رفع فیلتر از توییتر: مخالفت دادستان کل کشور با درخواست شش وزیر و دو نماینده مجلس
فشار همزمان بدنه اصولگرایان و اعضای دولت روحانی برای رفع فیلتر از توییتر علیرغم مخالفت دادستان کل‌کشور
با ادامه فیلترینگ تلگرام، که در تاریخ ۱۰ اردیبهشت با دستورقوه‌قضاییه انجام شده است، و همزمان با اقدام دولت برای مسدود کردن فیلترشکن‌ها، شش تن از وزرای دولت حسن روحانی، در نامه‌ای به او به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی خواستار رفع فیلتر از توییتر و یوتوب شدند. این شش تن همچنین عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در ایران هستند که عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری اینترنت به شمار می‌رود. به دنبال این درخواست دادستان کل کشور صریحا با این درخواست مخالفت کرد.
محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور در حاشیه بیستمین جشن انجمن حمایت زندانیان مرکز در تاریخ ۱ خرداد ۱۳۹۷ به خبرنگاران گفت: «توییتر به موجب دستور قضایی فیلتر شده و به همین جهت قابلیت طرح در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه را ندارد و در نتیجه مطرح نخواهیم کرد.» او ادامه داد: «مادام که شرایط توییتر مثل گذشته باشد، دستور قضایی به استحکام خود باقی است.» دادستان کل کشور توضیحی نداد که منظور او از «شرایط توییتر» چیست؟
علاوه بر این شش وزیر، دو نماینده مجلس نیز که عضو این کمیته هستند خواستار رفع فیلتر از توییتر شدند. به این ترتیب از اعضای ۱۲ نفره کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، هشت نفر به صورت علنی خواستار رفع فیلتر از توییتر شدند و اگر رفع فیلتر از توییتر بر اساس رای‌گیری در این کمیته باشد، پس از رای‌گیری، باید توییتر رفع فیلتر شود. اما اظهارات دادستان کل کشور نشان می‌دهد که نه تنها چنین موضوعی در این کمیته مطرح نخواهد شد و در صورت تصمیم کمیته، قوه‌قضاییه با آن مخالفت خواهد کرد.
آذری‌جهرمی زمانی که به عنوان وزیر ارتباطات توسط مجلس رای اعتماد گرفت، موضوع رفع فیلتر از توییتر را بارها مطرح کرده بود. او در یکی از آخرین واکنشهای خود رفع فیلتر از توییتر را «نیاز به هماهنگی کامل بین دستگاه‌ها» دانسته بود. به این ترتیب به نظر می‌رسد که قوه‌قضاییه که ماه قبل به صورت خودسرانه به فیلترکردن تلگرام اقدام کرد، بدون در نظر گرفتن جایگاه حقوقی کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، در برابر رفع فیلترینگ توییتر از مجاری قانونی مقاومت و مخالفت می‌کند.
در تاریخ ۳۱ اردیبهشت پایگاه اطلاع رسانی دولت(پاد) در گزارشی اعلام کرد دو نفر از نماینده‌‌های مجلس که عضو کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه هستند نیز به شش عضو کابینه اضافه شدند و در نامه‌ای به دادستان کل کشور از او درخواست کردند تا دستور رفع فیلتر توییتر را صادر کند. امضا کننده‌های این نامه عبارت اند از محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ، سیدمحمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش، سیدمحمود علوی علویی وزیر اطلاعات، سیدعلیرضا آوایی وزیر دادگستری، منصور غلامی وزیر علوم، سیدعباس صالحی وزیر ارشاد، رمضانعلی سبحانی‌فر نماینده مردم سبزوار (رییس کمیته مخابرات مجلس) و محمد کاظمی نماینده مردم ملایر در مجلس.
