پافشاری احمدشهید برنقض حقوق بشر در ایران و انتقاد رئیس شورای حقوق بشر از اظهارات «رسوایی آمیز» جوادلاریجانی
جوادلاریجانی، دیپلمات عصبانی ایرانی که امروز واکنش شدید رئیس شورای حقوق بشر را به خاطر سخنانی که گفته شد «رسوایی آمیز» و یا «موهن» است، باردیگر به جای پاسخگویی به موارد متعدد نقض حقوق بشر، به حمله شخصی به احمدشهید گزارشگرویژه پرداخت و با وجود شگفتی ناظران در اجلاس، او را به کار با یک «گروه بدنام تروریستی» متهم کرد. اظهارات لاریجانی حتی با برخی از اعضای هیات همراه او مواجه شده است.
درجلسه ایی که امروز ۲۱ اسفندماه درباره پرونده نقض حقوق بشر ایران در شورای حقوق بشرسازمان ملل بررسی شد، جوادلاریجانی بار دیگر با اظهاراتی که شگفتی دیپلمات ها را در محل برگزاری اجلاس برانگیخت، با طرح اتهاماتی علیه احمدشهیدگزارشگر ویژه حقوق بشر ایران، واکنش شدید رئیس جلسه را برانگیخت که این اظهارات رئیس ستاده حقوق بشر قوه قضاییه ایران را «موهن» و «حملات شخصی» خواند. رئیس جلسه از اقای لاریجانی خواست که نظر افراد باید در چارچوب پروتکل های سازمان ملل باشد و نباید حمله شخصی علیه گزارشگر ویژه مطرح شود.
احمدشهید در سخنان خود نسبت به دستگیری روزنامه نگاران ابراز نگرانی کرد و در مورد انتخابات پیش روی ریاست جمهوری از اینکه مقامات کشور گفته اند حتی صحبت کردن از «انتخابات آزاد» مجاز نیست انتقاد کرد و گفت انتخابات آزاد باید در فضایی که به آزادی بیان، اجتماعات و انجمن ها احترام می گذارد برگزار شود. وی همچنین از ادامه حبس خانگی میرحسین موسوی، مهدی کروبی و زهرا رهنورد ابراز نگرانی کرد که بدون طی روند قضایی در حبس هستند. جواد لاریجانی در انتقاد از گزارش شهید ادعا کرد که کسانی که در زندان به سر می برند مدافع حقوق بشر نبوده بلکه تروریست می باشند. این درحالی است که بسیاری از مدافعان حقوق بشر از جمله نسرین ستوده، عبدالفتاح سلطانی ومحمدعلی دادخواه از وکلای حقوق بشری هستند که درگزارش احمدشهید به آنها اشاره شده است.
در اجلاس بیست و دوم شوای حقوق بشر، اعضای این شورا درجریان اجلاس به قطعنامه ای که در آن موضوع تمدید ماموریت احمدشهید برای سال سوم است رای خواهند داد. این درحالی است که رفتار و لحن غیردیپلماتیک و خارج از عرف و پروتکل های سازمان ملل، واکنش زیادی را در میان اعضای هیات رئیسه شورای حقوق بشر ایجاد کرد. به گفته یکی از افراد حاضر در اجلاس که با کمپین بین المللی حقوق بشردرایران صحبت کرد، اظهارات «تند و بی ادبانه» جوادلاریجانی، عملا نشان دهنده از وضعیتی است که مردم با آن مواجه هستند: « وقتی جوادلاریجانی به خود جرات می دهد در یک نهاد بین المللی هر اتهامی می تواند به یکی از گزارشگران حقوق بشر سازمان ملل وارد کند، خیلی مشخص است درایران که هم قدرت دارد و هم زور چه می تواند بر سر مخالفین سیاسی و مدنی بیاورد.» به گفته یکی دیگر از افرادی که ناظر اجلاس بود، برخی از اعضای هیات همراه ایرانی نیز نسبت به اظهارات جوادلاریجانی وحمله لفظی او به احمدشهید اظهار ناراحتی و تعجب کردند. معلوم نیست جوادلاریجانی متنی که از قبل آماده و در اختیار رئیس جلسه قرار داده بود را خوانده و یا اینکه در آخرین لحظه متن خود را تغییر داده است.
