احضار، بازجویی و بازداشت همراه با توهین و تهدید دهها تن از مدل‌ها و عکاسان مد تحت عنوان پروژه «عنکبوت ۲»
همزمان با اعلام شناسایی ۱۷۰ نفر از شهروندان ایرانی در حوزه مدلینگ، عکاسی مد وطراحی لباس توسط مرکزبررسی جرائم سازمان یافته سپاه پاسداران در روز ۲۶ اردیبهشت‌ماه، یک منبع مطلع در گفت وگو با کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت که بسیاری از افراد یاد شده طی شش ماه گذشته احضار، بازجویی و در مواردی بازداشت شده اند. او همچنین از بدرفتاری، توهین کلامی و تهدید به زندانی شدن برای مدت طولانی بازداشت شدگان توسط بازجویان سپاه در هنگام بازجویی شماری از این افراد خبر داد. براساس اطلاعاتی که سپاه پاسداران منتشر کرده است از بین افراد یاد شده ۸ نفر بازداشت و برای ۲۹ نفر پرونده تشکیل شده است.
تمام مدل‌های بازجویی شده در صفحات مجازی فیسبوک و اینستاگرام فعال بودند و عکس‌ها و ویدیوهایی از خود بی حجاب، با آرایش و لباس‌هایی که مسوولان آن را «غیراسلامی» می‌نامند منتشر می‌کردند و دنبال کنندگان بین چند هزار تا حتی پانصدهزارنفر داشتند.
براساس گفته‌های افرادی که طی سه ماه گذشته با کمپین صحبت کردند، احضار، بازجویی و بازداشت این افراد بین آذرماه تا اسفند ماه شدت گرفت و همزمان بسیاری از شاغلان به حرفه‌های یاد شده، به صورت جداگانه از چند روز تا چند هفته بازجویی شده‌اند، برای توقف کار خود و بستن شبکه‌های اجتماعی خود تعهد داده‌اند، و در برخی موارد بازداشت شده اند.
یکی از افرادی که در این پروژه بازجویی شده بود با درخواست اینکه نامش فاش نشود به کمپین گفت: «کسی نمی‌خواهد درباره این بازجویی‌ها و دستگیری‌ها حرف بزند. همه شوکه هستیم. خودشان گفتند که این یک پروژه گسترده است و درحال آمارگیری و شناسایی افراد هستیم. بعد از هر کسی که دستگیر شد، نام دیگر مدل‌ها و عکاسان و خلاصه هرکسی که در این حوزه‌ها فعالیت می کرد را گرفتند تا آنها را هم احضار کنند.»
الناز گلرخ، یکی از مدل های ایرانی و آرایشگر در صفحه اینستاگرام خود که بیش از پانصد هزار دنبال کننده دارد، روز چهارم فوریه در آخرین پست خود، بازداشتش را شایعه عنوان کرده و نوشته است: “من به قید وثیقه از کشور خارج نشدم و بازداشت نبودم. فقط تصمیم گرفتم برای مدتی کار خود را به صورت حرفه ای تر با برندهای معتبر خارج از کشور ادامه دهم تا پس از بازگشت به ایران بتونم جدیدترین خدمات روز دنیا به شما عزیزان ارائه دهم و کیفیت میکاپ را در کشورم ارتقا بخشم.”
مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری سپاه پاسداران روز ۲۶ اردیبهشت ماه طی اطلاعیه ای که در سایت های خبری منتشر شد از شناسایی ۱۷۰ نفر از شهروندان ایرانی خبر داد که در حوزه مدلینگ، عکاسی مد و طراحی لباس فعال و مدیریت صفحات در شبکه های مجازی فعال بوده اند. در این اطلاعیه ذکر شده این شناسایی گسترده تحت عنوان پروژه عنکبوت ۲ انجام گرفته است.
