بعد از وزارت اطلاعات، شورای امنیت ملی هم فعالیت‌های حافظان محیط زیست در بازداشت را مصداق جاسوسی ندانست
یک سال پس از بازداشت چندین تن از حافظان محیط زیست و ماه‌ها پس از اینکه وزارت اطلاعات، پرونده این افراد را مصداق جاسوسی ندانست، محمود صادقی نماینده مجلس در توییتی اعلام کرد که شورای امنیت ملی نیز فعالیت‌های این افراد را مصداق جاسوسی تشخیص نداده است: «بنابر اطلاع رسیده شورای عالی امنیت ملی نیز پس از بررسی کارشناسی پرونده متهمان محیط زیستی فعالیت متهمان را مصداق جاسوسی تشخیص نداده است.»
تاکنون سخنگوی شورای امنیت ملی یا اعضای آن در خصوص نتیجه تحقیقات و مستندات خود در این زمینه به صورت رسمی اطلاع‌رسانی نکرده‌اند. اما در طی هفته‌های گذشته، سازمان محیط زیست با جمع‌آوری سوابق و فعالیت‌های دور و نزدیک بازداشت‌شدگان و سابقه فعالیت‌های علمی و تخصصی این افراد در سازمان‌ها و موسسات مختلف، اطلاعات لازم را برای بررسی پرونده توسط شورای امنیت ملی فراهم آوردند. اطلاعاتی که به فعالیت‌های این افراد در خارج از موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» می‌پردازد و نشان می‌دهد که بازداشت‌شدگان متخصصان حوزه حفاظت از محیط زیست بوده و اتهاماتی که به آنها وارد میشود، بی‌اساس است.
در دومین جلسه دادگاه هشت فعال محیط زیست پس از یک سال بازداشت و بلاتکلیفی در روز شنبه ۱۳ بهمن ماه، زمانی که کیفرخواست متهمان قرائت می‌شد نیلوفر بیانی از متهمان نسبت به اخذ اعترافات اجباری با استفاده از تهدید و شکنجه اعتراض کرد.
یک روز پس از برگزاری دادگاه دوم، محمود صادقی نماینده مجلس در توییتر خود از گزارش شورای عالی امنیت ملی درباره بی‌گناهی آنها خبر داد. این نماینده مجلس در توییتی نوشت: «بنابر اطلاع رسیده شورای عالی امنیت ملی نیز پس از بررسی کارشناسی پرونده متهمان محیط زیستی فعالیت متهمان را مصداق جاسوسی تشخیص نداده است.»
پیش‌تر وزیر اطلاعات یکی از اعضای کمیته تحقیق و تحفص ریاست جمهوری در مورد بازداشت فعالان محیط زیست و رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران بر بی‌گناهی آنها گزارش داده بودند و گفته بودند بدون دلیل در بازداشت به سر می‌برند.
در چهارم بهمن ماه، یک منبع مطلع از تحولات این پرونده در خصوص جزییات بدرفتاری با این افراد در زندان به کمپین گفته بود که «برخی از این فعالان محیط زیست ماه‌ها تحت بازداشت انفرادی و شکنجه روانی، تهدید به قتل، تهدید به تزریق دارو‌های توهم‌زا و تهدید به دستگیری و قتل اعضای خانواده خود قرار داشتند. این منبع همچنین افزود که برخی از این فعالان برای اجبار به اعتراف علیه خودشان ضرب و شتم شده‌اند.»
کمپین حقوق بشر در ایران، پس از اولین جلسه دادگاه به نقل از یک منبع که نخواست نامش فاش شود درباره «اعترافات اجباری زیر شکنجه روحی و جسمی» آنها خبر داده بود. این منبع گفته بود در اولین جلسه دادگاه یکی از بازداشت‌شدگان گفته است: «این اعترافات زیر شکنجه روحی و جسمی و فشارهای شدید روانی بوده است و اینکه همه این اظهارات را بارها پس از دوره اول تحقیقات رد کرده است.»