سال گذشته نیز جوادلاریجانی در جلسه سازمان ملل با حمله به احمدشهید و دستورکار او واکنش رئیس جلسه را برانگیخت. چهره عصبانی و اظهاراتی که به تعبیر رئیس جلسه شورای حقوق بشر «رسوایی آمیز» بود قطعا هیچ کمکی برای لاریجانی و هیات همراه وی طی روزهای آینده برای متوقف کردن اعضای ۴۵ نفره شورای حقوق بشر برای رای ندادن به تمدید دستورکار احمدشهید نخواهد بود. به علاوه لحن و رفتار غیردیپلماتیک جوادلاریجانی از نظرسیاسی به انزوای بیشتر هیات ایرانی خواهد انجامید.
احمدشهید درتوضیحات خود تصریح کرد: «در سایۀ مصاحبه ها و دریافتی های فوق الذکر، به نظر میرسد که وضعیت غالب حقوق بشر در ایران باعث نگرانی جدی است و به طیف گسترده ای از راه حل هایی که هم رعایت احترام دیدگاه های فرهنگی و هم اصول جهان شمول حقوق بشر که موضوع عهدنامه های بین المللی که ایران از امضاء کنندگان آنهاست را مورد توجه قرار دهد نیازدارد. من همچنین متاسفم که به شورا گزارش دهم که دو مورد اقدامات تلافی جویانه در نوامبر و دسامبر ۲۰۱۲ در رسانه ها گزارش شده است. در یک مورد، مطابق گزارشات پنج زندانی کرد در زندان ارومیه با اتهام “ارتباط با دفتر گزارشگر ویژه” و اتهامات دیگر روبرو شده اند. طبق گزارشات این زندانیان مورد بازجویی و شکنجۀ شدید قرار گرفته اند تا به ارتباط ادعا شده با من اعتراف نمایند. در نظریات خود در خصوص گزارش من، دولت ایران اصرار دارد که تعقیب قضایی این افراد شامل اقدامات تلافی جویانه نیست. اما من اصرار دارم که مورد هدف قرار دادن این افراد، چه از طریق قضاوت در دادگاه و یا از طریق مجازاتِ فردی در ظرفیت شخصی اش برای تعامل با روش های خاص سازمان ملل، یک عمل تلافی جویانه اطلاق میشود و به صورت جدی فعالیت ابزار حقوق بشر سازمان ملل متحد را تضعیف می کند.»
وی همچنین افزود: « متاسفانه غالب گزارشاتی که ظرف سال گذشته به من منتقل شده نشان میدهد که وضعیت افرادی که در ایران طرفدار پیشرفت حقوق بشر هستند و یا کسانی که علیه نقض حقوق بشر اقدام به مستندسازی، گزارش، و یا اعتراض می کنند وخیم است و همچنان رو به وخامت میرود. مصاحبه ها نشان میدهند که اکثر مدافعین حقوق بشر، شامل آنهایی که از حقوق زنان، اقلیت های مذهبی و قومی، طرفداران محیط زیست، و کارگران و کودکان دفاع می کنند، همچنان مورد آزار و اذیت، دستگیری، بازجویی، و شکنجه قرار می گیرند و متناوبا با اتهامات مبهم جرایم امنیت ملی روبرو میشوند که به نظر میآید به منظور تخریب خط مقدم دفاع از حقوق بشر در کشور صورت میگیرد.»
