اولین حضور رسمی زنان در ورزشگاهها؛ نگاه به آینده برای رفع محدودیت‌های فعلی
مسابقه فوتبال تیم های ملی ایران و کامبوج، روز پنج شنبه، ۱۸ مهرماه در حالی در ورزشگاه آزادی تهران با حضور زنان برگزار شد که زنان زیادی علیرغم خالی بودن اکثر جایگاههای این ورزشگاه، پشت درهای بسته ماندند و عکاسان ورزشی زن اجازه حضور در ورزشگاه را نیافتند.
ورود زنان به ورزشگاه های فوتبال در ایران علیرغم عدم منع قانونی، بیش از ۳۸ سال ممنوع بود. در بازی مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر میان تیم های ایران و کامبوج اما بیش از ۴ هزار زن با خرید بلیط برای اولین بار به ورزشگاه راه یافتند.
خبرگزاری مهر به نقل از علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران نوشت که «رفتار امروز در ورزشگاه» حضور زنان در ورزشگاه را در بازی‌های آینده «تضمین کرد.» زنانی که در ورزشگاه حضور داشتند اما در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران از محدودیت ها و هیجان‌هایی گفتند که در این بازی تجربه کرده‌اند و اینکه مطمئن نیستند شکل و وضعیت فعلی حضور زنان در ورزشگاه به صورت یک روند درخواهد آمد و یا موقتی است.
مینا، زن میانسالی که به اتفاق گروهی از دوستان اش در ورزشگاه حضور داشت به کمپین گفت: «زنان زیادی پشت در ماندند بلیط نداشتند و بیش از نیمی از ورزشگاه خالی بود فقط یک جایگاه باز کردند و تعدادی از این زنان را راه دادند. فضای عجیبی بود هم خوشحال بودیم و هم غمگین از اینکه حق بدیهی و ساده‌ای را گرفته‌ایم. کلی پلیس زن دورتا دور ما حضور داشتند و مرتب تذکر حجاب می‌دادند. سیگار که روشن می‌کردیم سریع می آمدند و می‌گفتند که خاموش کنید برای زنان ممنوع است. اما در کل برخوردهایشان خوب بود. از همه قشری هم حضور داشتند از زنان چادری که برخی صورتشان را رنگ کرده و بوق در دست داشتند تا دختران کم سن و زنان میانسال، برخی با بچه‌های‌شان بودند و برخی با مادرانشان. اما مساله این بود که مثلا من که همسرم هم حضور داشت همان بیرون ورزشگاه مجبور شدیم جدا شویم او در جایگاه مردان بود و من در جایگاه زنان.»
لاله، دختر ۱۹ ساله ای که در ورزشگاه حضور داشت از حساسیت ماموران پلیس به نام دختر آبی در مصاحبه با کمپین گفت اینکه «ما یادمان بود که درست یک ماه قبل سحر خدایاری خودسوزی کرد و خیلی از دختران و زنانی که در ورزشگاه بودند شعارهایی برای او دادند اما پلیس های زن تذکر می دادند که اگر ادامه بدهید از ورزشگاه بیرون تان می کنیم. با کسانی هم که بنری درباره دختر آبی در دست داشتند برخورد می کردند و بنرها را می گرفتند کلا روی حجاب و دختر آبی حساسیت داشتند و مدام تذکر می دادند.»
سحر خدایاری که به دختر آبی معروف شد شهریور ماه گذشته به دنبال برخورد قضایی با تلاشش برای حضور در ورزشگاه، در مقابل دادگاه انقلاب در تهران دست به خودسوزی زد و چند روز بعد در بیمارستان جانش را از دست داد. ویدئوها و تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده نشان می‌دهد که زنان حاضر در ورزشگاه شعار «دختر آبی اس اس ایران، تا ابد یادتیم نامت جاویدان» و «دختر آبی، جای تو خالی» سر می دهند. ویدئوها همچنین برخورد زنان پلیس با تماشاگرانی که بنری در حمایت از دختر آبی در دست داشتند را نشان می‌دهد.
سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن کرمی در مصاحبه با خبرگزاری فارس گفته بود که: «یگان ویژه برای کنترل، بازرسی و ایجاد نظم و امنیت زنان از یک گروهان پلیس زن یگان ویژه استفاده خواهد کرد که تقریبا حدود ۱۵۰ نفر هستند.»
لاله که از داخل ورزشگاه با کمپین مصاحبه کرده گفته است که «قبل از شروع بازی تعدادی از مسولین که احتمالا از مسولان فدراسیون فوتبال و ناظران فیفا بودند آمدند مقابل جایگاه زنان و با بک گراند زنان در ورزشگاه عکس گرفتند. بعد از بازی هم بازیکنان تیم ملی فوتبال با هدایت مسعود شجاعی، کاپیتان آمدند سمت ما، برای ما دست زدند و به نوعی خوش امد گفتند. نا به ورزشگاه آمدیم هیچ اتفاق بدی نیفتاد و امیدواریم برای بازی های لیگ هم این روند ادامه داشته باشد.»
