صداوسیما بازوی رسانه‌ای نهادهای امنیتی برای نقض حقوق‌شهروندی؛ دفاع از اعتراف‌گیری علیرغم اعتراضات
مرکز اطلاع‌رسانی پلیس چهار روز پس از پخش اعترافات چند نوجوان از صداوسیما که انتقادات بسیار گسترده‌ای از سوی اقشار مختلف مردم را به همراه داشت، روز ۱۹ تیرماه با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که مائده هژبری در فیلم اعترافات پخش شده نبوده و گریه‌ها و بغض‌ها نیز متعلق به او نیست. در این اطلاعیه کوتاه آمده است: فیلم پخش شده در شبکههای اجتماعی متعلق به خانم یاد شده نیست و صدای گریه از جای دیگری روی تصویر گذاشته شده است. فرد مورد نظر مبتنی بر دستور مقام قضایی و در خواست‌های مردمی احضار و بعد از ابراز ندامت، در همان روز بلافاصله رها شد و به هیچ‌وجه بازداشت نشده بود.
این اطلاعیه بازداشت مائده هژبری به دلیل رقصیدن را تایید می‌کند اما حضور او در اعترافات پخش شده را تکذیب می‌کند. با این حال مشخص نیست به چه دلیلی صداوسیما صدای گریه را «از جای دیگری» روی تصویر یک نوجوان که در مقابل دوربین مرتب می‌گوید «قصدی نداشته، کاری نکرده» استفاده می‌کند. صدای گریه‌ای که برخلاف این اطلاعیه میکس شده نیست و به طور واضح از همان دختر رو به دوربین شنیده می‌شود.
از سوی دیگر در همین روز یکی از دخترانی که در فیلم اعتراف حضور داشت با انتشار فیلم کوتاهی از خود در اینستاگرام حضور خودش، مائده هژبری و شاداب را در این فیلم تایید می‌کند. الناز قاسمی چند روز پس از واکنش‌های گسترده به پخش اعترافات اجباری‌شام در فیلمی که از خود در صفحه اینستاگرامش گذاشته توضیح داده او و مائده هژبری و شاداب… هر سه یک ماه پیش از سوی «پلیس فتا» بازداشت شده، صفحه‌های اینستاگرام‌شان بسته و پس از یک تا سه روز آزاد شده‌اند.
الناز قاسمی در حالی که در اتومبیلی نشسته، در این ویدیوی کوتاه می‌گوید یک ماه پیش پلیس فتا او، مائده هژبری و شاداب را بازداشت کرده است. به گفته او مائده و شاداب یک شب و خودش سه شب در بازداشت به سر برده‌اند. او می‌گوید هر سه نفر با قرار وثیقه آزاد شده‌اند و او چون خانواده‌اش در کشور کانادا هستند از وثیقه‌اش صرفنظر کرده و از کشور بیرون آمده است.
با این حال الناز قاسمی در این چند جمله اشاره می‌کند که در دادگاه‌هایش نتوانسته شرکت کند. الناز قاسمی در حرف‌هایش چندین بار می‌گوید هر سه آنها حالشان خوب است. با این حال طبق گفته‌های برحی از کاربران شبکههای مجازی مائده و شاداب همچنان در ایران هستند. از سوی دیگر مقامات قضایی درباره اینکه آیا آننها با پرونده قضایی و دادگاه مواجه هستند، مطلبی نگفته‌اند و هنوز وضعیت آنها نامشخص است.
الناز قاسمی در این فیلم گفت او پس از بازداشت یک کلمه هم درباره بازداشتش حرف نزده و از ایران خارج شده است: «ترجیح دادم نخوام اونجا زندگی کنم چون نمی‌تونستم یک جورهایی.»
در مستند اعتراف‌گیری که از شبکه یک سیما پخش شد یک پسر نوجوان نیز حضور داشت که با او هم مصاحبه شد. اما هویت او تاکنون مشخص نشده فقط برخی از کابران شبکه مجازی او را با نام «کامی» معرفی می‌کنند.
پخش فیلم به دلیل خواسته مردم و انجام وظیفه رسانه‌ای
از سوی دیگر در همین روز محمد حسین رنجبران مدیر روابط عمومی صداوسیما با دفاع از عملکرد این سازمان گفت این اعترافات به دلیل خواسته مقام قضایی، خواسته مردم و انجام وظیفه رسانه‌ای پخش شده است. او گفت: «مقام قضایی خواسته بود که این موضوع رسانه‌ای شود.»
