گزارشی از حضور فعالان ایرانی دربرزیل؛ ابراز نگرانی جامعه مدنی آمریکای لاتین از نقض حقوق بشر در ایران
طی روزهای ۲۰ تا ۲۶ فوریه دو فعال حقوق بشر و حقوق زنان، هادی قائمی و پروین اردلان مهمان سازمان حقوق بشرکانکتوس در برزیل بودند و طی این سفر با نهادهای جامعه مدنی و برخی مقامات دولتی دیدارهایی داشتند که با استقبال جامعه حقوق بشری این کشور مواجه شد. این دیدارها از جمله با کانون وکلای حقوق بشر برزیل، انجمن های زنان، روزنامه نگاران، دانشجویان رشته حقوق بشر و برخی از استادان دانشگاه های برزیل و همچنین پارلمان برزیل، معاون وزارت خارجه برزیل و همچنین مشاوران عالی رئیس جمهوری در امور خارجی انجام شد.
دراین دیدارها مباحث گوناگونی از جمله نگرانی از روند رو به گسترش اعدام ها، بازداشت فعالان مدنی و سیاسی، وضعیت زنان وحقوق زنان درایران به ویژه طی دو سال اخیر مطرح شد. آنها در خواست کردند که نهادهای مدنی برزیل برای آزادی زندانیان سیاسی و عقیدتی تلاش و به حبس منتقدان دولت به ویژه موسوی و کروبی و همراهانشان زهرا رهنورد و فاطمه کروبی اعتراض کنند.
همزمانی سفر آنان با آغاز به کار شورای حقوق بشر ژنو، بحث ایران در شورای حقوق بشر و نقش برزیل در این میان، جامعه مدنی و فعالان دولتی و حقوق بشری در برزیل را بیش از گذشته علاقه مند به مباحث ایران کرده بود. به ویژه آنکه رای ممتنع برزیل به قطعنامه حقوق بشر درمجمع عمومی سازمان ملل در نوامبر ۲۰۱۰ ، نقد های زیادی را از سوی جامعه حقوق بشر برزیل متوجه دولت این کشور کرده بود و آنها علاقه داشتند بدانند چه قدم های تاثیر گذاری برای بهبود وضعیت حقوق بشر در سطح بین الملل می توانند بردارند.
در این دیدارها فعالان ایرانی تاکید داشتند که با توجه به تحولات منطقه و تغییرات معادلات قدرت در جهان، هم نقش برزیل موثر تر خواهد بود و هم ابرام این کشور به رعایت حقوق شهروندی در کشورهایی چون ایران، احترام و اقبال جامعه مدنی ایران را نسبت به برزیل بیشتر می کند.
اظهارات دیلما روسف رئیس جمهوری جدید برزیل در این مورد که “برسرحقوق بشر مذاکره‌ای نخواهد کرد و هیچ سازشی در این زمینه انجام نخواهد داد،” درهای ارتباطی جوامع مدنی برزیل و ایران را بازترکرد. لوسیا نادر، مدیر روابط بین المللی کانکتوس در خصوص موارد نقض حقوق بشر در ایران گفت :«با توجه به اخبار نگران کننده ای که درباره نقض حقوق شهروندان ایرانی گزارش می شود و تلاش های دوسویه ما با کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، برای ایجاد و گسترش ارتباط با یکدیگر فعالان جامعه مدنی ایران به برزیل دعوت شدند.»
سازمان کانکتوس که از سال ۲۰۰۱ در برزیل فعالیت می کند، تاکنون برای ارتقای حقوق بشر و استحکام حاکمیت قانون در برزیل فعال بوده و درکشورهای امریکای لاتین، آسیا و افریقا نیز فعالیت می کند. لوسیا نادر درباره فعالیت این سازمان می گوید :« از بارز ترین اهداف کانکتوس حفظ و اعمال ماده قانون اساسی برزیل است. ماده ۴٫۲ قانون اساسی برزیل دولت را صریحا موظف می کند که ارتقا و حمایت از حقوق بشر را در روابط خارجی سرلوحه فعالیت های خود کند. بعلاوه اظهارات اخیر دیلما روسف در بازبینی سیاست خارجی برزیل در قبال ایران این امیدها را تازه کرده که برزیل نقض حقوق بشر درایران را به طور واضح و آشکار مورد نقد قرار دهد. این هم وظیفه قانونی برزیل هست و هم نهادهای مدنی این کشور است.»
هادی قائمی:از برزیل توقع داریم که مدافع جامعه مدنی ایران باشد
پروین اردلان و هادی قائمی بهمراه دومنیگوس دوترا نماینده پارلمان برزیل در جلسه کمیسیون حقوق بشر
هادی قائمی مدیر کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران در این دیدارها گفت:« با اتفاقاتی که در خاورمیانه درحال وقوع است و با توجه به درخواست های گسترده مردمی برای بازپس گرفتن حقوق اولیه و اعاده کرامت انسانی شان، این جوامع از برزیل توقع دارند که مدافع جامعه مدنی باشد.»