بر اساس این اطلاعیه، ۱۷۰ نفر از افرادی که گفته می‌شود شناسایی شده‌اند شامل ۵۸ مدل، ۵۱ مدیر مزون و طراح لباس، ۵۹ عکاس و آرایشگر و ۲ موسسه فعال در عرصه مد هستند. همچنین طبق این اطلاعیه برای ۲۹نفر از مدیران اصلی و مرتبطین آنها پرونده قضایی تشکیل شده که منجر به بازداشت هشت نفر و احضار بقیه شده و اماکن مرتبط با فعالیت این افراد نیز با حکم قضایی پلمب شده است.
در این اطلاعیه حتی آمده است که با مدیران چند صفحه فعال در زمینه تبلیغات اینترنتی در شبکه های ارتباطی خارجی نیز برخورد شده است.
دادستان تهران نیز با اشاره به بازداشت مدل های ایرانی مدت زمانی که این افراد هدف قرار گرفته بودند را دوسال اعلام کرد و گفت: «ظرف دو سال گذشته در حوزه مبارزه با مزون های مرتبط با مدلینگ کارهای خوبی انجام شده است و دو پرونده عنکبوت یک و دو در دادسرای جرائم رایانه ای کلید خورد و صفحات زیادی بسته شد.»
عباس جعفری دولت آبادی با اشاره به اینکه «اشراف و نظارت در صفحات اینستاگرام و فیسبوک» ایرانیان وجود دارد، گفت: «افرادی که به دنبال جاذبه های جنسی و درآمد بیشتر هستند مطمئن باشند که دادستان تهران دنبال آنها را خواهد گرفت.»
عباس جعفری دولت آبادی با ادعای اینکه دشمنان غربی، سرویس های امنیتی و گروه های معاند انقلاب اسلامی بر روی شبکه های اجتماعی تمرکز دارند، گفت: «امروز دشمن از دو طریق جاذبه های جنسی و جاذبه های مالی برای ترغیب و تشویق درآمدهای نامشروع در این فضا سرمایه گذاری می کند که بتواند نسلی بی اراده پرورش دهد، همچنین گروه های معاند انقلاب اسلامی احساس می کنند از این ظرفیت علیه انقلاب استفاده کنند.»
با این حال دادستان تهران در صحبت های خود اشاره ای نکرد که آیا هنوز تعدادی از آنها در بازداشت به سر می برند یاخیر و اتهام حقوقی آنها دقیقا چیست. همچنین اشاره ای نشد که اماکنی که مربوط به فعالیت آنها بوده مانند آرایشگاه ها تا چه زمان و بر اساس چه شرایطی قرار است پلمب باشد.
در نشست خبری دادستان تهران، یکی از مدل های ایرانی به نام الهام عرب نیز حضور داشت که به عنوان یکی از «پشیمان شدگانی که در حوزه مدل و انتشار عکس هایش در اینستاگرام فعال بودهَ،» از کار خود اظهار ندامت کرد. اظهارات خانم عرب، با توجه به دستگیری ایشان و همچنین اطلاعاتی که در خصوص بازجویی از افراد شده در اختیار کمپین قرار داده شده که همراه با تهدید و همچنین تلاش برای اخذ اعترافات اجباری بوده است، جای تردیدی باقی نمی گذارد که چنین اظهاراتی برخلاف میل افراد و در شرایط غیرطبیعی ضبط شده است.
خانم عرب در پاسخ به سوال دادستان تهران که چه توصیه ای به جوانان ایرانی که مایل به فعالیت مدلینگ هستند، گفت: «خیلی از خانم ها با مراجعه به پیج من درخواست راهنمایی می کنند، خانمی که مدل است، هرگز گزینه ازدواج پسرهای خوب نمی شود.»
اظهارات الهام عرب، تکرار روایتی است که نهادهای امنیتی و اطلاعاتی در خصوص نقش شبکه‌های اجتماعی در میان جوانان در ایران اشاعه و تبلیغ می کنند که محوری ترین عنصر چنین روایتی تصویر کردن شبکه های اجتماعی به عنوان «ابزاری برای به انحراف کشیدن جوانان» است.
