گسترش اعتصاب غذای زندانیان، انتخابی دشوار برای رساندن صدای اعتراض و دادخواهی

اعتصاب غذای پرشمار زندانیان در ایران طی ماه‌های گذشته به موضوعی بحرانی تبدیل شده است به گونه‌ای که هفته‌ای نیست که خبری تازه از زندانی جدیدی منتشر شود که در اعتراض به وضعیت‌اش اعتصاب غذا نکرده باشد. هم‌اکنون ده‌ها زندانی سیاسی و عقیدتی در زندان‌های جمهوری اسلامی به سر می‌برند که بدون گذراندن محاکمات علنی و منصفانه و بدون رعایت قوانین دادرسی عادلانه به حبس‌های طولانی محکوم شده‌اند.

بسیاری از آنها پس از حبس نیز همچنان از حقوق اولیه محکومان، حتی آن حقوقی که در قوانین داخلی ایران به رسمیت شناخته می‌شود، محرومند و همین فشارهای غیرقانونی، موجب گسترش اعتصاب غذا در زندان‌های ایران شده است. بر اساس اخباری که منابع حقوق‌بشری ایران منتشر کرده‌اند، هم‌اکنون چندین زندانی سیاسی در اعتصاب غذا به سر می‌برند.

در روزهای گذشته نرگس محمدی، نائب رییس کانون مدافعان حقوق بشر ایران در اعتراض به محرومیت از گفتگوی تلفنی با فرزندانش اعتصاب غذا کرد. نرگس محمدی از جمله زندانیان سیاسی در ایران محسوب می‌شود که از اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۴ تا کنون در زندان است. نرگس محمدی از زمان بازداشت تا کنون تنها یکبار اجازه تماس تلفنی با کودکان خردسالش را پیدا کرده است.

در هفته‌های اخیر خبر اعتصاب غذای جعفر عظیم‌زاده، دبیر هیئت مدیره “اتحادیه آزاد کارگران ایران” هم منتشر شد که پس از بیش از پنجاه روز در اعتصاب غدا برای چند روز به مرخصی آمد. در زمانی که آقای عظیم‌زاده در اعتصاب غذا به سر می برد، همسر وی به کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران گفت مسئولین قضایی تاکنون پاسخی به اعتصاب غذای او نداده‌اند و فقط بطور شفاهی وعده دادند که در صورت دست کشیدن از اعتصاب، به مرخصی چندروزه اعزام خواهد شد. اعتصاب غذای جعفر عظیم‌زاده با هدف خارج کردن اتهامات امنیتی از پرونده فعالان کارگری و صنفی انجام شد.  قبل از اعطای مرخصی، همسر جعفر عظیم‌زاده خبر داد که علی‌رغم نامه پزشکی قانونی درباره “وضعیت وخیم جسمی، خونریزی روده و نوسان ضربان قلب” دادستان تاکید کرده بود که “هیچ کاری نخواهیم کرد و هر بلایی هم که سرش بیاید، پای عواقبش ایستاده‌ایم.”

علاوه بر این موارد، مریم نقاش‌زرگران، نوکیش مسیحی نیز در در اعتراض به وضعیت خود از شم خردادماه به اعتصاب غذا اقدام کرد. به گزارش کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران او که در زندان اوین به سر می‌برد از حقوق اولیه زندانیان، از جمله مرخصی، آزادی مشروط و درمان پزشکی مناسب محروم بوده و به همین دلیل دست به اعتصاب غذا زد. او از ششم خرداد گذشته اعتصاب کرد و با وخیم شدن حالش به بیمارستان منتقل شد اما بلافاصله به زندان بازگردانده شد.  مطابق قانون مجازات اسلامی، زندانی با محکومیت زیر ده سال، می‌تواند پس از گذراندن یک سوم حبس، از حق آزادی مشروط استفاده کند، اما بسیاری از زندانیان- از جمله مریم نقاش زرگران- از این حق محروم شده‌اند.

خرداد ماه گذشته خبر اعتصاب غذای محمد صدیق کبودوند هم منتشر شد که هفته‌ها ادامه داشت. او که موسس سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان و روزنامه‌نگار کرد ایرانی است، از سال ۱۳۸۶ در زندان بسر می‌برد و به گفته همسرش در طول سال‌های زندان، تنها یکبار مرخصی داشته است. اعتصاب غذای کبودوند ۳۴ روز طول کشید و بعد از آن به مدت چهار روز به مرخصی آمد و به همین دلیل اعتصاب غذای خود را شکست. اما علی‌رغم وعده مسئولان زندان، مرخصی او تمدید نشد و به زندان اوین بازگشت. کبودوند در حالی که نهمین سال زندان خود را می‌گذراند، پرونده‌های جدیدی دارد که برای تحت فشار گذاشتن او تشکیل شده است.