این منبع گفته بود که قاضی صلواتی بارها به او اخطار داده که اعتراضش را متوقف کند: «به دلیل اصرار متهم قاضی به او اخطار داد که اعتراض خود را متوقف کند اما با ادامه این اعتراضات او اجازه پیدا کرد که در چند دقیقه به صراحت از اجباری بودن اعترافات و شرایطی که چنین اقاریری کسب شده است صبحت کند.»
بنابر اطلاع رسیده شورای عالی امنیت ملی نیز پس از بررسی کارشناسی پرونده متهمان محیط زیستی فعالیت متهمان را مصداق جاسوسی تشخیص نداده است.
— محمود صادقی (@mah_sadeghi) February 3, 2019
این منبع درباره مستنداتی که در دادگاه مطرح شده نیز گفته بود: «هیچ شاهدی و مدرکی که حاکی از ارتکاب جرم باشد و توسط دستگاه قضایی و دادستانی کشف شده باشد در میان بیش از ۱۵۰ صفحه ای که از کیفرخواست خوانده شد وجود نداشت. در واقع تا اینجای کار به نظر می رسد که همه اتکای دادگاه به اعترافاتی است که خود این افراد بارها گفتهاند که تحت چه شرایطی از آنها گرفته شده است.»
پس از برگزاری جلسه دوم دادگاه، کتایون رجبی خواهر سام رجبی یکی از بازداشت‌شدگان در توییتر خود نوشت: «از جون بچه‌های محیط زیست چی می‌خواهد. چرا کسی صدای ما را نمی‌شنوه؟ خبر رسید: نیلوفر بیانی امروز هم در دادگاه اعتراض کرده. رو به دیگران کرده و گفته اگر شما رو هم مثل من به آمپول زدن تهدید می‌کردند، اعتراف می‌کردید! چرا سکوت می کنیم؟ کمکشون کنیم.»
حسام خالقی برادر امیرحسین خالقی یکی از دیگر از بازداشت‌شدگان در توییتر خود نوشت: «تاکید میکنم هیچ‌کدوم از #فعالان_محیط_زیست هیچ کار خلافی نکردن که همه‌ی زندگی‌شون رو گذاشتن برای نجات طبیعت این مملکت پس لطفن انقدر این تحلیل‌های پوچ و بی‌اساس و برای هم تکرار نکنین. بجاش بدونین و بگین که همه این ادمها بی‌گناه‌ترینن بی‌گناه‌ترین بی‌گناه‌ترین.»
درخواست مجدد نمایندگان مجلس از حسن روحانی
به دنبال این خبرها، جمعی از نمایندگان مجلس روز ۱۵ بهمن ماه از رییس جمهور درخواست کردند به پرونده حافظان محیط زیست دستگیر شده رسیدگی کند. این نمایندگان از رییس جمهور خواسته‌اند تا آنها از حق برخورداری از وکیل انتخابی و حق ملاقات با خانوادههای خود برخوردار شوند.
خبرگزاری ایلنا نوشت جمعی از نمایندگان از حسن روحانی خواسته‌اند باتوجه به «حساسیت این پرونده در مجامع بین‌المللی و حقوق بشری» این زندانیان بتوانند با «قواعد حقوقی و با رعایت کامل موازین حقوقی حق انتخاب وکیل مورد نظر خود را داشته باشند.» و همچنین به دلیل اینکه مدت‌هاست خانواده انها درخواست ملاقات با فرزندشان را دارند این ملاقات انجام گیرد. در ادامه این خبر آمده رییس جمهور اظهار امیدواری کرده که رسیدگی به پرونده این افراد «عادلانه« باشد.