وی به مباحث گوناگونی از جمله نگرانی از روند رو به گسترش اعدام ها، بازداشت فعالان مدنی و سیاسی و زنان، به ویژه طی دو سال اخیر پرداخت و ضمن اشاره به دهه ۱۳۶۰ و سابقه تاریخی حاکمیت ایران در اعدام و کشتار دسته جمعی مخالفان برای تثبیت وحشت و ارعاب و سرکوب در جامعه، با ارائه آماری نگران کننده از اعدام ها در دو سال اخیر در ایران گفت: «افزایش چشمگیر اعدام ها در دوسال گذشته بسیار تکان دهنده بوده است. در سال ۲۰۰۹ حداقل ۳۸۸ نفر، در سال ۲۰۱۰، حداقل ۵۴۲ نفر اعدام شده و از آغاز سال میلادی ۲۰۱۱ بیش از ۱۱۱ نفر، یعنی هر ۸ ساعت یک نفر، به دار آویخته شده اند. این کشتار حکومتی برای جامعه جهانی بخصوص کشورهای امریکای لاتین که پیشقدم لغو اعدام و درخواست لغو جهانی آن هستند باید تکان دهنده باشد. طبق گفته او تاکنون بیش از ۵۰۰ نفر از فعالان سیاسی و مدنی اعم از روزنامه نگاران، دانشجویان، وکلای حقوق بشر و فعالان حقوق زنان، قومیت ها، اقلیت های مذهبی، فعالان کارگری، …در حبس هستند و بسیاری دیگرحکم های سنگین ناعادلانه گرفته اند و در نوبت اجرای حکم هستند.»
قائمی ضمن اشاره به خشونت همه جانبه نسبت به فعالان مدنی و سیاسی گفت: «حکومت ایران با سرکوب همه جانبه فعالان مدنی و سیاسی نه تنها افراد که تشکل ها و جنبش های مدنی را هم هدف قرار داده است. » وی با ارائه فهرستی از بازداشت منتقدان حاکمیت ایران از جامعه مدنی و مقامات برزیلی خواست که در گفتگو با مقامات ایرانی پی گیر وضعیت بازداشت شدگان و آزادی آنها شوند.
هادی قائمی در دیدار با مقامات دولتی گفت «ما از دولت برزیل می خواهیم که به قطعنامه شورای حقوق بشر رای مثبت داده و از آن حمایت کند و موضع کشورهای دیگر امریکای لاتین به صورت راهبردی تاثیر بگذارد. ما امیدواریم که دولت برزیل از دولت ایران برای آزادی زندانیان سیاسی و عقیدنی درخواست کند و نشان دهد که نقض حقوق بشر برای برزیل قابل قبول نیست. در این زمینه برزیل از دولت برزیل می خواهیم که سکوت نکند.»
وی علاوه بر ارائه آمار و اسامی بازداشت شدگان از نمونه هایی از زندانیان درطیف های گوناگون را نام برد، از جمله منصور اسانلو فعال سندیکایی و کارگری – او را لولای ایران نامید- نسرین ستوده، بهاره هدایت، بهمن احمدی امویی، سعید لیلاز، زینب جلالیان، مجید توکلی، ضیا نیوی که به حبس های طولانی مدت یا حتی اعدام محکوم شده اند. هادی قائمی تاکید کرد :« سرکوب فراگیر گروه و تشکل ها، عدم مطلق آزادی اجتماعات و بیان، و سرکوب فراگیر زنان تحت قوانین تبعیض آمیز نقض آشکار حقوق بشر در ایران است و امیدوارم که برزیل با توجه به روابطی که با ایران دارد و با توجه به نظرات اخیر خانم دیلما روسف این موضوع را مورد توجه قرار دهد. »
پروین اردلان : آیا می توان بی طرف بود و سکوت کرد؟
وجود سابقه دیکتاتوری در تاریخ برزیل از یک سو و انتخاب خانم دیلما روسف به ریاست جمهوری از سوی دیگر، توجه جهانی و جامعه مدنی ایران را نیز بیش از گذشته متوجه برزیل کرد. اکنون کسانی که بر سرکارند از جمله رئیس جمهوری کنونی برزیل خود روزگاری از مبارزان حقوق مدنی و سیاسی بوده اند و دارای تجربیاتی مشابه با مردم ایران هستند. همین امرباعث شد که ضمن ارائه گزارش وضعیت حقوق بشر و جامعه مدنی در ایران، هم رسانه ها و هم دولت و هم جامعه مدنی به وضعیت خطرناک صدها زندانی عقیدتی و سیاسی درایران توجه ویژه ای نشان دهند و برای آکاهی از اسامی آنها و دلایل بازداشت شان و تلاش برای آزادی شان علاقه نشان دهند.
