ستاره دار کردن دانشجویان: از تکذیب تا تائید

مقدمه:

طی سالهای گذشته مسوولین ایرانی همواره از پذیرش اینکه برخی داوطلبان ورود به دانشگاه به دلیل سابقه فعالیت های صنفی، اجتماعی- سیاسی و یا دیدگاه های مذهبی و یا دیگر دلایلی غیر آموزشی از تحصیل محروم می شوند خودداری کرده اند. با اصرار و پافشاری دانشجویان محروم از تحصیل و وانجمن های دانشجویی و پیگیری های جدی که در این زمینه به وجود آوردند مقامات ایرانی نه تنها وجود دانشجویان “ستاره دار” و یا محرومان از تحصیل به دلایل یاد شده را پذیرفتند بلکه تصریح کردند که عملا هسته های گزینش دانشگاه و در نهایت وزارت اطلاعات تصمیم گیرنده نهایی برای پذیرش و یا عدم پذیرش دانشجویان هستند. این بخش از گزارش کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران تصویری مستند و گویا از واکنش مسوولان به اعتراضات دانشجویی و پاسخ آنان در برابر محرومیت دانشجویان از تحصیل ارائه می کند.

***

ستاره دار کردن داوطلبان تحصیل در آموزش عالی و به ویژه شماری از دانشجویانی که در آزموش علمی دوره کارشناسی ارشد و دکترا قبول شده اما به دلایل سیاسی-عقیدتی،مذهبی، مذهبی-فرهنگی یا اجتماعی از تحصیل محروم می شوند اولین بار در تابستان سال ۸۵ همزمان با اولین سالگرد رسیدن محمود احمدی نژاد به ریاست جمهوری در ایران علنی شد.

شماری از دانشجویان ستاره دار از شهریور سال ۸۵ با برگزاری تجمع های اعتراض آمیز در مقابل سازمان سنجش، مجلس شورای اسلامی و نیز وزارت علوم اعلام کردند که به رغم قبولی در آزمون علمی دانشگاه ها مقام های دولتی از ثبت نام آنها به دلیل درج ستاره در کارنامه هایشان جلوگیری کرده اند.

دانشجویان ستاره دار در جریان اعتراضات خود اعلام کردند که در جریان گزینش دانشجو برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا از سوی هیات مرکزی گزینش با سه درجه مختلف “یک ستاره”،” دو ستاره ” و “سه ستاره” ادامه تحصیل شان مشروط یا ممنوع شده است.

-یک ستاره؛ شامل گروهی از قبول شدگان آزمون علمی که از نظر هیات مرکزی گزینش ادامه تحصیل شان با اخذ تعهدی مبنی بر “عدم فعالیت های سیاسی نامطلوب ” مشروط است.
-دو ستاره؛ شامل پذیرفته شدگان آزمون علمی که براساس نظر وزارت اطلاعات از نظر سیاسی صلاحیت ادامه تحصیل در آموزش عالی را ندارند اما مشروط بر تعهد مبنی بر پایان دادن به فعالیت های شان و تعهدی مبنی براینکه در صورت ادامه فعالیت سیاسی می پذیرند که قبولی شان در دانشگاه “کان لم یکن تلقی شود” اجازه تحصیل موقت پیدا می کنند.
-سه ستاره؛شامل پذیرفته شدگان علمی که “صلاحیت” آن ها از سوی هیات مرکزی گزینش وزارت علوم و وزارت اطلاعات به کلی رد شده و با وجود کسب رتبه علمی ممتاز نیز از ورود آن ها به دانشگاه توسط گزینش جلوگیری به عمل آمده است.

واکنش مقامات مسوول به اعتراضات اولیه دانشجویی

نخستین واکنش مقام های رسمی به اعتراضات دانشجویان ستاره دار از سوی مرتضی نوربخش،رییس هیات گزینش استاد و دانشجوی وزارت علوم مطرح شد.

او در ۲۷ شهریور ۸۵ بدون اشاره به “ستاره دار کردن دانشجویان” گفت که از برخی دانشجویان در هنگام ثبت نام “تعهد اخذ شده است.”

مرتضی نوربخش در حالی که مدعی شد “هیچ تعهدی مبنی بر عدم انجام فعالیت سیاسی از دانشجویان پذیرفته‌ شده آزمون کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها اخذ نشده است” گفت:

” فعالیت سیاسی برای دانشجوست و دانشجوی فعال در تشکلهای دانشجویی باید فعالیت سیاسی داشته باشد اما با این حا ل از برخی دانشجویان خواسته شده تا خارج از ضوابط، قوانین دانشگاه و شان دانشجو عمل نکنند و آنچه عمل می‌کنند باید مطابق با قوانین و ضوابط دانشگاه باشد”.