این مدل جوان ایرانی با اظهار اینکه عکس هایش را همگی خودش یا گریمور، عکاس یا آرایشگر او در صفحات اینستاگرام منتشر می‌کردند، گفت: «شبکه اینستاگرام یکی از مهمترین ابزار برای انحراف کشیده شدن جوانانی است که گمان می کنند مدل شدن و انتشار تصاویرشان در اینترنت، یک موفقیت است. در حالی که همه دختران آرزوی ازدواج و تشکیل خانواده دارند، اما همه می دانند که مردان و پسران اگرچه ممکن است با دختران اینچنینی مرتبط شوند، ولی هرگز مایل به ازدواج با آنها نمی شوند.»
الهام عرب، یک مدل لباس عروس است که عکس های بی حجاب خود را در صفحه اینستاگرام شخصی خود پست می کرد. او سال گذشته در برنامه ماه عسل که به مناسبت ماه رمضان از صداو سیما پخش شد، شرکت و درباره کارخود که “پزر مراسم عروسی” (کسی که به عروسها یاد میدهد چگونه در مقابل دوربین ظاهر شوند) بود صحبت کرد. پس از آن اعتراضات فراوانی به حضور او در این برنامه شد و عکس های بی حجاب او که به عنوان مدل لباس عروس بوده، به صورت گسترده ای در فضای مجازی منتشر شد.
در اطلاعیه مرکز بررسی جرایم سازمان یافته ادعا شده است که «پروژه عنکبوت ۲ موفق به شناسایی سرپل های خارجی و مدیریت جریان داخلی این پروژه شده و در اقدامات خود به مجموعه تفصیلی از ارتباطات بین المللی فعالان داخلی مدلینگ با موسسات فعال و سازمان های مردم نهاد با پوشش فرهنگی در سطح بین الملل دست یافته است.»
در این اطلاعیه حتی آمده که تمامی شبکه های ارتباطی «به خصوص تلگرام» برای برخورد با اینگونه شهروندان کنترل می شود. در انتهای این اطلاعیه آمده که «هیچ حاشیه امنی برای مدیران، دست اندرکاران تولید محتوا و شبکه های تبلیغاتی مرتبط با آنها وجود ندارد» و «با کاربران و عواملی که با فعالیت های خاص خود، نام ایران و ایرانی را در کشورهای حاشیه خلیج فارس خدشه دار می کنند، نیز به صورت جدی برخورد» خواهد شد.
منظور از مدیران نمایشگاه های مد، عکاسان و گردانندگان صفحات مد در شبکه های اجتماعی است که در کشورهای حوزه خاورمیانه فعال هستند و از مدل های ایرانی که از آنها در نمایشگاه و شوهای خود استفاده کرده، عکس و فیلم تهیه و پخش می کنند.
اما خبر بازداشت این بخش از شهروندان ایرانی برای اولین بار در اواخر دی ماه ۱۳۹۴ رسانه ای شد. در این خبر نام هفت نفر از آنها نیز به نام های نیلوفر بهبودی ، ملیکا زمانی، دنیا مقدم، دانا نیک، شبنم مولوی، الناز گلرخ و حمید فدایی عنوان شد اما در آن زمان هیچ نهاد رسمی یا مسوول قضایی این بازداشت ها را تایید یا تکذیب نکرد.
پیش تر نیز در ۲۴ مهرماه ۱۳۹۳، رییس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات گیلان از بازداشت عامل برگزاری مسابقه مدلینگ در یکی از شبکه های اجتماعی غیر مجاز در رشت خبر داده بود. این مقام انتظامی در گیلان گفته بود: “پروفایلی را در یکی از شبکه های اجتماعی غیر مجاز شناسایی کردند که گردانندگان آنها در پوشش مسابقه بزرگ مدلینگ، اقدام به بارگذاری تصاویر غیراخلاقی دختران جوان می کردند.”