محمد حسین رنجبران چهار روز پس از پخش مستند «بی‌راهه» گفت: «براساس صحبتی که امروز با مسوولان ناجا داشتم برای این افراد حکم قضایی صادر شده بوده و حتی مقام قضایی درخواست کرده بود تا موضوع این افراد حتما رسانه‌ای شود.»
او همچنین انتقادها به پخش اعترافات چند نوجوان را «حملات غرض‌ورزانه برخی در داخل و خارج کشور» دانست و گفت: «تقریبا برای مردم عادی هم مشخص شده است که این موج رسانه‌ای علیه رسانه ملی عادی نیست و با نقد و انتقاد سازنده فاصله بسیار دارد.»
رنجبران در دفاع از عملکرد صداوسیما، پخش این مستند را خواست مردم دانست و گفت مردم به شدت خواهان آگاه‌سازی هستند بنابراین «نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم.» او در ادامه دفاعیه‌اش گفت: «برخی خانواده‌ها با ما تماس می‌گیرند و به صراحت می‌گویند ما خانواده‌ای مذهبی نیستیم اما به خانواده و حفظ حیا و حرمت خانواده اعتقاد داریم و همکاران ما را قسم می‌دهند که برنامه‌هایی بسازید تا جلوی این عرصه افسارگسیخته فضای مجازی را بگیرد و به خانواده‌ها آگاهی دهد.»
پاسخ صداوسیما نسبت به یکی از برنامه‌های خود از اتفاقات نادر است. شاید یکی از دلایل آن موج گسترده انتقادهاست که این بار طیف‌های مختلف جامعه را در برمی‌گیرد. اعتراف‌گیری و در آوردن اشک نوجوانان مقابل دوربین تلویزیون حرکتی است که روحانیون، روزنامه‌نگاران، اساتید دانشگاه، هنرمندان، نمایندگان مجلس، فعالان مدنی و سیاسی و فعالان حقوق کودک را جریحه‌دار کرده است.
مستند بی‌راهه روز ۱۵ تیرماه از شبکه یک سیما پخش شد و در ابتدای این مستند ۲۷ دقیقه‌ای اعلام شد که این کار با همکاری ناجا و صداوسیما انجام گرفته و «تقدیم» به مخاطبان می‌شود. در این مستند سه دختر و یک پسر حضور با صورت محو شده در تاریکی در مقابل دوربین تلویزیون به سوال‌های یک خبرنگار یا بازجو که او نیز پشتش به دوربین بود پاسخ می‌دادند. سوال‌ها درباره این بود که با چه هدف و انگیزه‌ای فیلم‌ها و عکس‌هایشان را در صفحه اینستاگرام خود پخش می‌کردند و چه قصد و غرضی داشته‌اند.
یک روز پس از پخش این مستند تورج کاظمی رییس پلیس فتا تهران بزرگ که مسوول بازداشت این نوجوانان است گفت «با شاخ‌های اینستاگرام برخورد می‌کنیم.» او همچنین گفت تا آن تاریخ بسیاری از مدیران صفحات مجازی به پلیس فتا «احضار» شده‌اند: «بیش از ۳۰ درصد پرونده‌هایی که در این زمینه از سوی فتا ناجا اعلام می‌شود، مربوط به تهران بزرگ است و تاکنون یک سوم این پرونده‌ها به نتیجه رسیده و مسوول یا مدیر صفحه به فتا احضار شده و اقدامات لازم انجام شده است.»
شکایت انجمن حمایت از حقوق کودکان: نقض قوانین ملی و بین‌المللی
انجمن حمایت از حقوق کودکان روز ۱۹ تیرماه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد به دلیل پایمال شدن حقوق یک کودک ۱۷ ساله، «شکایت و اعتراض» خود را به شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما ارائه خواهد کرد. این انجمن همچنین از دادستان عمومی کشور درخواست کرده تا به عنوان مدعی‌العموم پیگیر «حقوق پایمال شده» نوجوان ۱۷ ساله باشد.
