علی قمصری به دلیل مخالفت با حذف خواننده زن در کنسرتش ممنوع الفعالیت شد
علی قمصری، موسیقیدان ایرانی، از ممنوع الفعالیت شدنش تا اطلاع ثانوی خبر داد. آهنگساز و نوازنده تار ۳۵ ساله در اینستاگرام خود بدون ذکر نام نهاد خاصی نوشت حکم ممنوع الفعالیت شدنش به صورت شفاهی اعلام شده و همه اجراهایش لغو شده است. دلیل محرومیت آقای قمصری مقاومت در برابر حذف صدای زنان در کنسرتش اعلام شده است. اگرچه همخوانی زنان در قوانین ایران صریحا منع نشده اما دخالت تندروهای مذهبی، روحانیون و فتواهای مرجع تقلید، وضعیتی سلیقه‌ای را بر عرصه موسیقی و نمایش ایران حاکم کرده که طی سال‌های گذشته به محرومیت تعدادی از آهنگسازان و موسیقیدانان ایرانی منجر شده است.
علی قمصری نوشته هفدهم دی حین اجرای کنسرت او و گروهش در تالار وحدت تهران، صدای سالن از طرف مسئولان حراست تالار به طور کامل قطع شده و ناچار شده‌اند ادامه کنسرت را بدون سیستم صوتی اجرا کنند. در ویدئویی که علی قمصری در اینستاگرامش منتشر کرده، هاله سیفی‌زاده، خواننده زن گروه قطعاتی از آواز را با صدایی غالب همخوانی می‌کند. آقای قمصری نوشته او و گروهش علیرغم رعایت قانون تحت فشار قرار گرفته اند: «شب‌های قبل بسیار اذیت شده بودیم ، تحت فشار مسئولین بودیم و حرفی نزدیم در حالی که به نظر من همخوانی ما هیچ زاویه‌ای با قوانین نداشت.»
هاله سیفی‌زاده، خواننده زن گروه نیز با انتشار خبر محرومیت، نوشت او حاضر بوده صدایش حذف شود اما آقای قمصری با علم به احتمال محرومیت، از همکار زن دفاع کرده و حاضر نشده او و صدایش را از کنسرت حذف کند. هاله سیفی‌زاده با ستایش شهامت علی قمصری، در اینستاگرامش نوشت پس از قطع میکروفن او دو همکار مردش تلاش کرده اند با صدایی پایین‌تر و به نجوا آهنگ بزنند تا صدای او هم شنیده شود: «دیشب قبل از اجرا از طرف آقاى صفى‌پور به حراست گفته شده بود که اگر این بخش از کار با صداى من اجرا شود، على ممنوع الفعالیت خواهد شد، من خواستم که حذف شوم، اما على گفت همه ما با هم روى صحنه خواهیم رفت و مسئولیتش را به عهده خواهم گرفت، روى صحنه رفتیم، خواندن برایم خیلى سخت بود در شرایطى که می‌دیدم على و بهنام به نجوا مین‌وازند تا صداى من شنیده شود، جمله اى ندارم تا بتوانم شهامت ودلیرىِ على قمصرى را توصیف کنم.»
هاله سیفی‌زاده به این دلیل از علی قمصری قدردانی کرده که اغلب خوانندگان ایرانی معمولا در برابر حذف زنان و صدای زنان از کنسرت‌هایشان مقاومت نمی‌کنند و حاضر نیستند با إصرار بر حضور زنان با خطر محرومیت و ممنوعیت روبرو شوند. علی قمصری نیز نوشته علیرغم محرومیت از تصمیمش پشیمان نیست: «دیشب مطمئن و آرام روی صحنه رفتم. مطمئن از این که اعتقادم را نفروختم. دیگر از آزارها، بازخواست ها، تهدیدها، لغو اجراها، توهین‌ها و تعهد گرفتن‌ها خبری نیست، شاید به نظر خیلی از دوستان دیشب تصمیم اشتباهی گرفتم. اما خودم اصلا پشیمان نیستم. نمی‌دانم شاید هنوز ابعاد این بحران برایم روشن نشده.»
آواز خواندن زنان در ایران، چه به صورت همخوانی و چه تکخوانی، منع قانونی صریحی ندارد و منع صدای زنان بیشتر در موانع سنتی و مذهبی و به ویژه دخالت مراجع تقلید و تندروهای مذهبی ریشه دارد. جدال بین موافقان و مدافعان آوازخوانی زنان در بدنه حکومت نیز وجود دارد و وضعیتی سلیقه‌ای را به صدا و آواز زنان تحمیل کرده است. دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از لغو تعدادی از برنامه‌های موسیقی، در بهمن ۹۳ اعلام کرد هیچ‌گونه منع قانونی برای صدور مجوز آثاری که همخوانی زن و مرد دارند، وجود ندارد و پس از طی مراحل قانونی طبق روال مجوز انتشار برای این‌گونه آثار نیز صادر می گردد. علیرغم تصریح وزارت ارشاد دولت روحانی مبنی بر قانونی بودن همخوانی زنان، پس از آن بارها کنسرت‌های با همخوان زن لغو شده یا زنان از کنسرت حذف شده‌اند.