محمود بهشتی لنگرودی، سخنگوی کانون صنفی معلمان نیز که از سال ۱۳۹۲ در زندان بسر می‌برد، در اردیبهشت ماه امسال به دلیل بی توجهی مسوولان به وضعیت پرونده‌اش دست به اعتصاب غذا زد. همزمان با او، اسماعیل عبدی، دبیر کل کانون صنفی معلمان ایران نیز اعتصاب غذا کرده بود. عبدی بیانیه مشترکی با جعفر عظیم‌زاده، دبیر هیات مدیره اتحادیه آزاد کارگران ایران منتشر کرده و اعلام کرد که از دهم اردیبهشت دست به اعتصاب غذا خواهد زد.

از طرفی، احسان مازندرانی، روزنامه‌نگار زندانی نیز که از آبان ماه ۱۳۹۴ توسط اطلاعات سپاه پاسداران دستگیر شده، در اعتراض به وضعیت بلاتکلیف پرونده‌اش دست به اعتصاب غذا زده است. او نیز از اواخر اردیببهشت ماه اعتصاب خود را شروع کرد و از تاریخ یازدهم خرداد به دلیل وخامت اوضاع جسمی به بیمارستان منتقل شد. در روزهای اخیر خبری از حمله قلبی احسان مازندرانی و انتقال دوباره او به بیمارستان نیز منتشر شد. او در تاریخ ۱۶ تیرماه برای سه روز به مرخصی آمد. 

همزمان اخباری از اعتصاب غذای رسول رضوی، فعال ترک در زندان تبریز نیز منتشر شده است. او از اواخر اردیبهشت‌ماه اعتصاب کرده است. اعتراض رسول رضوی به دلیل عدم آزادی‌اش علی‌رغم پایان محکومیتش بوده و گفته می‌شود که دادستان با اجرای یکی از احکام قدیمی مانع آزادی او شده است. همچنین آیت مهرعلی‌بیگلو دیگر زندانی ترک است که در زندان تبریز دست به اعتصاب غذا زده است.

محمد عبداللهی، یکی از زندانیان کرد که به اتهام محاربه به اعدام محکوم شده و در حالی که خطر اجرای حکم تهدیدش می‌کند طی نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه از او خواسته که دادگاه عادلانه دیگری برای او تشکیل شود. ایوب اسدی دیگر زندانی کرد نیز که به اتهام همکاری با حزب کومله به ۲۰ سال حبس و تبعید در زندان کاشمر محکوم شده، از خرداد ماه ۱۳۹۰ در زندان به سر می‌برد و تاکنون امکان مرخصی نداشته و به همین دلیل و در اعتراض به عدم موافقت با درخواست مرخصی اش دست به اعتصاب غذا زده است.

از سوی دیگر گفته می‌شود که شهرام پورمنصوری که هفده سال پیش به اتهام مشارکت در هواپیماربایی همراه با تعدادی از اعضای خانواده‌اش دستگیر شده بود، و تاکنون در زندان بسر می‌برد دست به اعتصاب غذا زده است. شهرام پورمنصوری در زمان محکومیتش ۱۷ سال داشته است.

اخبار اعتصاب‌های گسترده زندانیان در ایران توجه محافل حقوق‌بشری به وضعیت زندانها در ایران را بیش از پیش جلب کرد. نباید فراموش کرد که پیش از این هدی رضازاده صابر، از زندانیان شناخته شده سیاسی در خرداد سال ۱۳۹۰ بعد از چند روز اعتصاب غذا به دلیل عدم رسیدگی پزشکی در زندان درگذشت. این حادثه در حالی که وظیفه حفاظت از سلامت زندانی با مسئولان قضائی است، هیچ‌گاه مورد بررسی قرار نگرفت. در آن زمان تعدادی از زندانیان هم‌بند با صابر شهادت داده بودند که او در زمان اعتصاب غذا حتی مورد ضرب و شتم هم قرار گرفته است.

به نظر می‌رسد که وضعیت وخیم زندانیان سیاسی در ایران و نقض مکرر قانون در مورد آنها و همچنین عدم رسیدگی عادلانه به پرونده این زندانیان، شرایطی را فراهم کرده که آنها راهی به جز اعتصاب غذا برای احقاق خواسته‌های خود پیدا نمی‌کنند تا بلکه از این راه صدای اعتراض و دادخواهی شان شنیده شود. با وجود حرکت در این مسیر خطرناک که حتی می‌تواند به آسیب‌های جسمی برای زندانیان بیانجامد، مسئولان امنیتی و قضائی حاضر به تجدید نظر در رفتارهای غیرقانونی خود نبوده‌اند.