گزارشگرویژه حقوق بشرسازمان ملل در زمینه ایران گفت:« گزارش فعلی من همچنین نمایانگر شواهد عینی غیر قابل انکار وقوع شکنجه در ایران در طیف جغرافیایی وسیع و به صورت سیستماتیک (در چندین مجموعۀ دولتی) است و نشان میدهد که روشهایی که برای قربانیان به کار گرفته شده است به صورت سیستماتیک بوده اند چون روش های مشابه در شهادت های متعددی توسط افراد از شهرهای مختلف کشور، و افرادی که اخیرا به کشورهای دیگر رفته اند دریافت شده است. دولت ایران در ابراز نظر در خصوص گزارشات قبلی و گزارش فعلی من تصریح کرده است که قوانین ایران و همچنین قوانین اسلامی هر دو مانع شکنجه هستند و بنابراین ادعاهای شکنجه در ایران معتبر نیستند. اما من همچنان اصرار دارم که وجود تدابیر قانونی به خودی خود نمیتواند ادعاهای شکنجه را رد کند. من همچنین از نرخ بالای اعدامهایی که در ایران اجرا می شوند بسیار نگرانم، اکثر این اعدامها به دلیل جرایم مربوط به مواد مخدر صورت می گیرند که استانداردهای بین المللی “جدی ترین جرایم” را برآورده نمیکنند.»
آقای شهید درخصوص ویژگی های گزارش چهارم خود به شورا اظهارداشت: «به دنبال این هدف، من از مارس ۲۰۱۲ تا کنون با ۲۶۸ نفر مصاحبه کرده ام که ۱۶۹ نفر از آنان در تهیۀ گزارش اخیرم مصاحبه شده اند. من همچنین طیف گسترده ای از تحولات گزارش شده در رسانه های ایرانی و بین المللی، شامل سومین گزارش دوره ای به کمیتۀ حقوق اقتصادی و اجتماعی را دنبال کرده ام؛ دهها بیانیه و گزارش دولت ایران را مطالعه کرده ام، و دهها گزارش تولید شده توسط چندین سازمان غیر دولتی را مورد بررسی قرار داده ام که نام ۱۷ مورد را در پانوشت های این گزارش منعکس کرده ام.»
احمدشهید درپاسخ خود تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران پیشرفت های شایان ذکری در زمینۀ حقوق زنان داشته است. این دستاوردها شامل پیشرفت در زمینه های بهداشت، باسوادی، و میزان ثبت نام در مقاطع ابتدایی و متوسطۀ تحصیلی می باشند. مجلس شورای اسلامی ایران همچنین اخیرا مدت مرخصی زایمان را از شش ماه به نه ماه افزایش داده است و قانون جزای اسلامی جدید که هنوز توسط دولت ایران به اجرا گذاشته نشده است صندوقی برای مساوی کردن مبلغ دیۀ جراحات و مرگ تصادفی برای زنان و مردان تاسیس می کند. با این حال، گزارشاتی در خصوص تصمیمات جدید برای محرومیت زنان از دسترسی به چندین زمینۀ تحصیلی، موانع جدید برای آزادی حرکت زنان، و قوانین موجود که مانع توانایی زنان برای دسترسی به مشاغل تصمیم گیر در دولت میشوند هنوز از مشکلات هستند.»
جوادلاریجانی رییس ستادحقوق بشر قوه قضاییه در جواب خود به گزارش احمد شهید در جلسه گفت بررسی گزارش دوره ای تنها مکانیسم نظارت حقوق بشر است و با حمله به مکانیسم گزارش ویژه سازمان ملل آن را «تحریف آمیز» و «سیاسی» و «گزینشی»خواند. لاریجانی گفت جمهوری اسلامی به صورت مطلق دستورکار گزارشگر ویژه را رد می کند و این موضع را در آینده نگه خواهد داشت ولی تصریح کرد که این موضع به معنی همکاری نکردن با مکانیسم های سازمان ملل نیست. او گفت این همکاری جامع است و با همه عضوهای سازمان ملل است. لاریجانی گفت در جریان سفر اخیر بان کی مون به ایران با او ملاقات کرده است و از همکاری با دستورکارهای موضوعی را مطرح کرده است. او گفت ایران به کمیته های مرتبط سازمان های بین المللی گزارش داده برای نشان دادن تعهدات بین المللی اش. او گفت گزارش شهید را تولید آمریکا و کشورهای اروپایی دانست. او گفت گزارش گزارشگر را نباید خارج از دشمنی این کشورها با ایران دید. لاریجانی گفت رفتار گزارشگر کمترین درجه بی طرفی را ندارد. رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضاییه گزارش احمد شهید را «ناعادلانه»، «غیرمنصفانه»، «موضع دارانه» دانست و گفت گزارشگر با یک «گروه تروریستی بدنام» کار کرده است.