مرتضی نوربخش درباره ابعاد” تعهد اخذ شده از دانشجویان” ستاره دار نیز گفت:

” … از دانشجویانی که در دوره کارشناسی سابقه عدم رعایت قوانین آموزشی، پژوهشی و اخلاقی داشته‌اند، تعهد گرفته شده تا در مقطع کارشناسی ارشد در چارچوب قوانین دانشگاه عمل کنند و چنانچه مطابق با قوانین دانشگاه عمل نکند، قبولی آنان کان لم یکن خواهد بود.” (منبع: رییس هیات گزینش استاد و دانشجوی وزارت علوم،خبرگزاری ایسنا،۲۷ شهریور ۱۳۸۵)

روز ۲۹ شهریور سال ۸۵ روزنامه اعتماد ملی از “محرویت دانشجویان ستاره دار از ادامه تحصیل” گزارش داد و نوشت:

“یک هفته پس از آن که محمود احمدی‌نژاد، نخبگان جوان را به دفتر کار خود در نهاد ریاست جمهوری دعوت کرد و از تلاش دولت برای کاهش نگاه سیاسی به دانشگاه‌ها خبر داد، مدیران آموزش دانشگاه‌های سراسر کشور دستورالعمل جدید نحوه ثبت نام دانشجویان را دریافت کردند که براساس آن به مسوولان ثبت نام تذکر داده شده بود که از ثبت نام دانشجویان ستاره دار در ترم جدید دانشگاه‌ها خودداری کنند.”
(منبع: محرومیت دانشجویان ستاره‌دار از ادامه تحصیل،روزنامه اعتماد ملی،۲۹ شهریور ۱۳۸۵)

به نوشته این روزنامه “دستورالعمل ممنوعیت ثبت نام دانشجویان ستاره دار” دستورالعملی کوتاه بود که جز اعلام ممنوعیت ثبت نام از دانشجویان ستاره دار “توضیح بیشتری برای مدیران نداشت” اما در آن تاکید شده بود که “دانشجویان معترض نسبت به این دستورالعمل به هسته مرکزی گزینش دانشگاه‌ها راهنمایی شوند.”

در این گزارش همچنین با تاکید براینکه “ستاره دار کردن دانشجویان اقدامی تنبیهی” به شمار می رود آمده بود که “هیات ها و هسته های مرکزی گزینش استادان و دانشجویان” پس از انتشار اسامی دانشجویان پذیرفته شده در آزمون کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها، با تفکیک دانشجویان به “مجاز به ثبت‌نام” و یک، دو و سه ستاره ” تکلیف هر دانشجو را برای حضور در کلاس‌های درس سال تحصیلی جدید مشخص کرده اند.”

این روزنامه همچنین در سرمقاله خود ستاره دار کردن دانشجویان را “محدودیت حیرت انگیز” توصیف کرد و افزود که محدودیت های گزینشی بر سر راه ادامه تحصیل” بازگشت به شیوه هایی است که جز در شرایط ویژه در هیچ کشور پایبند به مبانی دموکراتیک رخ نمی دهد، و حکایت از تحرکات گسترده جریان حاکم برای بسط محدودیت های غیرقابل قبول نزد افکار عمومی دارد.”

حسین امیری‌خامکانی نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات آن در ۲۹ شهریور سال ۸۵ “با انتقاد از برخورد سیاسی با دانشجویان و قبول‌شدگان کارشناسی ارشد و رد برخی از آن ها و تعهد گرفتن از برخی دیگر برای عدم انجام کارهای سیاسی در زمان تحصیل” به خبرگزاری ایسنا گفت:

” با توجه به حجم زیاد داوطلبان پشت کنکوری هم در مقطع کارشناسی و هم کارشناسی ارشد و این که عده زیادی از جوانان ما خواهان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا هستند و به دلیل این که ظرفیت‌سازی نیز برای ادامه تحصیل طرفداران انقلاب نکرده‌ایم، نباید محدودیت دیگری اعمال شود.” (منبع: گزینش سیاسی پذیرفته شدگان دانشگاه‌ها نادرست و قابل پیگیری است،خبرگزاری ایسنا، ۲۹ شهریور ۱۳۸۵)

۳۱ شهریورسال ۸۵، خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلغات اسلامی پاسخ “یک منبع آگاه” به اعتراضات دانشجویان ستاره دار و رسانه ای شدن محرویت از تحصیل را منتشر کرد. این”منبع آگاه” به صراحت دانشجویان ستاره دار و رسانه هایی که خبر ستاره دار کردن دانشجویان را پوشش داده بودند تهدید کرد و نوشت: “وجود دانشجویان ستاره دار تشویش اذهان عمومی است.” او همچنین ادعا کرده بود که “از میان تمامی داوطلبان پذیرفته شده در آزمون کارشناسی ارشد “۵۴ داوطلب مشکلات پرونده ای داشتند که با بررسی های صورت گرفته مشکل تمامی داوطلبان جز ۵ داوطلب برطرف شده است.”

این “منبع آگاه” که اسمش منتشر نشده بود همچنین گفته بود که “بی انصافی مطبوعات کشور است که اینگونه بیان کرده اند، عده ای دانشجو ستاره دار