همچنین محمدرضا تابش نماینده مجلس روز ۱۵ بهمن ماه از درخواست خانوادههای فعالان محیط زیست برای «ملاقات با رییس مجلس» خبر داده و گفته که با این امر موافقت شده و آنها منتظر «تعیین زمان ملاقات» هستند. تابش گفت: «ما با رئیس جمهور و رئیس مجلس صبحت کردیم و گفتیم با توجه به اتهامات وارد شده به فعالان محیط زیست، فضای رسانه‌ای و حساسیت این پرونده، حساسیت مردم، سمنهای زیست محیطی، فعالین حقوق بشری و مجامع بین المللی درخواست داریم که برگزاری دادگاه این افراد منطبق با قواعد حقوقی و با رعایت کامل موازین حقوقی باشد و آنها حق انتخاب وکیل مورد نظر خود را داشته باشند.»
کتایون رجبی نسبت به این درخواست در توییتر خود نوشت: «۳۷۷ روز برادر من را که منع پیگرد قانونی برایش صادر شده را غیر قانونی در بازداشت موقت نگه داشتند، وکیلش را به دادگاه دعوت نکردند و حالا نمایندگان مجلس ابراز امیدواری کردند که به خواسته خانواده‌ها رسیدگی خواهد شد! جواب ۳۷۷ روز بی عدالتی این است؟»
کتایون رجبی خواهر سام رجبی در توییت دیگری با کنایه از درخواست‌‌های نمایندگان مجلس و اظهارات امیدوارکننده رییس جمهور در طی یک سال گذشته نسبت به پرونده فعالان محیط زیست نوشت: «من بیشتر از یک سال میشه که همه خبرهایی که در رسانه های داخلی و خارجی مربوط به این دستگیری منتشر میشود را جمع می کنم. هر بار بعد از اعتراضی نمایندگان مجلس خبر دادند که بزودی به این پرونده رسیدگی خواهد شد و … تا آقای روحانی جواب بده، دادگاه احکام رو صادر کرده.»
سام رجبی، هومن جوکار، نیلوفر بیانی، مراد طاهباز، طاهر قدیریان، امیرحسین خالقی و سپیده کاشانی، فعالان محیط زیست و از کارکنان موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» در روزهای چهارم و پنجم بهمن ۱۳۹۶ از سوی حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت شدند.
اولین جلسه دادگاه این هشت نفر یک سال پس از بازداشت‌شان در تاریخ ۱۰ بهمن ۹۷ برگزار شد. جلسه اول و دوم دادگاه، هر دو به صورت غیرعلنی بوده است. طبق خبرهای اعلام شده، چهار نفر از هشت بازداشت شده متهم به اتهام «افساد فی الارض»، سه نفر متهم به جاسوسی از طریق «ارتباط با دول متخاصم آمریکا» و یک نفر متهم به «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» است.
محمود صادقی نماینده مجلس پیش‌تر در تاریخ ۱۸ اردبیهشت ۹۷ در توییتر خود از اظهارات وزیر اطلاعات در مجلس نوشت که وزیر اطلاعات «صریحا، مستدلا و مستندا اعلام کردند هیچ دلیلی بر جاسوسی آنها نیافته‌اند.»
عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز تاکنون بارها گفته که هیچ مدرک جاسوسی علیه فعالان محیط زیست در دست نیست و باید آزاد شوند. کلانتری اول خرداد ۹۷ گفت: «بر اساس تشخیص کمیته چهار نفره هیات دولت «فعالان بازداشت شده باید آزاد شوند چون هیچ سندی برای اثبات تهمت‌هایی که به این افراد زده شده وجود ندارد.»
کلانتری همچنین ۲۲ مرداد ماه ۹۷ با تاکید بر اینکه هیچ مدرکی علیه جاسوسی آنها وجود ندارد گفت: «ولی خب قوه قضاییه هنوز تکلیف این‌ها را روشن نکرده و به ما هم می‌گوید به شما ربطی ندارد و پیگیری نکنید.»