علیرغم برخی از اظهارات آذری جهرمی مبنی بر مخالفت او با محدود کردن دسترسی مردم به اینترنت، اظهارات و همچنین اقدامات او برای مقابله با فیلتر‌شکن ها پس از مسدود کردن تلگرام، باعث انتقادات زیادی نسبت به جوان‌ترین وزیر دولت روحانی شد که پیش از حضور در وزارت‌خانه‌ارتباطات، در وزارت اطلاعات مسوولیت داشته است.
هرچند با علنی شدن درخواست این هشت تن (شش وزیر و دو نماینده مجلس)، عبدالصمد خرم‌آبادی معاون قضایی دادستان کل کشور در امور فضای مجازی که هم زمان دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، نهاد مسوول فیلترینگ در ایران نیز هست، در اسفند ۱۳۹۶ با رفع فیلتر از توییتر مخالفت کرده بود و گفته بود: «نه تنها یوتیوب و توییتر رفع فیلتر نمی‌شوند بلکه اتفاق‌نظر بی‌نظیری برای قطع نفوذ دشمن بر فضای مجازی بوجود آمده است.»
علیرغم اینکه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مرجع اصلی اعمال محدودیت و مسدود کردن سایت‌ها و پیام‌رسان‌ها محسوب می‌شود، اما اقدام قوه قضاییه در مسدود کردن خودسرانه تلگرام، عملا اقتدار قانونی این کارگروه را به چالش کشیده است و آن را بی‌اعتبار ساخته است. به این معنی که حتی اگر این هشت تن در کمیته یادشده نیز با رفع فیلترینگ مخالف باشند، عملا قوه قضاییه قادر خواهد بود که با دستور قضایی توییتر را فیلتر کند و شرکت ارتباطات زیرساخت و نیز شرکت‌های فراهم کننده خدمات اینترنتی نیز مجبور به اجرای این دستور خواهند بود. اگر چه با علنی شدن درخواست رفع فیلترینگ از توییتر پیش از آنکه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در این خصوص تشکیل جلسه و یا تصمیمی اتخاد کند، عملا مسوولیت جلوگیری از رفع فیلتر توییتر بر عهده قوه قضاییه خواهد بود.
پیش از این برخی دیگر از مقامات کشوری نیز نسبت به ادامه فیلترینگ توییتر اعتراض کرده بودند. برای مثال محمود صادقی نماینده مجلس، با تگ کردن حساب کاربری مقامات ایران، از آیت‌الله علی خامنه‌ای تا مقامات سابق حکومت، و در اعتراض به فیلتر بودن این شبکه اجتماعی در ایران، در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۹۷ نوشت: «فعالیت حساب‌های کاربری مقامات و مسئولان نظام درشبکه فیلترشده توئیتر نشانگر شکست سیاست فیلترینگ است.»
مشخص نیست که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه چه زمانی برای بررسی درخواست شش وزیر و دو نماینده مجلس تشکیل جلسه خواهد داد و یا اینکه موضوع رفع فیلتر کردن از توییتردر دستور کار جلسه بعدی این کمیته قرار دارد یا نه.
حضور وزیر اطلاعات به عنوان یکی از عالی‌ترین مقامات امنیتی، به عنوان موافق برای رفع فیلتر از توییتر نیزحاکی از آن است که از نظر این سازمان، توییتر یک خطر امنیتی محسوب نمی‌شود. وزیر اطلاعات پیش از درباره فیلترکردن تلگرام سکوت کرده بود.