پروین اردلان فعال حقوق زنان در ایران در دیدار فعالان مدنی ضمن ابراز خوشحالی از دعوت سازمان حقوق بشری کانکتوس به برزیل گفت:« متاسفانه مهم ترین کانال ارتباط ما با جامعه برزیل دولت ایران بوده است. در حالی که به رغم تجربیات مشابه ایران و برزیل در مبارزه با جوامع غیر دموکراتیک و نقش قوی جامعه مدنی در برزیل این ارتباط می توانست قوی تر از این باشد و شاید به همین دلیل است که ما از سکوت جامعه مدنی برزیل در قبال نقض گسترده ای که بر فعالان مدنی و سیاسی در ایران می شود متعجب هستیم و معتقدیم جوامع مدنی باید بتوانند در همبستگی با یکدیگر، صدای یکدیگر را ارتقا دهند.
وی ضمن تشریح وضعیت زنان در ایران براعمال خشونت همه جانبه بر زنان به ویژه طی سی سال پس از انقلاب اسلامی در ایران گفت: «انقلاب ایران به واقع انقلابی علیه زنان بود و از سی سال گذشته تا کنون زنان هم قربانی نظام تبعیض آمیر بوده اند و هم برای حقوق خود مبارزه و مقاومت کرده اند». او ضمن اشاره به بی حقی زنان در انتخاب پوشش شان به برخی از قوانین تبعیض آمیز مدنی و کیفری چون طلاق، ازدواج، شهادت، تمکین، دیه، سن کیفری … اشاره کرد و تعجب وتاثر مخاطبان را برانگیخت. وی با اشاره به تلاش دولت ایران برای تصویب قانونی علیه زنان ولی به نام «لایحه حمایت خانواده» گفت طبق آن حقوق زن زیر عنوان حقوق خانواده و مردان خانواده نادیده می ماند.
اردلان ضمن اشاره به ساختار تبعیض در جامعه ایران، گفت متاسفانه تصویری که حاکمیت ایران از خواسته ها ومطالبات زنان نشان می دهد تصویری واژگون است. آنها در گفتگو با کشورهایی چون برزیل می گویند اینها غرب زده هستند، می گویند فمینیست های ایرانی فرهنگ غرب را رواج می دهند اما شما می بینید که ما برای حداقلی ترین حقوق خود در حال مبارزه هستیم. این ها همه خواسته های انسانی و شهروندی زنان است که در ایران رعایت نمی شود. برای همین ما در عین حال که برای حقوق مان می چنگیم مدام هم باید خودمان را ثابت کنیم که مستقل از غرب عمل می کنیم.
او ضمن اشاره به استراتژی های گوناگون جنبش زنان در عرصه عمومی تر کردن مطالبات زنان با حرکت از پایین به بالا، گفت :«وقتی ازحقوقمان حرف می زنیم و برای تغییر آن تلاش می کنیم به شما می گویند این ها مربوط به فرهنگ و قانون ایران است تا شما را وادار به سکوت کنند و زیر شعار ستیز با غرب، ستیزبا زن را پیش ببرند. من شخصا با هرقانون یا فرهنگی که حقوق بخشی از جامعه را رعایت نکند مخالف هستم و برای تغییرش تلاش می کنم . آیا این غرب زدگی است؟ مورد سنگسار و یا حتی اعدام که در مورد سکینه آشتیانی حتی بزریل هم واکنش نشان داد هم در قوانین ما هست و هم در سنت ما آیا باید آن را پذیرفت؟ اتهام زدن به فعالان ایران که مثلا تحت استکبار جهانی عمل می کنند ساده کرده معادله و حدف آزادی بیان و حقوق شهروندانی است که با دست خالی، بدون ابزار قدرت رسانه ای، نظامی و اقتصادی برای حقوق و تغییر وضعیتشان می جنگند. به همین دلیل است که حمایت و همبستگی جامعه مدنی کشورهای مستقلی چون برزیل با خواسته های شهروندان ایران ضرورت می یابد چون راهی است برای آن که صدای مستقل مان را شنیدارتر کنیم. »
وی در دیدار با گروه های زنان و فمینیست های برزیلی آنها را دعوت به همبستگی با جنبش های زنان در خاورمیانه و آفریقای شمالی کرد. و گفت: اکنون نیازمند مداخله فمینیستی هستیم . حمایت و همبستگی شما با خواسته های زنان ایران و آزادی آنان و همبستگی تان با تلاش های زنان خاورمیانه و افریقای شمالی که برای کسب حقوق شهروندی شان مبارزه می کنند ضروری است. در همه اعتراضات و تحولات کنونی، زنان نه تنها مشارکتی فعال داشته اند بلکه ناچار به تلاشی مضاعف برای استقرار برابری جنسیتی هم هستند. گروه ها و جنبش های زنان مسئولیتی دشوار در پیش دارند. آنها باید هم دیده بان حقوق زنان برای “حفظ داشته هایشان” باشند و هم برای “ارتقای خواسته هایشان” علیه خشونت و جنگ و سلطه طلبی کوششی سیستماتیک را به کار بندند. از این روی چه بهتر که ۸ مارس امسال را به صدای همبستگی زنان در سراسر جهان بدل کنیم.