نداشتن وکیل انتخابی/ حضور پنج وکیل مورد تایید قوه قضاییه در جلسات دادگاه
دو جلسه دادگاه فعالان محیط زیست در حالی برگزار شده که برخی از متهمین از داشتن وکیل انتخابی نیز محروم هستند. پنج وکیل تایید شده قوه قضاییه در جلسات دادگاه آنها حضور داشته و وکلای انتخابی آنها رد شده‌اند.
کاظم حسینی یکی از وکلای تایید شده قوه قضاییه پس از اتمام جلسه دوم دادگاه آنها روز ۱۳ بهمن ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی ایرنا تنها به این نکته اکتفا کرده که بخشی از کیفرخواست خوانده شده و بخش باقیمانده به جلسه دیگری موکول شده است. این وکیل گفت زمان برگزاری جلسه دیگر دادگاه نیز هنوز مشخص نیست.
خبرگزاری ایرنا همچنین اطلاع داده که رضا جعفری وکیل دیگر این فعالان محیط زیست نیز حاضر به گفت‌وگو نشده است. از سوی دیگر محمدحسین آقاسی وکیل سام رجبی که از سوی قاضی صلواتی پذیرفته نشده است نه در جلسه اول و نه در جلسه دوم دادگاه برای دفاع از موکلش دعوت نشده است.
محمدحسین آقاسی پس از جلسه اول دادگاه به خبرگزاری ایرنا گفته بود: ««در این جلسه برخلاف آنچه که در اخبار منتشر شده مبنی بر اینکه وکلای تعیینی متهمان در دادگاه حضور داشته‌اند اما من به عنوان وکیل سام رجبی یکی از متهمان پرونده به جلسه دادگاه دعوت نشدم و اگر موکلم با درخواست دادگاه وکیل خود را عزل کرده باشد این اقدام جای سوال دارد.»
خبرگزاری میزان و خبرگزاری فارس فعالان محیط زیست بازداشت شده ا را «متهمان پرونده جاسوسی از مراکز نظامی کشور» نامیده‌اند اما هیچ توضیحی داده نشده که آنها به چه شکل و از چه طریقی از مراکز نظامی کشور جاسوسی کرده‌اند.
تنها یکی از موارد جاسوسی که از سوی مقامات قضایی اعلام شد، استفاده از دوربین‌های ۵۰ متری توسط این فعالان محیط زیست بوده اما عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست روز ۲۵ بهمن ماه ۹۶ گفت: «این دوربین‌ها برای رصد یوزپلنگ‌ها هستند و دید آنها بیشتر از ۵۰ متر نیست و حداکثر برد این دوربین ها ۵۰ متر است.»
لیلی هوشمند افشار مادر سام رجبی پس از اولین جلسه دادگاه درباره درخواستش از مقامات قضایی کشور به کمپین حقوق بشر در ایران گفته بود: «یک سال است که چند تا جوان را بلاتکلیف بازداشت کرده‌اند، یک سال است که عمرشان را تلف کردند. من دیگر چه می‌توانم بگویم.»
اعتراض نیلوفر بیانی و واکنش‌ها
گفته‌های نیلوفر بیانی در دومین جلسه دادگاه خود درباره تهدید به آمپول زدن و شکنجه که منجر به اعترافات اجباری شده است واکنش گسترده ای را در میان مردم برانگیخت. طرح موضوع شکنجه و آزار و اذیت و تهدید برای اعترافات اجباری تنها چند هفته پس از آنکه اسماعیل بخشی و سپیده قلیان از بدرفتاری و شکنجه در زندان سخن گفتند و پس از آن دوباره بازداشت شدند، اعتراضاتی را در شبکه‌های اجتماعی نسبت به ادامه روند اخذ اعترافات اجباری از طریق اعمال فشار جسمی و روحی بر زندانیان عقیدتی به دنبال داشته است.