کمتر از یک سال بعد، روزنامه شرق در تاریخ ۱۱ شهریور ۹۴ خبر داد که که حضور زنان نوازنده و یا همخوان در اجراهای زنده موسیقی در ۱۳ استان کشور ممنوع شده است و از این پس کنسرت‌هایی حق اجرا در این شهرستان‌ها رادارند که در گروه خود از همخوان یا نوازنده زن استفاده نکنند. شهرهایی همچون اصفهان، تبریز، ارومیه، زنجان، گرگان و تمامی شهرهای استان خراسان از جمله این شهرها بودند.
کنسرت ارکستر ملی اصفهان با خوانندگی سالار عقیلی روز ۲۲ و ۲۳ دی ماه بدون حضور نوازندگان زن در سالن کوثر اصفهان اجرا شد. وزارت ارشاد اصفهان در لحظات آخر از حضور زنان نوازنده بر روی سن جلوگیری کرد. زنان نوازنده‌ای که ماه‌ها برای حضور در این کنسرت در تمرینات گروهی شرکت کرده و آماده اجرا بودند اما اجازه اجرای نهایی را نیافتند.
حتی در بین مراجع تقلید نیز حکم یکسانی درباره آوازخوانی زنان وجود ندارد. روح الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی و وحید خراسانی، روحانیان و مراجع تقلید شیعه در ایران آوازخوانی زنان را حرام می‌دانند. ناصر مکارم شیرازی، یکی دیگر از مراجع تقلید شیعه آواز زنان را حرام اعلام کرده مگر آن که صرفا برای زنان اجرا شود و شنوندگان همگی زن باشند: «کلیه آهنگ‌ها و صداهایى که مناسب مجالس لهو و فساد است، حرام و غیر آن جایز است و فرقى در این قسمت میان مرد و زن نیست؛ ولى خوانندگى نوع مباح براى زنان در صورتى جایز است که مجلس مخصوص به جنس خودشان باشد، خواه دسته جمعى بخوانند یا به تنهایى.»
با اشاره به تناقض فتواها، نهایتا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت با توجه به اختلاف نظر علما، ملاک وزارت ارشاد فتوای «مقام معظم رهبری»، علی خامنه‌ای است. رهبر جمهوری اسلامی گفته است اگر صداى زن (چه به صورت تک خوانی و یا همخوانی با زنان و یا با مردان ) به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداى او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسدهاى هم بر آن مترتّب نشود، اشکال ندارد، اگر مفسده داشته باشد و یا تحریک شهوت بکند، جایز نیست.
اما فتوای آقای خامنه‌ای و شرایطی که برای جواز آوازخوانی زنان قرار داده روشن نیست. قصد لذت مخاطب موضوعی شخصی و غیرقابل تشخیص است، امکان فساد حتی اگر تعریف دقیق فساد مشخص باشد، باز قابل پیش‌بینی نیست و یا تحریک شهوت در انسان‌های مختلف متفاوت است و معیاری برای اندازه گیری آن وجود ندارد. به همین دلیل و همچنین ادامه دخالت روحانیون و تندروهای مذهبی، استناد به فتوای رهبر جمهوری اسلامی نیز به رفع محدودیت و محرومیت آوازخوانی زنان کمکی نکرد.
سپیده جندقی، خواننده و فارغ التحصیل رشته آواز ایرانی از دانشگاه علمی کاربردی در ایران اوایل بهمن ۹۶ در گفتگویی با کمپین با اشاره به قواعد سلیقه‌ای حاکم بر آوازخوانی زنان گفت نه تنها آوازخوانی که بعضا نوازندگی زنان نیز ممنوع می‌شود: «در برخی شهرها به نوازنده‌های خانم هم اجازه نمی‌دهند روی سن بروند. این در حالی است که هیچ قانونی نداریم که نوزندگی خانم‌ها را منع کند. در کنسرت‌ها هم ببینید خانم‌ها با حجاب کامل می‌روند، همه لباس‌ها بلند است، باید هدبند بگذارند و همه هم مراعات می‌کنند. هیچ منعی وجود ندارد اما در بیش از ۱۲ شهر این مشکل وجود دارد. در تهران هم گاهی این مساله اتفاق می‌افتد ولی در اصفهان قانون نانوشته است و اصلا نمی‌گذارند. اگر نوازنده خانم را بگذارند روی سن برود جای تعجب است.»
خانم جندقی گفت وضعیت آوازخوانی و نوازندگی زنان در شهرستان‌ها پیچیده‌تر و ملوک اطوایفی است: «گروهایی که در شهرستان ها فشار می آورند قدرت شان خیلی بیشتر است حکومت ملوک الطوایفی است دیگر، هرکسی در یک شهری قدرتی دارد و این واقعا خیلی بد است، اصلا دهن کجی به حکومت است و نمی‌دانم چرا هیچ کس صدایش در نمی‌آید.»