لاریجانی شهید را متهم کرد که به پیشرفت های جمهوری اسلامی در ترویج حقوق بشر اشاره ای نکرده است و از اینکه در گزارش به تحریم علیه مردم ایران اشاره ای نشده است انتقاد کرد. این درحالی است که بخشی از گزارش احمد شهید به تحریم ها علیه ایران اختصاص دارد. لاریجانی ایران را یک کشوردموکراسی با نفوذ در منطقه خواند و از اینکه مساپل فرهنگی و مذهبی ایرانیان نادیده گرفته می شود (اشاره به حقوق دگرباشان جنسی) از تحمیل یک نوع روش زندگی که در کشورهای اروپایی مرسوم است به تعبیر خود انتقاد کرد.
احمدشهید همچنان گفت: «من همچنان اعتقاد دارم که نتایج حاصل از بررسی دوره ای جهانی ایران زمینۀ محکمی برای تعامل و بررسی پیشرفت دولت در ارتقاء احترام برای حقوق بشر در کشور فراهم میکند. اکثر ۱۲۳ توصیه ای که توسط دولت ایران پذیرفته شده اند به نگرانی ها در خصوص حقوق مدنی و سیاسی، حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، و نگرانی در خصوص تبعیض مربوط میشوند. بنا بر این، روش کاری من تلاش می کند تا پیشرفت حاصل شده در این زمینه ها را ارزیابی کند و نسبت به شناسایی موانع ظرفیت دولت برای انجام تعهدات حقوق بشری خویش هدفمند است.»
درمیان کشورهایی که پس از نماینده ایران صحبت کردند نماینده سوئد از «گزارش جامع» شهید تشکر و از رویکردهای مطرح شده استقبال کرد. نماینده سوئد به خصوص در مورد وضعیت زنان ابراز نگرانی کرد. محرومیت زنان در بسیاری از دانشگاه ها در برخی رشته ها توسط حکومت ایران توسط نماینده این کشور مورد انتقاد قرار گرفت. گروه های مذهبی و به خصوص تبعیض اقلیت بهایی و نیز افزایش اعدام و نیز شکنجه از جمله موارد دیگر مطرح شده بود که وی از دولت ایران خواست این رفتارها را متوقف کند. وی همچنین نسبت به آزار واذیت افرادی که با گزارشگر صحبت کرده اند نیز انتقاد کرد.
نماینده اتحادیه اروپا سخنران بعدی بود که از احمدشهید تشکر کرد واز نگرانی این اتحادیه نسبت به افزایش اعدام ها گفت. وضعیت نارضایان سیاسی، اقلیت های مذهبی، فعالین حقوق بشر و دستگیر و آزار واذیت روزنامه نگاران از جمله موارد دیگر نگرانی نماینده اروپا بود. وی همچنین با اشاره به حبس خانگی رهبران مخالف ایرانی میرحسین موسوی و مهدی کروبی و همچنین زهرا رهنورد گفت که دولت ایران در اینکه توضیح بدهد چنین اقدامی را «ناکام» بوده است.
نماینده ونزوئلا در ادامه به طرفداری از ایران به انتقاد از دستور کار گزارشگر ویژه پرداخت و گفت که این دستور کاراعتبار سازمان ملل را با خدشه مواجه می کند و آن را «تحریف» واقعیت توسط قدرتهای جهانی نامید. او گفت ایران خواست خود را برای همکاری با مکانیسم های سازمان ملل نشان داده است از جمله بسیاری از توصیه های گزارش دوره ای قبول کرده است. او سازمان ملل را به «سیاسی کاری» و «استانداردهای دوگانه» متهم کرد.
نماینده کشوراکوادر در سخنان خود با کلیت ایده گزارشگر ویژه خاص هر کشوری مخالفت کرد اما با وجود اینکه این اظهارات می تواند همراهی با اظهارات مقامات ایرانی تلقی شود، وی نگرانی کشور خود را از اعدام های وسیع در ایران اعلام کرد و مستقیما از حکومت ایران خواست که حکم اعدام را لغو کرد.
