افزایش ابهامات پرونده دستگیری ۶ تن از مدیران تاینی موویز با اظهارات جدید دادستان
تصویر صفحه اول وب‌سایت نما‌وا که فیلم‌های غیر ایرانی را بدون توجه حق تهیه و تکثیر آنها منتشر می‌کند
سکوت دادستانی در برابر انحصار، امتیازات ویژه و قوانین تبعیض‌آمیز در پرونده دستگیری‌ها تاینی موویز
چند هفته بعد از دستگیری شش تن از مدیران وب سایت تاینی‌نیوز، از پرطرفدارترین سایت‌های ارائه فیلم و سریال‌های ایرانی و خارجی، عباس جعفری دولت آبادی در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۹۶ در یک کنفرانس خبری، اینکه این دستگیری به دلیل نفوذ و نزدیکی رقبای تجاری این وب‌سایت به دستگاه‌های دولتی بوده است را تکذیب کرد و ارائه آنچه وی محتوای «مبتذل و مستهجن» به کاربران ایرانی خواند را دلیل این بازداشت‌ها عنوان کرد. او همچنین بدون ذکر اسم، متهم ردیف اول این پرونده را فردی ۲۵ ساله ساکن شهر نیشابور معرفی کرد.
کمپین حقوق بشر در ایران در تاریخ ۶ مهر ۱۳۹۶ در گزارشی با استناد به شهادت فعالین پخش فیلم، سریال و بازی‌های کامپیوتری در ایران، بازداشت مدیران این وب‌سایت در رابطه با قوانین حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان عنوان کرده بود. این منابع همچنین از رقابت شرکت‌هایی که از مجوزهای انحصاری برای پخش فیلم و سریال برخوردار هستند ولی نسبت به سایت تاینی‌نیوز از جایگاه ضعیف‌تری در بین مخاطبان ایرانی برخوردار هستند – به عنوان یکی از محرک‌های این دستگیری- سخن گفتند.
جعفری دولت آبادی در کنفرانس خبری روی ۱۸ مهر گفت: «متهم اقرار کرده است که با اجاره سرورهای مجازی در کشورهای غربی از جمله کانادا و با استخدام دوبلورها، بیش از ۱۸ هزار فیلم هالیوودی با محتوای مبتذل و مستهجن را دانلود نموده و در اختیار کاربران قرار داده است.» او اضافه کرد: «وی اقرار نموده است که از کاربران عضو ۴ هزار تومان دریافت می‌نموده است. جالب است که متهم به اقدامات مجرمانهاش اقرار دارد و حال اربابانش مدعی خلاف آن هستند.»
با توجه به آنکه ایران پیمان‌های جهانی جهت حفظ حقوق نشر و تکثیر آثار هنری نپیوسته است، قوانین داخلی خود را در جهت حفظ حق نشر و تکثیر آثار هنری اجرا می‌کند که در هیچ کدام از آنها، ناشران آثار هنری و غیر هنری، برای پخش آنها در داخل کشور، ملزم به دریافت مجوز حق تکثیر این آثار از پدیدآوردگان اصلی آنها در خارج از ایران نیستند.
قوانین حق تهیه و تکثر اثار هنری
نشر در قوانین ایران به دو صورت دیجیتال و غیر دیجیتال تعریف شده است. در مورد آثار غیر دیجیتال، حق نشر و تکثیر بر اساس قانون «حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان» انجام می‌شود. این قانون در مورد حق تکثیر و نشر آثار فرهنگی هنری غیر ایرانی سکوت کرده است. تنها ماده‌ای که می‌تواند در مورد محصولات فرهنگی هنری غیر ایرانی باشد، ماده ۲۲ است که در مورد انتشار این آثار برای اولین بار در ایران صحبت شده است. بر اساس این ماده «حقوق مادی پدید آورنده موقعی از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود که اثر برای نخستین بار درایران چاپ یا نشر یا اجرا شده باشد و قبلاً درهیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نشده باشد.»