این مقام انتظامی گفته بود دو نفر مرد ساکن شهر رشت که عامل انتشار تصاویر غیراخلاقی کاربران بودند دستگیر شدند اما این مسوول هیچ توضیحی هم درباره “تصاویر غیراخلاقی” نداده بود.
«به برخی از دخترها علنا گفته اند شما خرابید، این کاره اید»
یک عکاس مد در تهران که طی مدت یاد شده توسط نیروهای اطلاعات سپاه بازجویی شده است و نخواست نامش ذکر شود به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت عمده بازجویی‌ها و بازداشت‌ها از اواخر آذر تا اواخر دی ماه ۱۳۹۴، انجام شده و بسیاری از فعالان در شغل‌های آرایشگری، طراحی لباس، عکاسی مد و لوازم آرایش، توسط اداره اماکن نیروی انتظامی احضار، بازجویی و حتی به زندان اوین منتقل شده بودند. اگر چه نهاد بازجویی کننده سپاه پاسداران بوده است.
این منبع آگاه به کمپین گفت: «بازجویی ها عموما بین سه تا هشت ساعت طول کشیده و برخی از افراد مجبور شده اند بیش از ۱۰ بار به اداره اماکن برای بازجویی مراجعه کنند.» این منبع گفت بازجویی هابی که از زنان به عمل آمده همراه با توهین های کلامی بوده است: «به برخی از دخترها علنا گفته اند شما خرابید، این کاره اید و از همگی آنها خواسته اند که عکس های بی حجاب اینستاگرام خود را پاک کنند.»
او در ادامه گفت ماموران انتظامی در بسیاری از موارد علاوه بر دستگیری افراد، به خانه آنها رفته و آرشیو عکس‌ها و هارد کامپیوترشان را نیز توقیف کرده اند و هنوز لوازم برخی از این افراد بازگردانده نشده است.
این عکاس مد به کمپین گفت: «بعد از بازجویی های متناوب از این افراد برخی از آنها تصمیم گرفتند که ایران را ترک کنند و به ترکیه و دوبی بروند چون که عملا امکان ادامه کارشان در ایران بعد از این بازجویی ها امکان نداشت. ماموران هم انگار می خواستند آنها از کشور بیرون بروند چون برای رفتن با هیچ مشکلی مواجه نشدند.»
این عکاس مد با اظهار اینکه علاقه به مد در میان جوانان ایرانی قابل کنترل نیست به کمپین گفت: «برندهای زیادی به ایران آمده اند، تب عکاسی از مدل ها و مدل شدن در تهران خیلی داغ است. امروز وقتی بازیگران یا چهره های مطرح می خواهند در مکان رسمی حضور پیدا کنند از برندهای مختلف استفاده می کنند و در مصاحبه هایشان هم می گویند که مثلا لباسم را چه کسی طراحی کرده یا آرایشگرم چه کسی بوده است. به نظر من نمی توان واقعا جلوی این رشد علاقه به مد را بین ایرانیان با بازداشت ها گرفت.»
پروژه عنکبوت یک، بازداشت ۱۲ شهروند ایرانی فعال در فیسبوک
پروژه عنکبوت یک، مربوط به بازداشت ۱۲ شهروند ایرانی و شناسایی ۳۵۰ صفحه فیسبوکی است که به اتهام آنچه دستگاه قضایی آن را «ترویج فساد و ماموریت برای تغییر سبک زندگی و نهاد خانواده ها» می‌نامد، از طریق نوشته های فیسبوکی خود بازداشت شدند. روز ۱۱ بهمن ماه ۱۳۹۳، بیانیه ای از سوی مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منتشر شد که اطلاع می داد، تعدادی از فعالان فیسبوکی در پروژه ای به نام «عنکبوت» دستگیر شده اند.