انجمن حمایت از حقوق کودکان در بیانیه خود اعترافات دختر ۱۷ ساله از صدواسیما را «نماد مشخص و بارز خشونت علیه کودکان» توصیف کرد. این انجمن اقدام صداوسیما و اعتراف‌گیری از یک نوجوان را به این شکل «مغایر تمامی آموزه‌های علمی و روانشناسی حوزه کودکان» و مغایر با قوانین کشور و قوانین بین‌المللی دانسته است.
در بخشی از این بیانیه آمده است: «چنین برخوردی را به‌ویژه در مورد کودکان، نه در نفس خود توجیه می‌کند و نه در به تصویر کشیدن آن. این برخورد نماد مشخص و بارز خشونت علیه کودکان به شمار می‌رود که به موجب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، ایجاد چنین فضای حقارت‌آمیزی نوعی کودک‌آزاری روانی تلقی شده و به جهت عمومی بودن این جرم مدعی‌العموم می‌تواند راسا وارد ماجرا شده و نسبت به خاطیان طرح دعوا کند.»
ادامه انتقادها در رسانه‌های ملی و شبکههای مجازی
محمود صادقی نماینده مجلس در توییتر خود با کنایه به عملکرد صداوسیما نوشته حالا که اعتراف چند دختر نوجوان را پخش کرده بهتر است اعترافات قربانیان سعید طوسی قاری قرآن که به شاگردانش تجاوز کرده را نیز پخش کند: «به رییس محترم صدا و سیما توصیه می‌کنم دستور دهد یک مصاحبه هم با قربانیان آزارهای جنسی #مربی_صوت_و_لحن انجام شود؛ آنها ناامید از اجرای عدالت در دستگاه قضایی ایران می‌خواهند به دادگستری کشورهای خارجی متوسل شوند.»
محمدعلی ابطحی نیز در توییترش نوشت: «شاخ های ایستاگرام را می خواهند بشکنند. شاخ دو نفر رقصنده بیست و چند ساله را هم چنان شکانده بودند که داوطلبانه آمدند تلویزیون و گریه کردند. به دل نگیرید که چرا شاخ اختلاس کننده های بزرگ و دزدان بین المال و مدیران نالایق را نمی شکنند. آنها فقط خوش رقصی بلدند. رقص که بلد نیستند!»
در ادامه انتقادها، عباس عبدی روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر در یادداشتی در روزنامه اعتماد روز ۱۹ تیرماه نوشت: « کسی که چنین مستندی را پخش کرده باید مسوولیت اثرات سوعملش را بپذیرد. این برخوردها و دستگیری‌ها و تواب‌سازی‌ها فایده‌ای ندارد. اینکه یک نفر را در تلویزیون بیاوریم و گریه کند، آثار مخرب روانی دارد و همه خواهند گفت چرا دزدها و اختلاس‌گرها را نمی‌آورید؟» عبدی اضافه کرده: «این عمل وقتی نتوانسته هیچ احساس همدلی‌ای در مخاطب ایجاد کند و بر‌عکس در اکثر مخاطبان احساس شدید منفی به وجود آورده، نشان می‌دهد که تهیه‌کنندگان این برنامه‌ها چقدر از واقعیت اجتماعی و نیز کارکرد فضای مجازی پرت هستند و ارتباط سالم و موثری با جامعه ندارند.»
سایت کلمه روز ۱۸ تیرماه پیام زهرا رهنورد در حصر خانگی را در انتقاد از پخش چنین اعتراف‌هایی منتشر کرد. خانم رهنورد در پیام خود گفته است: «رییس صدا و سیما، از وجدان عمومی ملت ایران عذرخواهی کند. صدا و سیما در مصاحبه‌ای مخوف، چنگ‌اندازی و خراش به روح دخترکی نوجوان را به تصویر کشید. تا کجا باید این رفتار ضد انسانیت و جوانی را شاهد باشیم؟»
محمدعلی وکیلی نماینده مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفت پخش چنین مستندی از تلویزیون در شرایطی که کشور دچار التهاب است نشان می‌دهد که چقدر مسوولان در تشخیص الویت‌های جامعه دچار مشکل هستند. با این حال این نماینده مجلس با خطاب قرار دادن «کار این دخترکان» کار آنها را قابل قبول ندانسته است.
