الزامی شدن حضور نمایندگان بهزیستی در زمان مصاحبه استخدامی افراد دارای معلولیت
سازمان امور اداری و استخدامی کشور با صدور یک بخشنامه، همه نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی را مکلف کرد که جلسه مصاحبه استخدامی داوطلبان دارای معلولیت را تنها با حضور نمایندگان سازمان بهزیستی تشکیل دهند و صورتجلسه مصاحبه را نیز به امضای نمایندگان مذکور برسانند. این اقدام، پاسخی است به اعتراضات اخیر افراد دارای معلولیت به تبعیض و اجرا نشدن قانون اختصاص سه درصد از سهمیه اشتغال به افراد دارای معلولیت در کشور.
یک وکیل دادگستری که در چند پرونده مربوط به شکایت افراد دارای معلولیت از تبعیض در استخدام و رعایت نکردن سهمیه سه درصدی حضور داشته در مورد این بخشنامه به کمپین حقوق بشر در ایران گفت: «حضور نمایندگانی از بهزیستی در موقع انجام مصاحبه اقدام خوبی محسوب می‌شود زیرا بیشتر موارد شکایتی که من شخصا از دوستان معلول شنیده‌ام مربوط به زمان مصاحبه است. یعنی فرد با وجود همه مشکلات در آزمون کتبی شرکت می‌کند و پذیرفته هم می‌شود ولی وقتی برای مصاحبه می‌رود مقامات سازمان مربوطه با مشاهده این که دارای معلولیت است از استخدام او شانه خالی می‌کنند. پس می‌توان امیدوار بود که حضور نماینده بهزیستی به عنوان مجری اصلی قانون حمایت از معلولان و کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت بتواند مانع چنین تصمیمات خودسرانه‌ای شود.»
بیکاری یکی از مهمترین مشکلات پیش روی افراد دارای معلولیت در ایران است به طوری که به گفته انوشیروان محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی، بیش از ۶۰ درصد افرادی که در این سازمان به عنوان افراد دارای معلولیت ثبت‌نام شده‌اند بیکار هستند. اختصاص سه درصد از تمامی استخدام‌های دولتی به افراد دارای معلولیت، راه حلی بوده که از زمان تصویب قانون جامع حمایت از معلولان در سال ۱۳۸۳ (ماده ۷) در نظر گرفته شد و در ماده ۱۵ قانون جدید حمایت از معلولان مصوب اسفند ۱۳۹۶ نیز تکرار شد.
با این حال، افراد دارای معلولیت در ایران بارها از اجرا نشدن این قانون انتقاد کرده‌اند. به عنوان نمونه، چندی پیش اظهارات فرد نابینایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آزمون استخدامی دولت رتبه نخست را کسب کرده بود اما مسوولان سازمان مربوطه به بهانه‌های واهی مثلا این که وی قادر به رانندگی نیست و نمی‌تواند به موقع در محل کار حاضر شود از استخدام او خودداری کردند.
یکی از آخرین نمونه‌های استنکاف از اجرای قانون سهمیه سه درصد برای افراد معلول، درج شرایط تبعیض‌آمیز در دفترچه پنجمین آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی کشور بود که عملا افراد با معلولیت‌های بینایی و شنوایی را از استخدام به عنوان معلم محروم می‌ساخت. در پی این اتفاق، جمعی از افراد دارای معلولیت با انتشار یک نامه سرگشاده خطاب به رئیس جمهور، خواستار توقف برگذاری آزمون و تضمین اجرای واقعی اختصاص سه درصد از سهمیه استخدامی دولت به افراد دارای معلولیت در ایران شدند. در بخشی از این نامه آمده است: «نهادهای مختلف طی سالهای اخیر به عناوین و شیوه های گوناگون از انجام این تکلیف قانونی سر باز زده اند. برای تصدیق این مدعا کافی است یک بررسی آماری ساده صورت گیرد تا روشن شود که تعداد افراد معلول استخدام شده عملا بسیار کمتر از سه درصد کل استخدام های دستگاه های عمومی و دولتی میباشد. تبعیض علیه افراد دارای معلولیت در زمینه استخدام به ویژه از سوی وزارت آموزش و پرورش در گذشته موجب صدور آرایی از دیوان عدالت اداری نیز گردیده است.»
علیرغم این درخواست، پنجمین آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی دولت در موعد مقرر برگذار شد. اما مطرح شدن موضوع اجرا نشدن قانون سهمیه سه درصدی در سطح جامعه، پیگیری‌ها و اظهار نظرهای متعددی را در این مورد به دنبال داشت. از جمله دستاورد‌های این پیگیری‌ها، صدور بخشنامه الزامی بودن حضور نمایندگان بهزیستی در زمان انجام مصاحبه استخدامی افراد دارای معلولیت از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور در شهریور ۱۳۹۷ است.
یک فعال حقوق افراد دارای معلولیت در خصوص این که بخشنامه مورد بحث تا چه حد به اجرای واقعی سهمیه سه درصدی افراد معلول کمک خواهد کرد گفت: «این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد. اول این که داوطلبان دارای معلولیت از وجود این بخشنامه آگاه باشند و در زمان مصاحبه، حضور نماینده بهزیستی را درخواست کنند و بدون حضور او مصاحبه را انجام ندهند. دوم این که نماینده بهزیستی فردی آگاه و مطلع از قانون باشد و حضورش صرفا جنبه تشریفاتی نداشته باشد. اما نهایتا به نظر من مهمترین عاملی که به اشتغال واقعی افراد دارای معلولیت کمک می‌کند، تغییر نگرش کارفرمایان نسبت به توانمندی‌ها و حقوق برابر افراد دارای معلولیت و دسترسی‌پذیر کردن محیط کار و مراحل انجام کار برای افراد دارای معلولیت است.»
