بستگان کولبر کشته شده در بانه: بار قاچاق حمل نمی‌کرد؛ بدون هشدار ایست، شلیک کرده‌اند
حیدر فرجی(سمت راست) و قادر بهرامی(سمت چپ) کولبرانی که در بانه با شلیک هنگ مرزی کشته شدند.
یکی از بستگان حیدر فرجی، کولبر ۲۱ ساله‌ای که روز سیزدهم شهریور، در ارتفاعات مرزی شهرستان بانه با شلیک مستقیم نیروهای هنگ مرزی کشته شد، در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران گفت که برخلاف ادعای مسوولان، او بار قاچاق به همراه نداشته و ماموران بدون هشدار ایست اقدام به شلیک کرده‌اند.
او به کمپین گفت که کولبرانی که مورد حمله قرار گرفته اند ۵ نفر بوده‌اند که دو نفر از آنها کشته شدند اما سه نفر دیگر شهادت می‌دهند که به آنها دستور یا هشدار ایست داده نشده است. به گفته او، تاکنون غیر از یکی از نمایندگان مجلس، هیچ یک مسوولان استانی و کشوری به دیدار خانواده این دو کولبر کشته شده نرفته‌اند.
روز سیزدهم شهریور ماه ۹۶ قادر بهرامی ۴۵ ساله و حیدر فرجی ۲۱ ساله، در ارتفاعات مرزی شهرستان بانه با شلیک مستقیم نیروهای هنگ مرزی کشته شدند. خبرگزاری ایلنا روز چهاردهم شهریور با تایید کشته شدن این دو شهروند کرد، از اجتماع خانواده‌های کولبران و مردم بانه در مقابل فرمانداری این شهرستان خبر داد.
اکبر جوهری، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان کردستان گفته است زمانی که به سمت این دو کولبر شلیک شده، آنها در حال وارد کردن یک محموله قاچاق به داخل کشور بوده‌اند. او به خبرگزاری میزان گفت: «دو کولبر در حال وارد کردن محموله قاچاق به داخل کشور بودند که ماموران به سمت آنها تیراندازی می‌کنند، متاسفانه در این ماجرا دوکولبر فوت می‌کنند که محموله قاچاق این کولبران مواد محترقه بوده است، اما در این زمینه پرونده قضایی در سازمان قضایی تشکیل، تحقیقات در حال انجام و متهمین شناسایی و بازداشت شده اند.»
در تصاویری که از این تجمع در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، نیروهای پلیس با اتومبیل‌های نظامی در خیابان حضور داشتند و با شلیک گاز اشک آور به سوی معترضان، آنان را پراکنده کردند. تصاویری از پرتاب سنگ از سوی معترضان به سمت پلیس نیز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.
خانواده و بستگان حیدر فرجی اما در مصاحبه با کمپین این ادعا را رد کردند. یکی از بستگان او به کمپین گفت: «اینها دروغ می‌گویند. فقط کوله پشتی داشتند که وسایل شخصی بود نان و روغن و قمقمه آب . اصلا لب مرز نبودند بیش از ۵۰۰ تا ۶۰۰ متر با تابلوی ورود ممنوع فاصله داشتند. آنجا مزرعه پنبه‌زار بود با آقای قادر بهرامی ۵ نفر بودند. بدون اینکه ایست بدهند تیراندازی کرده‌اند اولین تیر که شلیک می‌شود به سر حیدر می‌خورد گلوله از آن طرف سرش بیرون آمده بود. هر را توی سرشان زده بودند حیدر یک گلوله هم توی شکم اش خورده بود.»
یکی از بستگان حیدر فرجی به کمپین گفت: «برادر قادر بهرامی هم با آنها بود. گفت که ایست نداده‌اند یک‌باره شلیک کرده‌اند و همان اول تیراندازی هم حیدر و آقای بهرامی کشته شدند. بیش از ۵۰ پوکه فشنگ از آن محل جمع شده و خودشان هم می‌‌دانند که این ها هیچ باری همراه نداشته‌اند. اگر بار قاچاق داشت، بار قاچاق روی دوش‌اش بود و حتی اگر لب مرز بود ما اینقدر ناراحت نمی‌شدیم. هیچ بار قاچاقی نداشت با تابلوی ورود ممنوع هم فاصله داشت خدا شاهد است ما خیلی ناراحت هستیم. خانواده هم شکایت کرده اما تاکنون که هیچ یک از مسوولان سراغ خانواده نیامده‌اند. فقط آقای بیگلری، نماینده بانه به دیدن خانواده آقای قادر بهرامی رفته است.»
محسن بیگلری، نماینده مردم بانه در مجلس شورای اسلامی از قوه قضاییه خواسته است تا با عاملان تیراندازی به این دو کولبر برخورد شود. محسن بیگلری روز چهاردهم شهریور به خبرگزاری ایلنا گفت: «از تمام مراجع قضایی در سطح ملی پیگیر موضوع هستم. حتی خواستار برگزاری جلسه شورای تامین شهرستان شده‌ام و از قوه قضاییه و سایر نهادهای ذیربط نیز خواسته‌ام که موضوع را رسیدگی کنند تا حق این دو کولبرِ مظلوم ضایع نشود، بایستی با عاملان حادثه تیراندازی به این دو کولبر به شدت برخورد شود و به اشد مجازات محکوم شوند.»
