قطعنامه حقوق بشر علیه ایران دقایقی پیش تصویب شد: ۲۲ رای مثبت در برابر ۷ رای منفی: گزارشگری ویژه به ایران اعزام می شود

این چهره یکی از دیپلمات های ایرانی حاضر درمحل اجلاس حقوق بشر است. برای تیم ایرانی از ساعاتی قبل از رای گیری عملا نتیجه مشخص به نظر میرسد. برای دیپلمات های ایرانی شاید پایان نشست- صرف نظراز نتیجه آن بسیارلذت بخش است چرا که روزها شنیدن انتقادات گسترده در جریان نشست و جلسه های جانبی آن نیز به پایان می رسد. یا می توان تفاسیر دیگری نیز براین لبخند در آستانه یک شکست دپیلماتیک داشت؟

گزارش از محل اجلاس شورای حقوق بشر، ژنو- ۲۲ کشور شورای حقوق بشر موافق با قطعنامه پیشنهادی علیه ایران در برابر ۷ مخالف و  ۱۴ رای ممتنع به قطعنامه ای رای دادند که به موجب آن باید گزارشگر ویژه حقوق بشر به ایران اعزام شود. در این جلسه که دقایقی پیش (ساعت ۱ بعد از ظهر به وقت ژنو) پایان یافت هیات دیپلماتیک  ایران در دفاع از خود و نکوهش  قطعنامه وقت عمده خود را به حمله به نقض حقوق بشر در آمریکا و متهم کردن شورا به مورد سوء استفاده قرار گرفتن گذراند و از طرح مباحث اصولی فاصله گرفت. هیات جمهوری اسلامی ایران که هنگام خواندن بیانیه ایران در مورد قطعنامه عصبی به نظر می رسید حتی حمایت برزیل را نیز از دست داد.  در این جلسه  برزیل  با رای مثبت به قطعنامه عملا ماهها لابی دولت تهران را بی اثر کرد و چنان که پیش بینی می شد پیمانان همیشگی ایران همچون پاکستان، کوبا و چین وچندین کشور دیگر با قطعنامه مخالفت کردند اما برزیل که دولت ایران خیلی روی ان حساب کرده بود با بیانیه ای بسیار حساب شده از قطعنامه و گزارشگر ویژه حمایت کرد.

هنگامی که بحث قطعنامه برای ایران در جلسه شورا مطرح شد جو سنگینی را می شد در جلسه احساس کرد. چندین تن از دیپلمات های ایرانی بار دیگر به جای اینکه پشت صندلی های خود بنشینند در نزدیکی درب  سالن قدم می زدند. گمانه زنی های مختلفی در مورد هیات دیپلماتیک ایران وجود دارد و از جمله اینکه برخی از دیپلمات های وزارت خارجه چندان هم از اینکه چنین قطعنامه ای تصویب شود ناراضی نیستند.

نمایندگان سازمان های بین المللی حقوق بشر و دیپلمات های حاضر در اجلاس معتقدند که با توجه به فاصله موافقان و مخالفان قطعنامه نتیجه جلسه امروز یکی از فجیع ترین شکست های دیپلمات های ایرانی طی سالهای گذشته است. کشورهای آرژانتین، بلژیک، برزیل، شیلی، فرانسه، گواتمالا، مجارستان، ژاپن، مالدیو، مکزیک، نروژ، لهستان، مولداوی، کره جنوبی، سنگال، اسلواکی، اسپانیا، سوییس، اوکراین، انگلستان، آمریکا و زامبیا به این رای مثبت دادند.

کشورهای بنگلادش، چین، کوبا، اکوادور، موریتانی، پاکستان، روسیه به قطعنامه رای منفی دادند. کشورهای بحرین، بورکینافاسو، کامرون، جیبوتی، گابون، غنا، اردن، مالزی، موریتس، نیجریه، اوگاندا، تایلند و اروگوئه رای ممتنع دادند. رای ممتنع عملا به حساب نمی آید و رای مثبت ومنفی تنها شمرده می شود. نمایندگان کشورهای آنگولا، قرقیزستان و قطر هیچ رایی ندادند و سالن را پیش از رای گیری ترک کردند.

تلاش های مقامات عالی رتبه ایران برای جلوگیری از تصویب قطعنامه

یکی از دیپلمات های  در محل اجلاس به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت  تصمیم برای رای منفی به قطعنامه به صورت مستقیم از سوی رییس جمهور اکوادر آماده و محمود احمدی نژاد شخصا با وی صحبت کرده است. موضوعی که نشان اهمیت رای شورا برای مقامات ایرانی است.

این تصویری است که روی تلویزیون های اجلاس ثانیه هایی پس از راگیری نقش بست. هیات رسمی جمهوری اسلامی عملا با بی توجهی به موارد مطرح شده در گزارش دبیر کل و حضوری کاملا آماتور و سیاسی در جریان نشست چهار هفته ای شورای حقوق بشر نه تنها کمکی برای شکستن ائتلاف کشورهای حامی قطعنامه نکرد بلکه با اقدامات خود بر افزوده شدن به کشورهای حامی قطعنامه کمک کرد.