دردیدار با مشاورعالی دیلما روسف در امور خارجی، آقای مارکو اورلیو گارسیا ضمن اشاره به این نکته که خود او و خانم دیلما روسف سال ها در تبعید و زندان بوده است :« گفت شرایط شما را درک می کنم چون خودم در چنین شرایطی بوده ام هرچند برزیل قصد ندارد دموکراسی صادر کند و هنوز درون خودش با مشکلات چشمگیری رو به روست .»
پروین اردلان در این دیدار گفت:« اساسا بحث ما صادر کردن دموکراسی نیست. چون حداقل من در جامعه ای بزرگ شده ام که سی سال است حاکمیت آن قصد دارد اسلام را به جهان صادرکند و به نام دین بر مردم اش تبعیض اعمال می کند.»
او افزود:« این نخستین بار است که برای دیدار با یک مقام دولتی حاضر شده ام. چون نه شیوه کارم هست و نه با توجه به سابقه تاریخی مان اعتمادی به دولت ها داشته ام. بزریل کشوری متفاوت است. همان طور که گفتید برزیل برای ما یاد آور تجربه مشابه است. خانم دیلما هم زن هست، هم تجربه مبارزه داشته و هم از روزهای نخست کاری خودش نشان داده که اهل معامله بر سر حقوق بشر نیست. اگر من ِنوعی اینجا هستم به خاطر احساس مسئولیت است. وکیلم و وکلای حقوق بشرمان در زندان اند، بسیاری از یارانم در جنبش زنان یا دربندندیا در نوبت زندان و بسیاری دیگرشان با تهدید از فعالیت بازمانده اند، بسیاری از همکاران روزنامه نگارم در زندان اند و بسیاری دیگرشان ممنوع از حرفه روزنامه نگاری شده اند، منتقدان سیاسی، عقیدتی و قومیتی در تبعید و زندان بسر می برند و هر از گاهی هم سرشان بالای دار می رود. فعالان دانشجویی یا در زندان اند یا محروم از تحصیل، فعالان کارگری یا در تبعیدند یا در زندان.
وی در ادامه این دیدار به آقای گارسیا گفت: «همین که من در آنجا نیستم و امکان آزادی و صحبت با شما را دارم مسئولیتم را در قبال آنها افزایش می دهد. احساس همدلی شما را درک می کنم اما این کافی نیست. اگر شما با آن سابقه مبارزاتی تان اینجا هستید مسئولید که وقتی با ایران وارد معامله اقتصادی و سیاسی می شوید وضعیت حقوق زندانیان را پی گیری کنید. چون روزگاری خودتان برای همین حقوق مبارزه کرده اید. این مسئولیت را نه صرفا موقعیت دولتی تان که سابقه مبارزاتی تان ایجاب می کند. در شرایطی که همه حلقه های اطلاع رسانی بسته شده است، متهمان را از گرفتن وکیل می ترسانند، وکلا را از قبول وکالت برخی از متهمان باز می دارند، خانواده ها را به خاطر حمایت از فرزندانشان بازداشت می کنند، اعزام یک گزارشگر حقوق بشر به ایران، حداقل کاری است که در حال حاضربرای مخالفان دربند ایران می توان کرد. آیا می توان بی طرف بود و سکوت کرد؟ پاسخ دولت برزیل به جامعه مدنی ایران چه خواهد بود؟»
قائمی و اردلان همچنین در دیدار با خانم ورا لوسیا ماشادا معاون وزیر خارجه برزیل و سخنرانی در برنامه کمیسیون حقوق بشر پارلمان برزیل خواستار توجه بیشتر دولت برزیل به وضعیت حقوق بشر کردند.
سازمانهای کانکتوس و کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران نتیجه این سفر را بعنوان سرآغاز ارتباطات منسجم و گسترده جوامع مدنی این دو کشور بسیار مثبت ازریابی کرده و امیدوارند که دولت برزیل از قطعنامه شورای حقوق بشر در ژنو برای تعیین گزارشگر ویژه حمایت قاطع خواهد کرد.