شبنم نظامی روزنامه‌نگار در توییتر خود نوشت:«وزارت اطلاعات، سازمان محیط زیست و رییس جمهور هم گفتهاند #فعالان_محیط_زیست جاسوس نیستند هر چند مرحوم #کاووس_سیدامامی با این توهم واهی با مرگ مشکوک از دنیا رفت ولی با فریاد تظلم‌خواهی #نیلوفر_بیانی باید به داد این ۸ نفر رسید تا دیر نشده»
عاطفه نبوی دانشجو در توییتر خود نوشته است: «حرف‌های #نیلوفر_بیانی درباره اعتراف‌های اجباری علیه خود اگر نه غافلگیر کننده اما هولناک است.”استیصال” کلمه نارسائی است برای توصیف لحظات بازجویی و اصرارشان برای گفتن حرفهایی که هم تو و هم خودشان میدانید دروغ است.چنان وضعیت متناقض و انتزاعیست که شروع به شک کردن درباره “واقعیت”ها میکنی»
پویان فخرایی فعال سیاسی در توییتی نوشت: «حرفهایی که از #نیلوفر_بیانی نقل شده، شوکه کننده است. این پرونده، مانند پرونده‌های امنیتی دیگر در این سالها، پر از ابهام است؛ اما ارجاع آن به شعبه ۱۵ نشان از خواب بد و دستان خالی از مدرک مسئولان پرونده دارد. فشار همه‌جانبه‌ای لازم است تا این خواب بد تعبیر نشود.»
سیاوش اردلان، روزنامه‌نگار در توییتر خود نوشته است: طبل توخالی اصلاح طلبان در مقابل توپ پر طیف امنیتی/پادگانی و در این میان جسارت واقعی را نه آقایان شورای عالی امنیت ملی، که یک زن بنام #نیلوفر_بیانی به نمایش گذاشت که در دادگاه غیرعلنی برخاست و از شکنجه ها و فشارهای وارده بر زندانیان مدافع #محیط_زیست گفت
حسین شیرزادی کاربر دیگر توییتر نوشت: #نیلوفر_بیانی نترسیده هنگامی که شرح شکنجه‌ها را داده؟ حتماً ترسیده، اما جان‌های به لب رسیده با ترس معامله‌ی دیگری می‌کنند.
سولماز ایکدر روزنامه‌نگار نوشت: «نزدیکان #نیلوفر_بیانی، از #فعلان_محیط‌زیست که یک سال است در بازداشت به سر می‌برد، می‌گویند: در هر دو جلسه دادگاه و در حضور قاضی گفته همه اعترافات تحت فشار و تهدید از او گرفته شده. #شکنجه»
تارا سپهری‌فر محقق در سازمان دیده‌بان حقوق بشر در توییترش نوشت: «نیلوفر بیانی سال ۲۰۱۷ کارش رو در برنامه محیط زیست سازمان ملل رها میکنه که برگرده ایران و به کارحفاظت از محیط زیست مشغول بشه. بعد از ۱ سال از بازداشت موقت میگن این روزا تو دادگاه جلوی قاضی صلواتی می ایسته و میگه تحت شکنجه مجبور به اعتراف شده. صداش رو کسی میشنوه؟ #امید_برای_طبیعت»
عباس عبدی روزنامه‌نگار در توییتر خود نوشت: دادگاه فعالان محیط زیستی برگزار شد. اخباری که در فضای مجازی از آن منتشر شد باعث نگرانی و تاسف شدید است. واقعیت از دو حال خارج نیست.یا این اخبار و ادعاها درست است یا نادرست و جعلی است. اگر درست باشد که باید پاسخگو بود. و اگر جعلی باشد دادگاه چگونه می‌توانند آنها را تکذیب کنند؟»
شبنم نظامی خبرنگار نیز نوشت: «وزارت اطلاعات، سازمان محیط زیست و رییس جمهور هم گفتهاند #فعالان_محیط_زیست جاسوس نیستند هر چند مرحوم #کاووس_سیدامامی با این توهم واهی با مرگ مشکوک از دنیا رفت ولی با فریاد تظلم‌خواهی #نیلوفر_بیانی باید به داد این ۸ نفر رسید تا دیر نشده»