واکنشهای کاربران توییتر
اعلام خبر تلاش دولت برای رفع فیلتر از توییتر و همزمان سکوت در برابر ادامه فیلترینگ تلگرام در ایران، با واکنشهای مختلفی در توییتر رو به رو شد. ریحانه طباطبایی روزنامه‌نگار در حساب توییتر خود با اشاره به فیلترینگ سنگین اینترنت نوشت: «فرقی نمیکنه #توییتر رفع فیلتر بشه یا نشه چون به خاطر #فیلترینگ_تلگرام کماکان فیلتر شکن باز خواهد بود، کما اینکه برای فیس بوک باز ماند و برای خواندن بسیاری از سایت‌های خبری. هرچند رفع فیلتر توییتر خوبه اما وقتی فیلتر شکن ۲۴ ساعت بازه خیلی محسوس نیست عدم فیلتر توییتر»
کاربر دیگری با نام مستعار آرین به فیلترینگ تلگرام اشاره کرد و نوشت: «رفع فیلتر توییتر چه کار برای ممکلت میکنه! تلگرام و فیلتر کردین هزاران شغل و نابود کردین میخواین با باز کردن توییتر چی رو درست کنید! چند نفر تو توییتر زندگی و کارشون دخیله! چه کارایی میکنین بخدا هیچ درک نمیکنم،خوبه حالا فضای سیاسی توییتر هزاران برابر تلگرامه !! ((:»
مرتضی امینی با اشاره به بی‌عملی دولت و شش نفری عضو کابینه که این نامه را امضا کردند، نوشت: «نظر این هشت عزیز در مورد #تلگرام چیست؟ ٩ سال از فیلترینگ توئیتر گذشته است. آیا ٩ سال فیلتر بودن که مورد تایید این هست نفر نیست می تواند باعث شود از فیلتر کنندگان سوال شود چرا فیلتر شد و نه سال ادامه دار شد؟ اگر پاسخ درستی داده نشد می شود از خطای ایشان به راحتی نگذشت؟»
داوود با اشاره به دستور فیلترینگ تلگرام توسط دادسرا نوشت: «همون ۸ نفر چرا نگفتن تلگرام و یوتیوب رفع فیلتر بشه؟ اگر هم توییتر رفع فیلتر بشه . اقای بازپرس از فلاان دادسرا حکم فیلرینگ میده.»
توییتر، در جریان ناآرامی‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری مناقشه برانگیز سال ۱۳۸۸، نقش مهمی در اطلاع‌رسانی، در فضای بسته و سرکوب نیروهای سیاسی اجتماعی در ایران ایفا کرد. طی سال‌های بعد از آن مدافعان آزادی بیان، همواره مقامات ایران را به دلیل فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی از جمله توییتر سرزنش کرده‌اند.
واکنشهای اصولگرایان و نیروهای تندرو برای رفع فیلتر از توییتر
نه سال پس از فیلتر شدن توییتر در ایران، محافظه‌کارانی که خود بانی و مشوق فیلتر کردن این شبکه اجتماعی بودند، همزمان با طرح درخواست فیلتر کردن اپلیکیشن تلگرام، در ضرورت رفع فیلتر توییتر با فعالین آزادی اینترنت و مخالفین فیلترینگ هم صدا شدند. این دو گروه البته به دلایلی کاملا متفاوت و بعضا متضاد درخواست رفع فیلتر توییتر را دارند.
در حالی که مدافعان آزادی‌های اینترنتی، از دسترسی آزاد به اطلاعات به عنوان یک حق صحبت میکنند و فواید آن را برای شهروندان برمی‌شمرند، و این را نه تنها برای توییتر برای برای کل فضای اینترنت ضروری می‌دانند، محافظه‌کاران، با نگاه گزینشی به موضوع دسترسی و با در نظرگرفتن اهداف ایدئولوژیک، با میدان جنگ قلمداد کردن توییتر، باز کردن این شبکه اجتماعی را برای مقابله و حمله به «دشمنان» و «دفاع از انقلاب» ضروری می‌دانند.
به عنوان نمونه وحید یامین‌پور، یکی از چهره‌های تندروی رسانه‌ای اصولگرایان که به دلیل برنامه‌هایی که در صدا وسیمای حکومتی ساخته است و نقشی که در سرپوش گذاشتن به موارد نقض حقوق بشر داشته همواره مورد انتقاد فعالان مدنی و آزادی اینترنت قرار بوده است، روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۷ در حساب توییتری خودش نوشت: «زمانیکه این روزنامه با انتشار عکس حساب من تیتیر زد شما را چه به توییتر؟! این حساب متروک بود. ولی از این انحصارطلبی مطمئن شدم حضورم موثر خواهدبود. جنگ با دشمن در زمین خودش دشوارتر ولی عاقلانه‌تر است. اگر با اینها در توییتر نجنگیم باید در مرزهای رسانه‌های داخلی بجنگیم.»
