بازداشت ده‌ها تن به اتهام ارتباط با حملات تروریستی تهران؛ از دغدغه اجرای عدالت تا پرهیز از تنفر مذهبی و نژادی
حسین رئیسی، حقوقدان و وکیل دادگستری درباره اعلام بازداشت بیش از ۴۰ تن در ارتباط با حملات تروریستی به تهران، به کمپین حقوق بشر در ایران گفت این نگرانی وجود دارد که روند دادرسی این افراد تحت تاثیر فضای خشم و هیجان جامعه و دخالت نهادهای امنیتی به طور عادلانه پیگیری نشود و یا افرادی بی‌گناه و یا بیش از حد قانونی مجازات شوند.
پس از حمله تروریستی گروه موسوم به داعش به تهران در روز هفدهم خرداد که به کشته شدن ۱۸ و زخمی شدن حدود ۵۰ شهروند ایرانی منجر شد، وزارت اطلاعات در بیانیه‌ای اعلام کرد ۴۱ تن از «اعضای گروهک وهابی داعش» را در ارتباط با این حملات تروریستی بازداشت کرده و نیروی انتظامی نیز اعلام کرده تعدادی از افراد مرتبط با این حملات در استان‌های مختلف ایران بازداشت شده‌اند.
حسین رئیسی، حقوقدان مقیم کانادا، به کمپین گفت عملیات تروریستی در تهران هیجان و خشم عمومی ایجاد کرده است که ممکن است بر روند دادرسی مرتبطان با این حمله تاثیرات منفی بگذارد: «عملیات تروریستی به طور طبیعی تاثیرات و هیجانات منفی ایجاد کرده است ولی مدیریت کردن این هیجان‌ها و تاثیرات منفی بیش از هر کسی به عهده قوه قضائیه است، برای این که اولا منجر به فضای نفرت عمومی از مذهب یا قومیتی نشود و هم این که کسی غیرعادلانه مجازات نشود.»
این وکیل سابق دادگستری در ایران، مشکلات ساختاری، نبود شفافیت و اطلاع‌رسانی و خشم عمومی جامعه از اقدامات تروریست‌ها را از موضوعاتی می‌داند که ممکن است بر روند رسیدگی به این پرونده تاثیر منفی بگذارد: «برای رسیدگی به چنین پرونده‌هایی موسوم به امنیتی، هم مشکل ساختاری و قانونی دارد به این معنی که در جرائم امنیتی متهم تا یک هفته حق دسترسی به وکیل ندارد و پس از یک هفته هم از بین وکلای قوه قضائیه می تواند یک نفر را انتخاب کند تا در تحقیقات مقدماتی او را همراهی کند. مسئله دیگر این است که همه روند دادرسی پشت درهای بسته انجام می‌گیرد، اگر اطلاع رسانی و شفافیت بیشتری بود، افکار عمومی اطمینان می‌یافت که این افراد در حال محاکمه‌اند و روند دادرسی با دقت انجام می‌شود و حقوقی از کسی پایمال نمی‌شود. مثلا از ۴۰ یا ۵۰ بازداشت شده، ممکن است افرادی واقعا مجرم باشند و افرادی نباشند، ولی در فضایی که ایجاد شده است همه این ها پیشاپیش به عنوان تروریست و داعشی و وهابی معرفی شده‌اند و این موضوع نگران کننده است، به ویژه که با کشته شدن شهروندان بی گناه، ممکن است افکار عمومی هم نگران نقض حقوق این افراد نباشد و کسانی به دلیل وجود یک فضای هیجانی، ناعادلانه مجازات شوند.»
حسین رئیسی تاکید کرد که تشخیص عدالت هیچ گاه به عهده افکار عمومی نیست، بلکه تشخیص عدالت به دانش و ابزار و آدم‌های حرفه‌ای نیاز دارد و وظیفه قوه قضائیه است که تحت تاثیر قضاوت افکار عمومی و یا ملاحظات سیاسی و امنیتی قرار نگیرد.
حسین رئیسی تاثیرپذیری دستگاه قضایی از نهادهای امنیتی را یکی از مشکلاتی معرفی می‌کند که ممکن است مانع برقراری عدالت شود: «یکی از مشکلات دستگاه قضایی این است که رابطه‌اش با دستگاه‌های امنیتی روشن نیست و دستگاه قضایی تابع احساساتی است که اجازه نمی دهد دادرسی عادلانه شکل بگیرد، بررسی دقیق صورت بگیرد، به ویژه که این اتهامات در دادگاه انقلاب رسیدگی می‌شود و دادگاه‌های انقلاب تاثیرپذیری بیشتری از دستگاه‌های امنیتی دارد تا یک روال حقوقی و قضایی و در واقع تفکیک بین یک روال امنیتی و یک روال مستقل قضایی به خوبی انجام نمی شود.»
این حقوقدان همچنین اضافه کرد که نگرانی درباره نقض حقوق بشر با توجیه مبارزه با تروریسم مختص جامعه ایران نیست: «در همه جای دنیا این اتفاق افتاده که قوانین ضد تروریسم ممکن است ناقض حقوق بشر هم باشند، به این معنی که قوانین ضد ترور ممکن است چشم به روی شکنجه ببندد، چشم بر روی بازداشت خودسرانه و طولانی مدت و بدون پشتوانه محکم قانونی و قضایی ببندد، همین طور که در کشورهای غربی هم روند مبارزه با تروریسم گاه به وادی مسلمان‌ستیزی و مهاجرستیزی می‌افتد، این نگرانی در ایران هم وجود دارد که با توجه به مذهب مهاجمان که اهل سنت بوده‌اند، مبارزه با ترور تبدیل به سنی ستیزی نشود و یا چون قومیت مهاجمان کرد بوده است، در مقابل جامعه به دام کردستیزی نیفتد.»
در میان شخصیت‌های دولتی نیز حسام الدین آشنا، مشاور رسانه‌ای رئیس جمهور حسن روحانی نیز یکی از کسانی است که نسبت به اجرای اعدام در پی حملات تروریستی تهران هشدار داده است. آقای آشنا در توییترش توصیه کرده است که اعدام و انتقام‌جویی ممکن است فضای همدلی و همدردی جهانی با مردم ایران را تحت تاثیر قرار دهد: «معمولا پس از حوادث تروریستی یکی از واکنش های مقام های قضایی و امنیتی اجرای احکام اعدام تعدادی از محکومان همان جریان تروریستی است، اینک که تعدادی از این افراد حکم اعدام دارند و حکم شان اجرا نشده است ، باید مراقب بود، داعش در پی همین واکنش های انتقام جویانه است تا با تقابل جویی بتواند از میان هواداران این گروه بازهم یارگیری وچرخه ترور را بازتولید کند و فضایی که در جهان برای همدردی با کشورمان و مردم ایران شکل گرفته تحت تاثیر اعدام‌ها قرار دهد.»