زنان در حالی وارد ورزشگاه آزادی شدند که نیروی انتظامی با تفکیک پارکینگ‌های ورزشگاه آزادی اعلام کرده بود پارکینگ‌های ۱۹ و ۲۰ که در ضلع شرقی ورزشگاه آزادی قرار دارند به ورود زنان اختصاص داده شد تا از این دو پارکینگ وارد ورزشگاه شوند.
عکس‌ها و تصاویر منتشر شده از استادیوم آزادی هم حصارکشی آهنین جایگاهی که به زنان اختصاص داده شده را نشان می‌داد. مساله ای که همراه با محدودیت فروش بلیط برای زنان، با اعتراض کاربران شبکه های اجتماعی مواجه شده و آنها با هشتگ #WakeUpFIFA به فدراسیون جهانی فوتبال اعتراض کردند. اگر چه سمیه ملکی خبرنگار در حساب توییتر خود درو اکنش به پخش این تصاویر نوشت: «این عکس‌ها مال بازی پرسپولیس-کاشیماست. فنس‌ها که اون‌موقع هم بوده. چرا جدید زدند باز؟»
در حالی که نگاه های رسانه ها به داخل ورزشگاه دوخته شده بود بیرون ورزشگاه، زنانی که موفق به خرید بلیط نشده بودند از ورود به ورزشگاه محروم ماندند. جواد حیدریان، روزنامه نگاری که در ورزشگاه حضور داشت در توییتر خود نوشت: «ورزشگاه آزادی خالی است و بلیط بیشتر به زنان به رغم فشار فیفا، نفروختند و این آیا نشان نمی‌دهد که جمهوری اسلامی بیش از همیشه نظامی ضد زن و جنسیت ستیز است؟ بدتر اینکه تصویری از زنان نمایش نمی‌دهند و گزارشگر مفلوک تلویزیون حتی اشاره‌ای به حضور زنان نمی‌کند.»
یاسمن دختر ۲۷ ساله ای که پشت درهای بسته ورزشگاه ماند به کمپین گفته: «ما فقط می خواستیم وارد ورزشگاه شویم اما در محاصره پلیس ماندیم. گفتند هیچ کسی را راه نمی دهند بعد یک جایگاه گفتند باز شده و تعداد کمی از کسانی که بلیط نداشتند را راه دادند. خب چه اشکالی داشت ما را هم راه می دادند وقتی ورزشگاه خالی بود؟ من واقعا امیدوارم ناظران فیفا که آمدند و ما را پشت درهای بسته دیدند و با ما حرف زدند به فیفا گزارش بکنند و فیفا اجازه ندهد که وضعیت فعلی بشود یک روند. که تعداد محدودی زن را راه بدهند و بقیه را تهدید کنند. رسما به ما می گفتند دارید آرامش وامنیت بازی را به خطر می اندازید و اگر اینجا بایستید برخورد می‌کنیم. می‌گفتند بازداشت می‌کنیم و می‌بریم وزرا. می‌خواستند ما را بترسانند اما ما فقط می‌خواستیم بلیط بخریم و وارد ورزشگاه شویم.”
سبحان حسنوند، روزنامه نگار، با انتشار عکسی در توییتر نوشته است که «خروجی ایستگاه مترو ورزشگاه آزادی این دو خانم بلیط گیرشون نیومده بود و داشتند این بنر رو درباره عدم تناسب تعداد بلیط‌های در نظر گرفته شده برای آقایان و خانم‌ها آماده می‌کردند که ٣ نفر مامور اومدند و بنر رو گرفتند و از دو خانم خواستند که باهاشون برن.»
استقبال گسترده زنان ایرانی از خرید بلیت تماشای مسابقه فوتبال میان تیم ملی ایران و کامبوج که مسوولان را واداشت تا در چند مرحله سهمیه زنان را افزایش دهند و در نهایت، تمام بلیت‌های اختصاص یافته به زنان برای تماشای این بازی به سرعت فروخته شد. این در حالی است که فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا)، صراحتا ایجاد هر نوع محدودیت برای تعداد زنان حاضر در ورزشگاه را منع کرده و خواستار فروش بلیت به زنان بر مبنای تقاضای موجود شده است.
فدراسیون جهانی فوتبال، فیفا، اعلام کرده بود که برای اطمینان یافتن از حضور زنان در ورزشگاه برای تماشای دیدار تیم ملی فوتبال ایران و کامبوج، ناظرانی را به تهران می‌فرستد. بعد از پایان بازی ایران و کامبوج ، رئیس این فدراسیون با انتشار بیانیه ای اعلام کرده است که «امروز می‌خواهم از شما بسیار سپاسگزار باشم و نهایت احترام خود را نسبت به همه دختران و زنان ایرانی که با شجاعت در برابر حقوق خود ایستاده‌اند ابراز کنم. فیفا کاملاً از آنها پشتیبانی می‌کند و در کنار آنها خواهد ایستاد.»