علیرغم فیلتر شدن توییتردر سال ۸۸، از سال ۱۳۹۲ به این سو، استفاده از توییتر در ایران گسترش یافت و همزمان بسیاری از مسوولین بلندپایه از جمله رهبر ایران، رییس جمهور، وزرا، نمایندگان مجلس، اعضای شورای شهر و بسیاری از چهره‌های با سابقه نظامی در توییتر حضور فعال دارند. تضاد نهفته در فیلتر کردن توییتر از یک سو و استفاده روز افزون مقامات از این شبکه اجتماعی، بارها با انتقاد کاربران اینترنتی مواجه شده که مسوولین ایرانی را به فریبکاری و سیاست‌های یک بام و دو هوا در خصوص استفاده از فضای مجازی متهم میکنند.
تنها در روزهای پایانی سال ۱۳۹۶، رسانه‌هایی همچون خبرگزاری تسنیم، فارس‌نیوز و مشرق‌نیوز که به سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی و نهادهای امنیتی تحت نظارت این سازمان نظامی-امنیتی نزدیک هستند، با انتشار مقاله‌ها و مصاحبه‌های با افراد فعال در حوزه رسانه که گرایش‌های اصولگرایانه دارند، بدون آنکه درخواست رفع فیلتر توییتر را مطرح کنند، با برشمردن دلایل مفید بدون حضور به گفته آنها «نیروهای انقلابی» در توییتر، مقامات مسوول را تشویق به باز کردن این شبکه اجتماعی کردند.
در آخرین واکنش‌ها و اظهارنظر‌ها مجتبی ذوالنور، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در گفتگوی ۲۳ فروردین ۱۳۹۷ با روزنامه شرق و در پاسخ به پرسشی در مورد توییتر و فیلترینگ گفت: «هر کمکی از دست من بربیاید برای رفع فیلتر توییتر انجام خواهم داد.» او در مورد استفاده خودش از توییتر اضافه کرد: «تا وقتی رفع فیلتر نشده از آن استفاده نخواهم کرد؛ چون به قانون کشور پایبندم.»
از جمله مواردی که برای حضور در توییتر توسط رسانه‌های محافظه‌کار برای رفع فیلتر توییتر مطرح می‌شود می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تنظیم فضا و جلوگیری از یک دست شدن آن به نفع مخالفان سیاسی نظام حاکم
- تشبیه توییتر به سنگر جدید انتقال انقلاب اسلامی به جهان
- شبکه سازی برای جریان انقلابی
- خنثی کردن توطئه دشمنان
- استفاده رسانه‌ای از توییتر
اولین درخواست‌ها برای رفع فیلتر از توییتر از طرف رسانه‌های نزدیک به اصلوگرایان در تیر۱۳۹۵ توسط وب‌سایت اصلوگرای تابناک نزدیک به محسن رضایی از فرمانده‌هان سابق سپاه پاسداران با این استدلال صورت گرفت که در صورت مسدود ماندن توییتر پاسخ مناسبی به فعالیت‌های عربستان سعودی داده نخواهد شد. تابناک در این مورد با درخواست رفع فیلتر از توییتر نوشت: «با توجه به شرایط کنونی و فعال شدن عربستان سعودی در توییتر برای ایجاد جنگ روانی علیه ایران از طریق «ترند» کردن موضوعات ضدایرانی، باید در این مقطع درباره رفع مسدودیت توییتر در کشورمان بررسی‌هایی توسط نهادهای تصمیم‌گیرنده صورت پذیرد.»
