تداوم بازداشت‌های گسترده در شهرهای کردنشین ایران
سکوت مقامات امنیتی و بی‌خبری از وضعیت دستگیرشدگان احتمال اعمال شکنجه علیه آنها را بیشتر کرده است
نزدیک به یک ماه از شروع موج گسترده بازداشت شهروندان مناطق کردنشین در ایران می‌گذرد. موجی که از بیستم دی‌ماه شروع شد و حالا براساس آمار ثبت شده در شبکه حقوق بشر کردستان تعداد دستگیرشدگان به نزدیک ۹۰ نفر رسیده است. هرچند به گفته فعالان حقوق بشر کردستان تعداد واقعی بازداشت‌شدگان از این تعداد بیشتر هم هست.
آنطور که ربین رحمانی، از اعضای مدیریت شبکه حقوق بشر کردستان به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید این افراد کسانی هستند که با استفاده از آمارهای محلی و یا تماس با خانواده‌هایشان مطمئن شدیم که در حدود یک‌ماه گذشته به دست نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند.
هرچند که برخورد قهری نیروهای امنیتی و پلیسی با ساکنان شهرهای کرد نشین و بازداشت فعالان کرد در سال‌های گذشته متداول بوده است اما آنطور که فعالان حقوق بشر در کردستان می‌گویند این حجم از بازداشت آنهم در فاصله زمانی کمتر از یک ماه بی‌سابقه بوده است.
نگرانی از شکنجه بازداشت‌شدگان زیر سایه سکوت مقامات امنیتی
غالب شهروندان دستگیر شده در قریب به یک ماه گذشته ساکنان شهرهای مهاباد، بوکان، مریوان، سنندج، ربط، سروآباد، پیرانشهر و نقده بوده‌اند هرچند در میان دستگیرشدگان دوتن از دانشجویان کرد دانشگاه خوارزمی کرج نیز حضور داشتند.
ربین رحمانی، از اعضای مدیریت شبکه حقوق بشر کردستان با اشاره به اینکه در میان بازداشت‌شدگان اخیر از تمام اقشار جامعه دیده می‌شوند، به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید از معلم تا روزنامه‌گار و دانشجو در بین دستگیر شدگان حضور دارند اما می‌توان گفت که بیش از نیمی از آنها از شهروندان کاملا عادی جامعه بودند به این معنا که عضو رسمی هیچ نهاد و یا «ان‌جی‌او» نبوده‌اند و فعالیت آنها فقط در حد حضور در برخی رویدادهای مدنی و محیط زیستی و یا حتی نوشتن «کامنتی» در فضای مجازی در حمایت از فعالیت‌های مدنی و محیط زیستی بوده است.
به گفته این فعال حقوق بشر کردستان در میان بازداشت‌شدگان سه دانشجو، سه فعال محیط زیست، یک نویسنده، یک روزنامه‌نگار، یک معلم و دستکم پنج نفر از زنان فعال مدنی و محیط زیستی بودند.
در میان دستگیرشدگان، سه جوان بودند که در یک روستای نزدیک شهر «ربط» کتابخانه‌ای راه انداخته بودند که همگی بازداشت شدند. به گفته آقای رحمانی یکی از آنها دانشجو بوده است.
ربین رحمانی می‌گوید تقریبا نیمی از افرادی که بازداشت شده‌اند یک‌بار هرچند کوتاه با خانواده‌هایشان تماس داشتند و بیشتر آنها گفتند که به دست «اطلاعات سپاه» بازداشت شده‌اند. اما هیچ‌کدام دلیلی برای بازداشت خود نگفته‌اند و فقط در تماسی کوتاه اطلاع دادند که در بازداشت به سر می‌برند.
ربین رحمانی، به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید که در روزهای ابتدایی شروع دستگیری‌ها و به خصوص در دو روز اول تمام بازداشت‌ها به دست نیروهای اطلاعات سپاه صورت گرفته است .
ربین رحمانی می‌گوید « در روزهای اولیه تقریبا بیشتر بازداشتی‌ها در شهرهای تهران، کرج، مهاباد و تعدادی هم در مریوان به دست نیروهای اطلاعات سپاه بازداشت شدند. پس بازداشت تعدادی از خانواده‌ها که پیگیر وضعیت فرزندان خود بودند حتی از دادستانی و اداره اطلاعات شهرستان به خانواده‌ها گفتند که بازداشت‌های صورت گرفته به دست نیروهای اطلاعات سپاه غیرقانونی بوده است و هیچ دستور قضایی برای بازداشت این افراد صادر نشده است.»
با این‌حال در روزهای بعدی ماموران وزارت اطلاعات نیز شروع به بازداشت شهروندان کرد کرده‌اند.
به زعم ربین رحمانی موازی کاری نهادهای امنیتی در جریان بازداشت‌های اخیر به نوعی «مسابقه» بین نیروهای امنیتی بدل شده است. رحمانی می‌گوید که «در دوهفته اخیر بیشترین بازداشت‌ها به دست نیروهای وزارت اطلاعات صورت گرفته است.»