محموداحمدی نژاد و برخی مقامات بلندپایه ایرانی در چندین مورد تماس هایی را برای جلب رای کشورهایی که احتمال داده می شد رای ممتنع و حتی موافق بدهند داشته است. علی اکبر جوانفکر اوائل ماه جاری مسیحی به برزیل سفر کرد و تلاش کرد نظر رییس جمهوری ومقامات وزارت خارجه  این کشور را برای رای منفی یا حتی ممتنع به قطعنامه جلب کند. اما سخنان نماینده برزیل یکی از قدرتمندترین و مستدل ترین سخنرانی های امروز در محل اجلاس بود که به موجب آن ضمن استقبال از قطعنامه خواستار همکاری ایران با مکانیسم های نظارتی سازمان ملل شد. ماه گذشته هادی قائمی مدیرکمپین به همراه پروین اردلان از فعالان جنبش به برزیل سفر کردند و در گفت وگو با سازمان های غیردولتی و رسانه های این کشور خواستار رای مثبت برزیل به قطعنامه شدند. سازمان های جامعه مدنی برزیل نیز در طی اجلاس درتماس دائمی با مسوولین هیات این کشور در ژنو بودند و تلاش می کردند که مطمئن شود رای این کشور به قطعنامه مثبت خواهد بود.

در حالی که تا ساعاتی پیش از رای گیری هیات برزیلی از اینکه چه رایی را به صندوق خودداری می کرد یکی از دیپلمات های این کشور به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت که دلیل اعلام نکردن رای جلوگیری از هر گونه تلاش ایران برای اعمال فشارسیاسی به مقامات این کشور در ساعات پایانی رای گیری بوده است. اگر چه از روزها دیپلمات های برزیلی از مثبت بودن نگاهشان به قطعنامه سخن می گفتند. با این وجود همانند بسیاری از کشورهای دیگر رای حساس برای قطعنامه ایران از پایتخت کشورها به ژنو ارسال می شود. گفته میشود که باراک اوباما به صورت مستقیم در خصوص رای برزیل به قطعنامه یاد شده در سفری که هفته گذشته به این کشور داشت صحبت کرده است.

یکی از دیپلمات های غربی به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت که جلسه در شوک بود.  تعداد موافقان و تعداد کشورهایی که انتظار می رفت با قطعنامه مخالفت کنند اما رای ممتنع دادند و عملا پشت تهران را خالی گذاشتند درروز پایانی چندین تغییر داشت. اگر چه تعداد بیست رای موافق چندروز پیش از رای گیری تقریبا نهایی به نظر می رسید.

طی هفته های گذشته هیات دولتی و دیگر مقامات وزارت خارجه  ایران تلاش کرده اند که اینطور وانمود نمایند که این قطعنامه سیاسی است و آمریکا آن را مدیریت کرده است. این درحالی است که به گفته یکی از دیپلمات ها حمله ممتد هیات ایرانی به آمریکا و اینکه شورای حقوق بشر را به نوعی وابسته به آمریکا نشان بدهند و سخنانی که به نوعی توهین به نمایندگان حاضر در جلسه بود عملابه ضرر هیات نمایندگی ایران تمام شد. به گفته این دیپلمات، لحن و ادبیات بیانیه خوانده شده در مخالفت با قطعنامه تنها دقایقی پیش از رای گیری عملا نشان دهنده این بود که مقامات دولتی ایران هیچ امیدی به موفقیت نداشتند و فقط می خواستند با  خواندن بیانیه ای سیاسی جو جلسه را تحت تاثیر خود قرار دهند.

یک دیپلمات غربی به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت که تلاش هیات نمایندگی ایران روی این محور متمرکز بود که با افزایش تعداد رای های ممتنع به نحوی عمل کند که این رای ها با رای های مخالف از رای های موافق به صندوق ریخته شده بیشتر باشد. اما عملا دراین جلسه حتی جمع رای ممتنع ومخالف از رای های موافق کمتر بود.

فراراز پاسخگویی، حمله به کشورهای دیگر

برخلاف بیانیه های سیاسی و حملات هیات ایرانی در سراسر نشست به آمریکا و کشورهای غربی و متهم کردن شورا به مورد سوء استفاده سیاسی قرار گرفتن، نقش سازمان های بین المللی حقوق بشری، سازمان های محلی حقوق بشری در بسیاری از کشورهای جهان، از آمریکای لاتین تا آمریکا و از شمال آفریقا تا اروپا در متقاعد کردن کشورهایشان برای دادن رای مثبت بسیار حائز اهمیت است. یکی از اعضای سازمان های غیردولتی برزیلی به کمپین گفت که اگر رئیس جمهوری این کشور به قطعنامه رای مثبت ندهد باید پاسخگوی رفتار خود در برابر رسانه ها و جامعه مدنی برزیل باشد. فعالیت حرفه ای و متمرکز فعالان حقوق بشری ایرانی در اروپا، آمریکا و برخی کشورهای دیگر در تهیه شواهد و مستند سازی های دقیق و قابل اتکا برای نهادهای سازمان ملل، سازمان های حقوق بشری بین المللی و نیز دولت‌های عضو شورا یکی از مهمرین عوامل ایجاد بسیج عمومی برای رای به قطعنامه یاد شده است.

