«بدرفتاری پرسنل مدرسه با دانش آموزان افغانستانی ناشی از نگاه عوامانه خودبرتربینی است»
اخبار بدرفتاری با دانش آموزان افغانستانی به صورت تصادفی رسانه ای می شود
به دنبال رسانه‌ای شدن موارد جدیدی از تبعیض و خشونت علیه دانش آموزان افغانستانی مقیم ایران، شیرزاد عبدالهی، کارشناس مسائل آموزشی در تهران، به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت: “اخبار بد رفتاری با دانش آموزان در مدارس به طور عام و بدرفتاری با دانش آموزان افغان به طور خاص تنها به صورت تصادفی به رسانه‌ها راه پیدا می‌کند.” به گفته او نهادهای نظارتی و آموزش و پرورش معمولاً این گونه خبر‌ها را مخفی می‌کنند.
در تازه‌ترین مورد، روزنامه وقایع اتفاقیه اوایل بهمن ماه گزارش داد یک دانش آموز افغانستانی را از مدرسه‌ای در پاکدشت ورامین به دلیل پرداخت نکردن پول شهریه، کتک زده و از مدرسه اخراج کرده‌اند. خانواده‌اش از ۲۳۰ هزار تومان هزینه شهریه، فقط توان پرداخت صد هزار تومان را داشته‌اند. مادر این دانش آموز گفته که پسرش را کتک زده و به او گفته‌اند تا باقی پول را نیاوردی به مدرسه نیا.
روزنامه شرق روز سه شنبه ۱۵ دی ماه از نمونه‌ای دیگر خبرداد و نوشت که ناظم یک مدرسه به پنج کودک افغانستانی که مشغول بازی و شیطنت در مدرسه بوده‌اند، گفته است: “شما افغانی‌ها اینجا زیادی هستید. شما افغانی‌های اضافی باید از اینجا بروید.” و آنها را با شلنگ کتک زده و اثرات کبودی روی صورت و بدن این دانش آموزان مانده است.
سال گذشته هم معلم یک مدرسه برای تنبیه چهار دانش آموز افغانستانی، آنها را مجبور کرد که دستشان را در چاه توالت فرو ببرند.
شیرزاد عبداللهی، کارشناس مسائل آموزشی در تهران با تاکید بر مخفی کاری آوزش و پرورش و عدم تمایل به رسانه ای شدن این موارد به کمپین گفت: ” در عین حال بدرفتاری با بچه‌های افغان، به صورت سیستماتیک یا قانونی از طرف وزارت آموزش و پرورش اعمال نمی‌شود. رفتار عوامل مدرسه از مدیر تا ناظم و معلم تابع سلیقه و منش شخصی افراد است.”
روزنامه شرق از زبان مادر یکی از بچه‌هایی که با شلنگ از ناظم کتک خورده نوشت: “ما به اداره آموزش‌وپرورش رفتیم و شکایتمان را آنجا بردیم و آنجا هم به داد ما رسیدگی کردند و بازرس به مدرسه فرستادند. اما نتیجه فرستادن بازرس هم بعد از بازگشت مدیر مدرسه از کربلا، واکنش جالب مدیر مدرسه بود. او به ما گفت دیگر از این جلوتر نروید و ماجرا را کش ندهید. بچه‌های شما مقصر بوده‌اند. آنها شیطانی کرده‌اند، ناظم مدرسه را عصبانی کرده‌اند و بهتر است آن‌قدر ماجرا را کش ندهید…”
عبدالهی، کارشناس مسائل آموزشی با اشاره به این که اغلب عوامل مدرسه قبل از استخدام و ضمن خدمت در مورد رعایت حقوق کودکان و نداشتن نگاه و رفتار تبعیض آمیز، آموزش لازم ندیده‌اند، به کمپین گفت: ” نگاه برخی مدیران و معلمان متأثر از همان نگاه عمومی عوامانه خودبرتربینی است که درسطح جامعه رواج دارد.”
اما در این میان نمی توان نقش وزارت آموزش و پرورش را نادیده گرفت. شیرزاد عبداللهی در گفت و گو با کمپین نقش آموزش و پرورش را این چنین توصیف کرد: “در کوتاه مدت باید برکار مدیران و معلمان نظارت بیشتری اعمال شود و با قاطعیت بیشتری با افراد متخلف برخورد شود. نکته دیگر این است که معلمان شرافتمند که تعدادشان کم نیست به رفتار همکاران متخلف اعتراض کنند.” او در ادامه نقش رسانه ها را مهم خواند و گفت: “رسانه ها خانواده‌ها را از حقوق کودکان آگاه کنند و حساسیت جامعه را نسبت به بدرفتاری با دانش آموزان بالا ببرند.”
