاس حقوق بشر سازمان ملل که بیشتر جنبه بوروکراتیک دارد تا اینکه مانند جلسه مجمع عمومی احتمال انتشارقطعنامه داشته باشد با شکست دیپلماتیک به پایان رسید.
تصویب گزارش یا بستن گزارش؟ تحریف آنچه درشورای حقوق بشر رخ داد…
مقامات هیات ایرانی پس از بررسی گزارش ایران در جلسه پنج شنبه گذشته هم در تلویزیون رسمی دولتی و هم در برخی از رسانه های دولتی اینطور وانمود کردند که گزارش ایران مورد تصویب قرار گرفت. درحالی که از اساس قرارنبود چنین اتفاقی بیافتد. درواقع در جلسات شورا، کشورها چهارسال یک بار گزارش وضعیت حقوق بشر را به صورت دوره ای در مورد تمام کشورها مطرح می کنند. در کنار گزارش کشورها، سازمان های غیردولتی و بین المللی و نیز کمسیاری عالی حقوق بشر نیز گزارش خود را مطرح می کنند. براساس مواردی که مطرح می شود کشورهای عضو شورا به دولت ها پیشنهادات خود را برای بهبود وضعیت ارائه می کنند وکشورها نیز یا همان زمان (مانندجلسه ماه فوریه) پاسخ خود را ارائه می کنند یا در جلسه بعدی (مانند جلسه روز پنج شنبه) مواردی را نیازمند به بررسی بیشتری داشته مطرح می کنند. بعد از اینکه دولتی که گزارش دوره ای وضعیت حقوق بشر درکشورش روی میزاست مورد بررسی قرار گرفت بدون اینکه تصمیم گیری خاصی بشود پرونده آن کشور در شورا بسته می شود.
بنابراین تلقی پذیرفته شدن گزارش ایران موضوع خلاف واقعی است که توسط هیات دولتی ورسانه های طرفدار آن مطرح شد و تحریف واقعیات است. تلاش هیات ایرانی برای مخفی کردن وسرپوش گذاشتن موارد نقض حقوق بشر در ابعاد مختلف و طرح اینکه موضوع حقوق بشر باید با توجه به زمینه های فرهنگی مطرح شود و درنهایت حمله به برخی کشورهای غربی با این عنوان که از موضوع حقوق بشر برای حملات سیاسی استفاده می کنند همه نشان می داد که دولت ایران حتی در قالب این روند بوروکراتیک که در نهایت هیچ قطعنامه یا بیانیه ای را بر علیه به همراه نمی آورد نیز به دنبال پیروزی سیاسی است.
ناقضان حقوق بشر و قربانیان حقوق بشر آن زیر یک سقف
اجلاس شورای حقوق بشر ماه جاری برای بسیاری از کشورهایی که نگاه بدبینانه ای به هدف قراردادن کشورهای درحال توسعه و حتی مسلمان به نقض حقوق بشر دارندویژگی های منحصر به فردی داشت. از یک سو هیات ایرانی وسازمان های غیردولتی همراه بودند که به دفاع از وضعیت جاری می پرداختند واز طرف دیگر سازمان های غیردولتی بین المللی که موارد نقض را با جزییات مطرح می کردند. علاوه بر آن حضور چند تن از افرادی که خود با نقض همه موارد قانونی زندانی شده و در زندان مورد آزار واذیت قرارگرفتند در اجلاس چشمان زیادی را به خود خیره کرد. چندین تن از نمایندگان کشورها وقتی با قربانیان آزارواذیت درزندان ها مواجه شدند به واقعی بودن وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران اذعان می کردند. اظهارا جوادلاریجانی مبنی بر عدم وجود شکنجه در زندان های ایران و یا اینکه اعدام برای جرائم بسیار سخت اعمال می شود نیز با توجه به اعدام چندین تن پس از انتخابات عملا ادعایی پوچ به نظر می رسید. این موضوع در اجلاس دیگری که همزمان درمقر سازمان ملل برگزار می شد توسط اعضای سازمان جهانی کار و با اعتراض به اعدام فرزاد کمانگر و نیز زندانی بودن منصور اسانلو مورد توجه قرار گرفت و هیچ جای گریز و سرپوش گذاری برای مقامات ایرانی باقی نمی گذاشت.