البته عملکرد بسیار ضعیف دستگاه دیپلماسی ایران، ناتوانی در ادامه انکار وسرپوش گذاشتن به وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران، آگاه شدن مردم و دولت های جهان از آنچه در کشور می گذرد و عدم همکاری دولت ایران با مکانیسم های مختلف سازمان ملل و در نهایت بی توجهی به تعهدات بین المللی نیز نقش مهمی در جلب توجه کشورهای عضو سازمان ملل داشته است.

یکی از دیپلمات های حاضر در محل اجلاس به کمپین گفت خطای دیپلماتیک و تکراری هیات ایرانی آن است که تلاش می کند همواره در چنین جلساتی به دلیل احساسات ضدآمریکایی که در برخی کشورهای منطقه خاورمیانه و یا آمریکای لاتین وجود دارد، مباحث خود را به جای پاسخگویی به مواردی که درباره ایران مطرح می شود به حملات احساسی و کلی گویی در خصوص موارد نقض حقوق بشر در آمریکا محدود کند.  یکی از اعضای نزدیک به هیات دیپلماتیک لبنان از جمله افرادی بود که بعد از تصویب قطعنامه بسیار ناراحت بود. او به کمپین گفت: « آمریکا خود ناقض حقوق بشر است و چرا چنین قطعنامه ای برای آمریکا تصویب نشود؟ ایران تنها کشوری نیست که حقوق بشر را نقض می کند باید بقیه کشورها هم پاسخگو باشند.»

یکی از اعضای سازمان های غیردولتی بین المللی حقوق بشری که درگیر مذاکرات بوده است نیز با اشاره به همین موضوع به کمپین گفت: « موضوع این است که ایران دائمااز آمریکا انتقاد می کند اما هیچگاه ایران و یا کشورهای جنبش عدم تعهد و یا کشورهای اسلامی تقاضای نشست ویژه و یا قطعنامه ویا درخواست برای گزارشگر ویژه درباره آمریکا را نکرده اند. برای مثال همین پاکستان و یا کشورهای دیگری که همواره از ایران در اجلاس به دلایل مختلف خودشان حمایت می کنند، برای برگزاری نشست ویژه برای آمریکا مخالفت کرده اند.» در این میان یکی از افراد نزدیک به تیم آمریکا به کمپین گفت: « واقعا ما استقبال می کنیم. چرا که نه؟ اما هیچ کدام از این کشور عزم جدی برای چنین اقدامی را طی سالهای گذشته غیر از حملات لفظی و تبلیغاتی از خود نشان نداده اند.» در بررسی گزارش دوره ای آمریکا در طی نشست چهار هفته ای شورای حقوق بشر، سازمان های حقوق بشری بین المللی انتقادات بسیاری را نسبت به عملکرد و وضعیت حقوق بشر در آمریکا از جمله وضعیت اعدام در این کشور ابراز داشتند. نمایندگان هیات آمریکا نیز با شنیدن انتقادات از سازمان های جامعه مدنی درخواست کردند که برای بهبود وضعیت به گفت وگوهای وتلاش برای تغییر وضعیت ادامه دهند.

از دیگر نکات جالب توجه، جو بسیار احساسی حاکم پس از تصویب قطعنامه است. وقتی رای گیری آغاز شد روی دو پرده بزرگ رای های اعضا به رنگ سبز (مثبت)، رنگ قرمز (منفی) و رنگ سیاه( کسانی که سالن را ترک کردند یا رای ندادند) نقش بست. در عرض تنها کمتر از ده ثانیه شماره رنگ های سبز آنچنان انقدر زیاد شد که شگفتی بسیاری را برانگیخت. ۲۲ رای حد بالایی بود که طی روزهای گذشته تصور آن می رفت.  کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران معتقد است که به دلیل مذاکرات فشرده و جلسات مختلفی که طی روزهای گذشته در جریان اجلاس وجود داشته است، چندین رای مخالف به ممتنع تغییر داده شده است. تصویر اعضای سازمان های غیردولتی حقوق بشری که با یکدیگر تبریک می گفتند از بخش های جالب توجه رای گیری قطعنامه ایران بود. تقریبا می توان گفت در هیچ یک از جلسات نشست و یا رای گیری های مشابه چنین جوی وجود نداشت.