حق انتشار و تکثیر هر اثری شامل آثار فرهنگی و هنری، نرم‌افزارهای رایانه‌ای، بازی‌های ویدیو و هر موردی که به صورت دیجیتال و یا آنلاین منتشر بشود بر اساس «ضوابط و قوانین و مقررات نشر دیجیتال» اجاره انتشار پیدا می‌کنند که این قانون نیز در مورد حق تکثیر و نشر آثار غیر ایرانی سکوت کرده است.
یک تهیه کننده ساکن تهران در مورد دریافت مجوز انتشار آثار غیر ایرانی به کمیپن گفت: «فیلم‌های سینمایی در ایران یک ناشر دارد که آن مسوول انتشار است که در موارد زیادی مجوزشان انحصاری است.» این تهیه کننده که تحت شرایط ناشناس بودن با کمیپن صحبت کرد در مورد انتشار فیلم‌ها و سریال‌ها در اینترنت اضافه کرد: «سایت‌هایی مانند فیلیمو[که مانند نت‌فلیکس هستند] مجوزی مانند ناشرین ندارد بلکه آنها از مجوز نشر برخط [آنلاین] استفاده می‌کنند. آنها خود مسوول بازبینی محتوای منتشر شده هستند و اگر مشکلی در محتوا باشد به وسیله تلفن و یا ایمیل [توسط وزارت ارشاد] به آنها اعلام می‌شود و باید ظرف ۲۴ ساعت آن محتوا را حذف و یا اصلاح کنند.»
این منبع در مورد مراحل دریافت پروانه نمایش فیلم و برنامه‌های ویدیویی غیر ایرانی به کمیپن گفت: «مجوزش نشر را به دو صورت می‌دهند که اغلب یا سیستم به این صورت است که هر کسی سریع‌تر درخواستش را ثبت کند مجوز دریافت می‌کند و یا به صورت مناقصه‌ای با توجه به تعداد تیراژ و مبلغی که پیشنهاد می‌دهند مجوز صادر می‌شود.» این تهیه کننده ساکن تهران اضافه کرد: «در تمام این مراحل شما هیچ نیازی به دریافت مجوز از تولید کننده اصلی آن اثر ندارید.»
یافته‌های کمپین حاکی از آن است که مناقصه‌هایی که برای دریافت مجوزپخش فیلم‌های غیرایرانی برگذاری می‌شود در عملا یک مناقصه نیست و فقط شکل و فرم برگذاری مناقصه را دارد. در این مناقصه‌ها فروش مجوز نشر به یک فیلم به صورت عمومی اعلام نمی‌شود و افراد متقاضی باید با مراجعه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعداد تیراژ و مبلغ پیشنهادی خود را برای دریافت مجوز تحویل مقامت این وزارتخانه دهد. مقامات مسوول در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از بررسی پیشنهادها به شرکتی که بهترین شرایط را داشته باشد مجوز نشر و پخش آن فیلم را می‌دهند. در صورتی که شرکت دیگری اقدام به پخش فیلمی که مجوز آن به شرکتی داده شده است بکند، شرکت دوم مرتکب مجرم شده است.
این یافته‌ها همچنان نشان می‌دهد که دریافت این مجوز‌ها از رونده شفافی برخوردار نیست و مشتریانی که از رابطه نزدیک با مقامات دولتی و دستگاه مربوطه برخوردار هستند،عملا فضا را برای طرف‌های بخش خصوصی غیررقابتی می‌کنند. این شرکت‌های نزدیک به مقامات دولتی، همچنین از این امتیاز نزدیکی برای خارج کردن رقبا از فضای کسب و کار استفاده می‌کنند.
به عنوان نمونه مصطفی ابطحی مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری که درخواست حذف دامینِ سایت‌هایی را کرده بود که فیلم‌های خارجی را بدون مجوز نمایش می‌دهند. ابطحی در تاریخ در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۹۵ به خبرنگزاری ایلنا گفت: «درباره برخی از سایت‌هایی که نام‌آشنا نیستند و شناسنامه مشخصی ندارند، با همکاری سازمان تنظیم مقررات نسبت به حذف دامین آنها اقدام می‌کنیم.»