با وجود آنکه در سایر مقالات و مصاحبه‌های که اخیرا توسط رسانه‌های اصولگرا منتشر شده است، به صورت مشخص در مورد کشور خاصی صحبت نشده اما ایده «جنگ» با آن چیزی که توسط این افراد و رسانه‌ها «دشمن» عنوان می‌شود به صورت برجسته‌ای به چشم می‌خورد.
به عنوان نمونه مهدی محمدی یکی از چهره‌های سرشناس اصولگرایان که در سوابق او دبیرسیاسی روزنامه تندروی کیهان و همچنین مدیر رسانه‌ای تیم مذاکره کننده هسته‌ای در دوره‌ای که سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران بود به چشم می‌خورد، در تاریخ ۸ فروردین ۹۷، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم در پاسخ به سوالی در مورد دلیل حضور او در توییتر گفت: «در حال حاضر توئیتر اصلی‌ترین محل شکل‌گیری جریان‌های اصلی رسانه‌ای است.» او ادامه داد: «مسئله اصلی در توئیتر خلاقیت و سازمان‌یافتگی است بنابراین در چنین فضایی جریان انقلابی باید با فرصت‌شناسی و تبدیل تهدید به فرصت باید خود را در متن موضوع قرار دهد و به هیچ وجه نباید خود را از چنین صحنه تأثیرگذاری که می‌تواند مواضع انقلابی و دیدگاه‌های انقلاب اسلامی را در سطح گسترده بین المللی انتشار دهد کنار بکشد.»
او با زمین جنگ خواندن توییتر ادامه می‌دهد: «وقتی در یک محیط یک جنگ سرنوشت‌ساز و جریان‌ساز جریان دارد، و شما از نتایج آن متأثر می‌شوید، کنار نشستن هیچ فضیلتی ندارد، هنر این است که وارد دنیای دشمن شوید و جنگیدن در آن محیط را یاد بگیرید.»
تشبیه فعالیت در فضای مجازی به جنگ، نخستین بار توسط آیت‌الله علی خامنه‌ای پس از انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ به کار برده شد. او با اشاره به نقش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در اعتراض‌های سال ۱۳۸۸ گفته بود: «با توجه به شکست استکبار در مواجهه سخت با نظام اسلامی در دهه‌ی اول انقلاب، اکنون دشمن، جنگ نرم را در دستور کار خود قرار داده و امروز اولویت اصلی مقابله با جنگ نرم است.» او در ادامه گفته بود: «دشمن در جنگ نرم تلاش دارد با استفاده از ابزارهای فرهنگی و ارتباطاتی پیشرفته و با شایعه و دروغ‌پراکنی و استفاده از برخی بهانه‌ها، میان آحاد مردم تردید، بدبینی و اختلاف ایجاد کند.»
وب‌سایت اصولگرای صاحب‌نیوز در مقاله‌ای با اشاره به نقش توییتر و شبکه‌های اجتماعی در جریان اعتراض‌های سال ۱۳۸۸ نوشته است: «همین سطح تاثیرگذاری و بستری که این فضا برای انتقال نظرات به کل مردم جهان فراهم می کرد؛ موجب شده یک جریان انقلابی نیز وارد این صحنه شود و شبکه های اجتماعی را که روزی در غرق اپوزیسیون و ضدانقلاب بود؛ به عنوان میدان مبارزه ای جدید برای خود تعریف کند.» نویسنده این مقاله اما در ادامه با حمله به کسانی که حضور در توییتر را «بازی در زمین دشمن» عنوان میکنند، حضور در توییتر را به حضور نظامی ایران در سوریه تشبیه می‌کند و اضافه می‌کند: «سطح استدلال آنها در سطح همان استدلال چرایی حضور مدافعان حرم در سوریه و عراق است، تنها به دلیل اینکه سرورهای این شبکه اجتماعی در غرب حضور دارد که نمی‌توان این جبهه را خالی کرد و فضا را برای حضور تمام عیار ضد انقلاب باز گذاشت.»