لابی گسترده مقامات ایرانی برای پیروزی سیاسی به جای پاسخگویی
نکته ای که برای هیچ یک از فعالان حقوق بشر چه در قالب سازمان های غیردولتی بین المللی و چه برای کسانی که این موضوعات را ازنزدیک در اجلاس دنبال می کردند پوشیده نبود لابی شدید مقامات جمهوری اسلامی در اجلاس برای یارگیری و تضعیف گروه منتقدان بود. یک فلسطینی الاصل که یکی از سازمان های بین المللی را در این اجلاس همراهی می کرد به کمپین گفت که جلسات متعددی توسط هیات ایرانی با کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی درهمین زمینه برگزارشده است تا نظر مساعد این کشورها را در حین جلسات جلب کنند. به گفته او عمده توجیه مسوولان ایرانی روی مسائل سیاسی و لزوم اتحاد در برابر کشورهای غربی و مواردی از این دست است. در راهروهای سازمان ملل شایعات بسیاری مطرح می شود در خصوص اینکه رای هر کشورچقدر خریده می شود که اگر چه کمپین قادر به تایید چنین اظهاراتی نیست اما معتقد است طرح چنین مباحثی نشان دهنده تلاش جدی مقامات ایرانی برای کمرنگ کردن موارد نقض حقوق بشردر کشور است.
این چهره برخی دوتن از چهره های اصلی هیات ایران است که در جلسه شورای حقوق بشرسازمان ملل پس از ایجادوقفه در جلسه به سوی کشورهایی که از موضعشان حمایت کردند می روند وبا آنها دست می دهند. حمایتی که چندساعتی بیش به طول نیانجامید
علاوه بر آن بسیاری از نمایندگان کشورها درگفت وگو های خود به این نکته اذعان می کنند که رای آنها درجلسات سامان ملل و نیز رای دادن آنها به یک بیانیه علیه یک کشور- چه درخصوص مباحث حقوق بشر وغیر آن – کاملا سیاسی است. درواقع کشورهایی که با ایران تجارت جدی دارند ویا به لحاظ منطقه ای و یا ایدئولوژیکی روابط نزدیکی دارند عملا از اینکه رایی مخالف ایران بدهند خودداری می کنند.
البته ایران در جلب کشورهای منطقه ای متحدان ایدیولوژیک خود کار دشواری درپیش ندارد. چرا که بسیاری از آنها همچون کره شمالی، سودان و چین خود کارنامه درخشانی در زمینه حقوق بشر ندارند و پرونده آنها در این زمینه درمواردی حتی سیاه تر از دولت تهران است. نکته ای که مسوولین ایرانی همچون جوادلاریجانی از درک آن عاجز می مانند این است که اتکای دولت به چنین دولت های سرکوب گری برای حمایت از وضعیت حقوق بشر در ایران به تنهایی نشانگر ماهیت حکومت ایران در سرکوب مخالفان و نقض گسترده حقوق بشر است. شاید به همین جهت است که وقتی نماینده کشور سودان یا کره شمالی برای حمایت از مواضع ایران درزمینه حقوق بشر وقت می گرفتند می شد لبخند را روی صورت بسیاری از حاضران دید. یکی از دیپلمات های سازمان ملل به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت : « این باشگاه بچه های بد است. (Bad Boys Club) اگر دولت ایران دروضعیت خوبی بود اصلا نباید اجازه می داد که این کشورها برای حمایت از آن ثبت نام کنند.»
سه تن از اعضای هیات ایرانی که ساعاتی را برای جلوگیری از قرائت بیانیه ۵۶ کشورصرف کردند.
بنابراین همین که ایران آنچنان منزوی می شود که برای اثبات حرف خود مجبور می شود به بدنام ترین کشورها درزمینه حقوق بشر تکیه کند، نشان از نادیده گرفتن مواضع جمهوری اسلامی در نادیده گرفتن حقوق بشر شهروندان خود است. حتی اگر در بازگشت هیات اعزامی گزارش های افسانه ای درمورد توفیق کار هیات اعزامی اش منتشر کند، همچنان عمده کشورهای جهان ایران را یکی از کشورهای ناقض حقوق بشر می داند. چه آنهاکه مستقل هستند و بستگی های اقتصادی و روابط سیاسی وایدیولوژیکی شان باعث می شود که در نهایت رای خود را به صندوق ایران بریزند چه کشورهای مستقل که ابایی از انتقاد از دولت تهران در زمینه نقض موارد حقوق بشرندارند.
اهمیت بیانیه ۵۵ کشور علیه موارد نقض حقوق بشر در ایران
درچنین شرایطی است که انتقاد از وضعیت بحرانی حقوق بشر در ایران توسط ۵۶ کشور خشم هیات ایرانی را برانگیخت. البته هیات ایرانی از چند روز قبل می دانست که چنین بیانیه ای خوانده خواهد شد. همه امید آنها این بود که با بسیج کردن کشورهای بدسابقه ای چون کره شمالی و سودان و حتی و کوبا ومصر جلوی خوانده شدن بیانیه را بگیرد. درحالی که اعتراض ایران عملا چشم ها بیش از پیش به وضعیت حقوق بشر ایران و آنچه پس از انتخابات در ایران رخ داده باز کرد تا با این شکست سیاسی هیات ایرانی روانه تهران شود که هم اکنون موج جدیدی از بازداشت ها و صدور احکام سنگین را شاهد است.