علیرضا بیرانوند، دروازه‌بان تیم ملی ایران با اشاره به حضور همسرش در ورزشگاه آزادی گفته است : «خیلی خوشحالم. خانمم به آرزوی زندگی ورزشی‌ام رسید؛ خیلی دوست داشت بیاید ورزشگاه. جام جهانی و جام ملت‌ها نشد ولی امروز خیلی خوشحالم که این اتفاق افتاد و امیدوارم یک روزی خودم در کنار همسرم بنشینم و بازی های لیگ و تیم ملی را در آزادی و جاهای دیگر ببینم.»
دانیال شایگان، روزنامه نگار با انتشار تصویری از ورزشگاه در توییتر نوشته است که «بارزترین صحنه‌ی امروز ورزشگاه آزادی همین دست‌هایی‌ست که از هم جدا مانده‌اند. رونوشت به مسوولانی که خانواده ها را جدا کردند.»
فروش بلیت برای حضور زنان در مسابقه ایران-کامبوج پس از آن انجام شد که فدراسیون جهانی فوتبال، روز ۳۰ شهریور، در بیانیه‌ای با اشاره به اینکه بر اساس مشاهدات نمایندگان فیفا در ورزشگاه آزادی «هیچ مانع اجرایی» برای لغو ممنوعیت ورود زنان به این ورزشگاه وجود ندارد. در این بیانیه آمده‌است: «نمایندگان فیفا در جریان گفتگو‌های سازنده خود با مسوولان ورزش ایران بر این موضع محکم و شفاف خود تاکید کردند که زنان باید اجازه حضور آزادانه در مسابقات فوتبال را داشته باشند و تعداد زنان حاضر در استادیوم باید بر مبنای تقاضای موجود و از راه فروش بلیت تعیین شود.»
بنابراین، ایجاد محدودیت و اختصاص سهمیه به زنان برای خرید بلیت، بر خلاف خواست صریح فیفا بوده و فدراسیون فوتبال ایران موظف است تا بر مبنای تقاضای زنان، امکان خرید بلیت توسط آنان را فراهم کند.
همچنین بر اساس گزارش خبرگزاری برنا در تاریخ مهر ۱۵, ۱۳۹۸ حدود ۵۰ نفر از افرادی که مخالف حضور زنان در استادیوم بودند در مقابل مجلس شورای اسلامی دست به تجمع زدند. گفته شده «ستاد مردمی آمران به معروف و ناهیان منکر» برگزار کننده این تجمع بوده است. همزمان با این تجمع تعدادی از کاربران ایرانی در توییتر با مقایسه این تجمع با سایر تجمعهای که اعضای جامعه مدنی ایران مانند فعالین کارگری برگزار کردند و با آنها به صورت امنیتی برخورد شد و شرکت کننده‌ها در این تجمعات بازداشت و زندانی شدند، نسبت به داشتن استاندارد دوگانه حکومت با تجمعهای مردمی اعتراض کردند.
به دنبال آغاز فروش بلیت به زنان، بسیاری از آنان با انتشار تصاویری از بلیت‌های خود در شبکه‌های اجتماعی و با استفاده از هشتگ #با_من_به_ورزشگاه_بیا، ضمن ابراز خوشحالی از این دستاورد، خواستار تداوم آن و نیز فراهم شدن امکان خرید بلیت‌های بیشتر شدند.
سازمان عفو بین‌الملل هم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود که مقامات ایران باید تمام محدودیت‌های مربوط به حضور زنان در ورزشگاهها برای تماشای مسابقات فوتبال را لغو کنند.
ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه، هرگز در قالب هیچ قانون یا بخشنامه رسمی تصویب و منتشر نشده است. به عبارت دیگر، مقامات جمهوری اسلامی، در چارچوب سیاست کلی مبنی بر منزوی ساختن و به حاشیه راندن زنان، به طور غیر رسمی و درعمل از طریق فراهم نکردن زیرساخت‌های لازم جهت حضور زنان در ورزشگاهها، مانع دسترسی آنها به این اماکن شده‌اند. در طول دهه‌های اخیر، مبارزه برای رفع این تبعیض همواره در جریان بوده و زنان بسیاری در تلاش برای حضور در ورزشگاهها مورد بازداشت و بدرفتاری قرار گرفته‌اند. در یکی از آخرین موارد، چهار زن در تاریخ دوشنبه ۲۱ مرداد ماه از سوی ماموران اطلاعات سپاه پاسداران در حالی که قصد ورود به ورزشگاه آزادی را داشتند بازداشت و روانه زندان قرچک ورامین شدند.