برخلاف مناقصه‌های فیلم‌ها و سریال‌های غیر ایرانی در وزارت ارشاد، اطلاعات مناقصه‌های بازی‌های رایانه‌ای غیر ایرانی به صورت آنلاین در وب‌سایت «ساماندهی نشر بازی‌های رایانه‌ای» در دسترس است.
درآمد سایت‌های پخش کننده فیلم و سریال
یکی از دلایلی که رقابت را برای پخش فیلم‌های مطرح روز جهان در را ایران زیاد کرده است موضوع کسب درآمد است. به دلیل اینکه قوانین کپی رایت جهانی در ایران رعایت نمی‌شود، وب‌سایت‌هایی که فیلم‌های غیرایرانی منتشر می‌کنند و بابت آن هزینه اشتراک دریافت می‌کنند، سود بسیار سرشاری از این راه به دست می‌آورند، چرا که برای نمایش فیلم نیازی ندارند تا با تولید کننده اصلی قرارداد بسته و برای پخش آن هزینه‌ای پرداخت کنند. آنها با ایجاد یک وب‌سایت و پرداخت هزینه کمی برای دریافت مجوز از وزارت ارشاد و همچنین ترجمه فیلم، درآمد بالایی را کسب می‌کنند. آن دست از وب‌سایت‌هایی هم که هزینه‌ای را برای دریافت مجوز پرداخت نمی‌کنند، عملا سود بسیار بیشتری را از راه فروش و یا اجاره این فیلم‌ها به دست می‌آورند.
به عنوان نمونه هزینه اشتراک در وب‌سایت تاینی موویز ماهانه ۴۰۰۰ تومان بود. وب‌سایت‌هایی که با مجوز نشر و پخش فیلم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کنند هزینه بیشتری را برای اشتراک دریافت می‌کنند. به عنوان نمونه وب‌سایت نم‌آوا، برای اشتراک یک ماهه ۱۲ هزار تومان دریافت می‌کند.
این وب‌سایت‌های به گونه‌ای طراحی شده‌اند که کاربران خارج از ایران تنها می‌توانند فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را تماشا کنند. این شرکت‌ها برای فرار از مسوولیت پخش فیلم‌ها و سریال‌های غیرایرانی، آی.پی آدرس‌های خارج از ایران را برای تماشای فیلم‌های خارجی مسدود می‌کنند.
وب‌سایت‌های قانونی همچنین از رانت قرار گرفتن در فهرست وب‌سایت‌های رایگان شبکه ملی اطلاعات نیز بهره می‌برند. پس از راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در ایران ترافیک داخلی و خارجی اینترنت کاربران ایران از هم تفکیک شده است و برای کم کردن قیمت اینترنت کاربران ایرانی، وزارت اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات ۵۰۰ وب‌سایت به گفته این وزارتخانه پر کاربر را مشخص کرده است که در صورت استفاده از این وب‌سایت‌ها هزینه دریافت اطلاعات از آنها با ۵۰ درصد تخفیف و یا رایگان خواهد بود.
به عنوان نمونه در صورتی که کاربران برای مشاهده فیلم‌ها از وب‌سایت نما‌وا استفاده کنند، هزینه دانلود آنها تا پایان سال ۱۳۹۶ کاملا رایگان خواهد بود. ترافیک سایر وب‌سایت‌هایی که چنین خدماتی عرضه می‌کنند مانند آپارات، تی.وی پلاس، فیلمو یا ۵۰ درصد تخفیف در اختیار کاربران هستند و یا به صورت کاملا رایگان. چنین امتیازات ویژه‌ای باعث می‌شود فضای کسب و کار برای شرکت‌هایی که چنین خدماتی را ارائه می‌کنند، به نفع برخی و به ضرر دیگران، غیررقابتی شود.