براساس آنچه که تاکنون از سوی مسوولان دادستانی استان کردستان اعلام شده مامورانی که به این کولبرها تیراندازی کرده‌اند در بازداشت به سر می‌برند.
کولبر به افرادی اطلاق می‌شود که به دلیل فقدان اشتغال و مشکلات گسترده اقتصادی در مناطق مرزی از روی ناچاری و با دریافت دستمزدی ناچیز اقدام به حمل کالا از ایران به عراق و برعکس از نقاط «غیررسمی گمرکی» می‌کنند. کالاهایی که از ایران به آن طرف مرزها توسط کولبران منتقل می‌شود انواع سوخت چون گالن‌های بنزین و گازوییل، خشکبار و برخی تولیدات داخلی است اما آنچه کولبران به ایران منتقل می‌کنند بیشتر «لوازم خانگی» از جمله تلویزیون و یخچال و برخی کالاهای خارجی دیگر است.
یکی از بستگان حیدر فرجی به کمپین گفت که از طریق کولبری تلاش می‌کرد هزینه‌های ازدواج‌اش را فراهم کند. او گفت: «فوق دیپلم گرفته بود هیچ کار و شغلی نداشت. با پدر و مادرش زندگی می‌کرد و خرج آنها را می‌داد می‌خواست زن بگیرد و زندگی‌اش را سروسامان بدهد برای همین کولبری می‌کرد. کولبرها مگر چی می‌آورند؟ لباس و پوشاک و وسایل آرایشی و در ازای آن ۱۵۰ هزار تومان پول می‌گیرند. قاچاقچی نیستند. اقای بهرامی ۴ بچه دارد و با کولبری زندگی انها را تامین می‌کرد که حالا ۷ روز است که زیر خاک است.»
آمار کامل و دقیقی از کولبران توسط نهادهای مسوول اعلام نشده است اما به گفته رسول خضری نماینده سردشت در مجلس شورای اسلامی «در منطقه سردشت و پیرانشهر ٨ تا ۱۰ هزار نفر برای تأمین معاش خود به‌عنوان کولبر کار می‌کنند.»
سه استان کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی در نوار مرزی ایران با عراق و ترکیه محل اصلی فعالیت کولبرهاست. کولبری یکی از خطرناکترین شغل‌ها به حساب می‌آید چون از نظر دولت انتقال کالاها توسط کولبران قاچاق محسوب می‌شود اما کولبران نه صاحب کالا هستند، و نه در سود واردات یا صادرات آن شریک‌اند. آنها کارگران روزمزدی هستند که تنها به ازای دستمزدی که می‌گیرند اقدام به حمل کالا بر روی دوش خود می‌کنند.
شلیک مرزبانان به کولبران، انفجار مین، پرت شدن از کوه، بهمن و یخبندان، سیل و سایر حوادث طبیعی از جمله خطراتی است که کولبران را تهدید می‌کند. آنها برای پنهان شدن از دید ماموران ماموران مرزی و دوری از تیراندازی ماموران، مجبورند به مسیرهای صعب العبورتری چون با عبور از سیم‌های خاردار و میدان مین، ارتفاعات صعب‌العبور و پرتگاه‌هایی روی بیاورند که خطرناک است و البته دسترسی نیروهای امدادی نیز در مواقع لزوم به چنین مسیرهایی سخت و گاه غیرممکن است و این موضوع احتمال مرگ و مصدومیت شدید کولبران را افزایش می‌دهد.
کمپین حقوق بشر در ایران، شش سال قبل و در شهریور ۱۳۹۱ با تهیه گزارش و ارسال نامه‌ای به مقامات ایرانی از آنها خواست که استفاده از نیروی مرگبار علیه کولبران و کاسبکاران غیر مسلح را متوقف و سیاست خود در خصوص ساکنین مناطق مرزهای غربی ایران را بازنگری کند. کمپین همچنین از دولت ایران خواسته بود تا طرح انسداد مرزهای خود را تا اصلاح کامل و برطرف کردن کاستی‌های موجود متوقف کند و الویت طرح را جان و سلامتی ساکنین مناطق مرزی قرار دهد.
طی یک دهه گذشته گذشته به دلیل نگاه امنیتی حکومت به موضوع کولبران، این مسئله کمتر در رسانه‌های رسمی و ادبیات مسوولان ظاهر می‌شد، اما در دو سال گذشته دولت و نمایندگان مجلس و قوه قضاییه ایران نیز ظاهرا به صف کسانی پیوسته‌اند که با کشتار کولبران مخالفند و به فکر راه حلی برای این موضوع هستند، اما این دغدغه‌ها نتیجه عملی نداشته و مرگ کولبران چه با شلیک مستقیم نیروهای مسلح و چه به دلیل حوادث غیرمترقبه در مسیرهای صعب‌العبور کوهستانی ادامه دارد.