مصطفی علیزاده، که صداوسیمای جمهوری اسلامی او را کارشناس ویژه فضای مجازی سپاه پاسداران معرفی کرد، روز ۱۲ بهمن ماه ۱۳۹۳ با اعلام این خبر در یک برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو تلویزیون ایران برای اولین بار با مجرمانه خواندن فعالیت‌های مدلینگ به وسیله انتشار اخبار یا عکس در صفحات فیسبوک و اینستاگرام گفت: « این صفحات در سه حوزه مستهجن و غیراخلاقی، شکل دهی به مسایل ابتذال به وسیله مدلینگ و در نهایت قبح شکنی از مقدسات دین فعالیت داشته اند.» به گفته این کارشناس در بعضی از این این صفحات عکس هایی که از عروسی ها گرفته شده، منتشر می شده است.
این کارشناس در جای دیگری از سخنان خود با اشاره به شوخی‌هایی که در قالب مقدسات در این صفحات شکل گرفته، گفت: «ماموریت این صفحات در این است که در قالب جوک به نق و غر زدن پیرامون هر مسئله ای که در کشور رخ می دهد می پردازند.»
او همین طور گفت که این نق زدن ها «مورد سواستفاده شبکه های ضد انقلاب هم واقع می شود و آنها از این ابزار برای توزیع انبوه شایعات استفاده می کنند.»
موفقیت های مدل های ایرانی در خارج از کشور
اما تنها مدل‌های بی حجاب تحت تعقیب قرار نگرفته‌اند. شبنم مولوی، مدلی است که طی چند سال گذشته به شهرت زیادی رسیده است. در یک طرح خلاقانه عکسهای وی در حالی که مانتوهای رنگی با نقش های سنتی را پوشیده بود و در مکان های مختلف تهران و کاشان ظاهرشده بود در یک پروژه درباره پوشش زنان ایرانی در سال ۱۳۹۲ درمجله فشن آمریکا منتشر شد و توجه بسیاری را به پوشش و حجاب زنان جوان ایرانی را جلب کرد.
در همان زمان پایگاه خبری تحلیلی انقلاب نیوز طی خبری او را مدل بدحجابی معرفی کرد که در غفلت مسئولان فرهنگی از خود در اماکن عمومی عکس گرفته است. در بخشی از این خبر نوشته شده بود: “در سایه غفلت مسئولین و مردم از نهی از منکر، یک مدل با چرخیدن در خیابان و در دست داشتن یک دوربین، مکان های عمومی را آتلیه شخصی خود تبدیل کرده است.”
یکی از افراد فعال در حوزه آرایشگری مدل‌ها به کمپین گفت: « فضا قابل کنترل نیست. این افرادی که سابقه دارند ممکن است کنار بگذارند. اما نسل جدید مطالباتی دارند که کاری با آنها نمی توان کرد. شما پروفایل اینستاگرام بچه های بعد از ۷۶ را می بینید شگفت‌زده می‌شوید. برای خیلی از آنها کیم کارداشیان و خانواده حدید در لس‌آنجلس اسطوره هستند. بچه‌هایی که هیچ علاقه ای مثلا به روزنامه و اخبار ندارند و آنها را دنبال نمی‌کنند، فقط مد و فشن و همه زندگی‌شون این است که فالوورهاشون بالا بره.»
او افزود: «حتی کسانی که از نظر اقتصادی وضع مالی خوبی ندارند جوری لباس می پوشند که سخت بتوانید از روی اینستاگرام طبقه اقتصادی اجتماعی آنها را تشخیص دهید. فقط پولدار های تهران نیستند.»
تغییر سبک زندگی جامعه ایران و نزدیک شدن به آنچه حاکمیت آن را “زندگی غربی” می نامند همواره یکی از دغدغه های مسئولان بوده و از آن به عنوان “تهاجم فرهنگی” یاد می شود. خطر “تهاجم فرهنگی”بارها در سخنان آیت الله علی خامنه ای تکرار شده است: “واقعیتی که سال‌ها قبل آن را گوشزد می‌کردم، هم‌اکنون عینیات انکارناپذیری یافته است. فعالیت حداقل صدها رسانه‌ی صوتی، تصویری، مکتوب و اینترنتی در جهان با هدف مشخص تأثیرگذاری بر ذهن و رفتار ملت ایران.”