به گفته این کارشناس مسائل آموزشی “بدرفتاری با کودکان ایرانی هم به صورت تنبیه بدنی و تحقیر و توهین در مدارس رواج دارد، اما نوبت به بچه‌های افغان که می‌رسد چون بی پناه‌تر هستند، شدت برخورد بالا می‌رود. سیستم نظارتی آموزش و پرورش درست کار نمی‌کند و معمولاً این گونه تخلفات را با کدخدامنشی و بدون تنبیه متخلفان حل می‌کنند و سرو ته مساله را هم می‌آورند و نمی‌گذارند موضوع به رسانه‌ها برسد.”
او با اشاره به این که برخی از مدیران و معلمان، تنبیه بدنی و رفتار نامناسب با کودکان را در شرایط خاص مجاز می‌دانند و علناً از آن دفاع می‌کنند، گفت: ” بدرفتاری با کودکان افغان در مدرسه را باید در کادر بزرگتر بد رفتاری با دانش آموزان دید. با این حال افغان ها به طور ویژه تری در معرض تبعیض و رفتار نامناسب به خاطر گویش، ملیت و ظاهر قرار دارند. حتی این رفتار از جانب دانش آموزان و هم کلاسی‌ها شدیدتر است.” این کارشناس در ادامه تاکید کرد: “بخشنامه‌ای که بدرفتاری علیه دانش آموزان افغان را مجاز بداند وجود ندارد. مساله نگاه جامعه است. چند سال پیش عده‌ای از خانواده‌ها در کوی کن تهران مقابل مدرسه‌ای تحصن کرده بودند و پلاکارد زده بودند که اجازه نمی‌دهیم در این مدرسه بچه‌های افغان ثبت نام شوند.”
اما بدرفتاری برخی از پرسنل مدرسه و بعضا خانواده های دیگر دانش آموزان، تنها مساله تبعیض آمیزی نیست که دانش آموزان افغانستانی در ایران با آن مواجه‌اند. عبداللهی با اشاره به گرفتن شهریه تنها از این دانش آموزان در سال‌های گذشته، توضیح داد: “مشکل شهریه تا حدودی از سال گذشته حل شده و دیگر شهریه رسمی از دانش آموزان افغان نمی‌گیرند. البته وجوهی به صورت غیر اجباری برای ارتقای کیفیت مدارس از اولیای ایرانی و افغان اخذ می‌شود. مرز بین اجبار و پرداخت داوطلبانه هم چندان روشن نیست. اما دانش آموزانی که در مدرسه ثبت نام می‌شوند طبق مقررات از همان حقوق کودکان ایرانی برخوردارند و هیچ کس حق ندارد که با آنها بدرفتاری کند.”
به گفته این کارشناس مسائل آموزشی طبق تصمیم آموزش و پرورش در سال تحصیلی ۹۰-۹۱، تحصیل دانش آموزان اتباع بیگانه، در مراکز “سمپاد” (تیزهوشان)، مدارس نمونه دولتی و هنرستان‌ها ممنوع اعلام شد. در آزمون سراسری دانشگاه‌ها در سال ۹۲، داوطلبان افغان و عراقی مجاز به انتخاب رشته در دانشگاه‌های مناطق ممنوعه برای تردد اتباع غیر ایرانی و یا انتخاب برخی رشته‌های تحصیلی نبودند.”
عبدالهی این موارد را “نمونه‌هایی از تبعیض سیستماتیک است که مبنای قانونی مشخصی ندارد.” می داند: ” با روی کار آمدن دولت جدید هم این مقررات رسماً لغو نشده است، هر چند در مواردی با تساهل بیشتری برخورد می‌شود و این مقررات نادیده گرفته می‌شود. واقعیت این است که مسائل آموزشی نباید تابع تصمیمات فصلی و سلیقه‌ای دولت ها و بدتر از آن مدیرکل اتباع خارجی وزارت کشور و یا مدیرکل امور بین الملل آموزش و پرورش باشد. حق آموزش یکی از حقوق شناخته شده کودکان صرف نظر از ملیت، قومیت، نحوه اقامت و تمکن مالی اولیا است. این حق باید به طور کامل شناخته شود و تغییر دولت ها و سیاست ها تاثیری روی آن نگذارد.”