نماینده آمریکا گفت که جامعه بین المللی باید به چنین گزارش های منصفانه ای ادامه دهد. او گفت که ادامه استفاده از شکنجه نگران کننده است. دستگیری روزنامه نگاران، اقلیت های مذهبی و قومی، وفعالان مدافعان حقوق بشر و همچنین محدودیت های اینترنت و آزادی بیان نیز از مواردی بود که وی نسبت به وقوع آنها ابراز نگرانی کرد. موضوع اعدام های گسترده ودادرسی غیرعادلانه و همچنین مرگ ستار بهشتی و نبود یک تحقیق عادلانه از جمله موارد دیگری بود که نماینده آمریکا مطرح کرد. او همچنین از ایران خواست اجازه دهد احمدشهید به ایران سفر کند.
نماینده سوئیس، نروژ، جمهوری چک واتریش نیز با حمایت از گزارش احمدشهید به موارد مطرح در گزارش اشاره کردند وآنها راموجب نگرانی دانستند. نماینده اتریش گفت در ایران بیش از ۴۵ روزنامه نگار در زندان هستند ودولت ایران باید هر چه سریعتر آنها را آزاد کند. موضوع روزنامه نگاران و دستگیری آنها همچنین مورد توجه نماینده جمهوری چک قرار گرفت علاوه بر موضوع دستگیری فعالان حقوق بشری همچون نرگس محمدی و نسرین ستوده.
احمدشهید در بخشی از مطالبی که در مقر اجلاس در خصوص گزارش ارائه شده خود مطرح کرد گفت: «ماه گذشته من همراه با متخصص آزادی عقیده و بیان، مدافعان حقوق بشر، و رییس و گزارشگر ویژۀ کارگروه بازداشتهای خودسرانه از ایران خواستار توقف فوری موج اخیر دستگیری های روزنامه نگاران و آزادی افرادی که بازداشت شده بودند که اکثر آنها برای رسانه های مستقل خبری کار میکنند شدیم. ما تاکید کردیم که نگرانیم که دستگیریهای انجام شده بخشی از یک برنامۀ وسیع تر برای سرکوب روزنامه نگاران و رسانه های مستقل به بهانۀ همکاری با رسانه های خارجی و سازمانهای حقوق بشری “ضد انقلاب” باشند. پیش از دستگیریهای ذکر شده، ۴۵ روزنامه نگار در زندانهای ایران به سر می بردند.»
گزارشگرویژه سازمان ملل گفت: «همچنین گزارش شده است که ۱۱۰ بهایی در حال حاضر به دلیل انجام باورهای مذهبی خویش در زندانهای ایران هستند؛ ۱۳ مسیحی پروتستان در حال حاضر در مراکز مختلفی در ایران در زندان به سر می برند؛ و دراویش، اعضاء اقلیت مذهبی یارسان، و مسلمانان سنی همچنان مورد اقدامات تنبیهی قرار میگیرند و نگرانی جدی در خصوص وضعیت اقلیت های مذهبی در ایران به وجود می آورند.»
گزارشگر ویژه سازمان ملل همچنین گفت: «همچنین تخمین زده میشود که ۴۰ وکیل دادگستری از سال ۲۰۰۹ تا کنون مورد محاکمۀ قضایی قرار گرفته اند و حداقل ۱۰ نفر از آنان، از جمله خانم نسرین ستوده، آقای عبدالفتاح سلطانی، و آقای محمدعلی دادخواه در حال حاضر به اتهام جرمهایی مانند “عضویت در سازمانی که خواهان براندازی نظام است” و “نشر تبلیغات علیه نظام از طریق مصاحبه با رسانه های خارجی” در بازداشت به سر می برند.»
ادامه این جلسه با پایان یافتن زمان اداری به فردا موکول شد. بیش از ۱۰ کشور دیگر فردا صبح نظرخود را مطرح خواهند کرد و آقای شهید و آقای لاریجانی بار دیگر به پرسش های مطرح شده در پایان جلسه پاسخ خواهند داد.