این فعال حقوق بشر با بیان اینکه جمهوری اسلامی در تمام سال‌های گذشته پتانسیل اعتراضی نهفته در بطن جامعه کردها را یک خطر و تهدید به حساب می‌آورده و با توجه به دیدگاه امنیتی از راه سخت‌افزاری و خشونت در صدد سرکوب فعالان کرد برآمده است. رفتاری که همواره بوده است و در مقاطعی مانند اکنون شدت گرفته است، هرچند که در موج اخیر بازداشت‌ها و تعداد بالای دستگیرشدگان بی‌سابقه بوده است.
به گفته ربین رحمانی در چند سال گذشته بازداشت‌های دسته‌جمعی در حد ۳۰ یا ۴۰ نفر در استان کردستان سابقه داشته است که در جریان آن بسیاری از یک ماه تا سه ماه در انفرادی بودند و برخی احکام ۵ یا۶ ساله گرفتند.
نکته دیگری که به زعم ربین رحمانی در موج جدید بازداشت شهروندان کرد اهمیت دارد و آن را با بازداشت‌ها در گذشته متفاوت می‌کند، سکوت مقامات امنیتی جمهوری اسلامی و رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی درباره موج اخیر بازداشت‌هاست.
ربین رحمانی به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید «در گذشته مقامات امنیتی جمهوری اسلامی پس از دستگیری فعالان کرد اخباری درباره این بازداشت‌ها منتشر می‌کردند اما در این مورد اخیر هیچ مقام امنیتی و خبرگزاری‌های نزدیک به نهادهای امنیتی درباره موج بازداشت‌ها چیزی نگفته و ننوشته‌اند که این خود باعث نگرانی است».
به گفته این فعال حقوق بشر سکوت مقامات امنیتی و رسانه‌های وابسته ، گویای این مساله است که مقامات امنیتی هیچ اتهام مستدلی علیه دستگیرشدگان ندارند و به نظر می‌رسد که این سکوت نشان تلاش مقامات امنیتی برای پرونده‌سازی علیه بازداشت شدگان و اجبار آنان به اعتراف است و به همین دلیل نگرانی‌ها درباره امکان شکنجه بازداشت‌شدگان بسیار زیاد است.
ربین رحمانی موج هم‌زمانی موج بازداشت‌های اخیر در شهرهای کردنشین را با شدت گرفتن اجرای حکم اعدام محبوسان در زندان‌های بلوچستان بی‌ارتباط نمی‌داند و می‌گوید « از تاریخ ۲۰ دی‌ماه اعدام‌ها در بلوچستان هم زیاد شده است چراکه هزینه نقض حقوق بشر در مناطق حاشیه ایران برای جمهوری اسلامی بسیار کمتر است و هر وقت که جمهوری اسلامی سیاست سرکوب را در پیش گرفته است اول سراغ جاهایی آمده است که کم‌ترین هزینه را برایش داشته باشد».
این فعال حقوق بشر با بیان اینکه فضای به وجود آمده کنونی این نگرانی را به وجود آورده که موج گسترده‌ای از سرکوب شهروندان در راه است، به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید «در این شرایط امکان اجرای بیشتر احکام اعدام و هم‌چنین دستگیری فعالان سیاسی بیشتر از قبل وجود دارد و این بر شدت نگرانی‌ها می‌افزاید.مثلا در چند ماه گذشته شاهد بودیم که چهار زندانی در سنندج اعدام شدند در حالی که اعداام زندانیان کرد مدتی بود که متوقف شده بود و یا به ندرت اتفاق می‌افتاد».
ربین رحمانی معتقد است که نیروهای امنیتی در صدد راه‌انداختن موجی جدیدی از ترس و ارعاب علیه شهروندانی‌ست که در اعتراضات آبان۹۸ نارضایتی خود از وضع موجود را در خیابان فریاد زدند.
این فعال حقوق بشر با تشبیه مقطع فعلی به دوران پس از اعتراضات سال ۸۸ (جنبش سبز) می‌گوید نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی یک سال پس از اعتراضات سال ۱۳۸۸ و در اردی‌بهشت ۸۹ دست به اعدام «فرزاد کمانگر» و یا «شیرین علم‌هولی» فعالان سیاسی زدند و بر شدت رعب و وحشت امنیتی افزودند و حالا نیز با گذشت قریب یک سال از اعتراضات گسترده مردمی در آبان۹۸ ، فشارهای امنیتی بر شهروندان کردستان و بلوچستان، این نگرانی را به وجود می‌آورد که مقامات امنیتی جمهوری اسلامی پی راه‌انداختن موجی جدیدی از سرکوب هستند.
بی‌خبری از بازداشت‌شدگان و نگرانی از شکنجه و اعمال خشونت علیه آنها
آنگونه که فعالان حقوق بشر در کردستان می‌گویند هنوز هیچ اتهام مشخصی برای هیچ‌یک از افراد بازداشت شده اعلام نشده است. برخی از دستگیرشدگان تنها در تماس‌های بسیار کوتاهی به تنها فرصت کردند به خانواده‌هایشان بگویند که در بازداشت هستند اما اینکه کجا محبوس هستند و در چه وضعیتی به سر می‌برند هیچ توضیحی ندادند.
برادر یکی از بازداشت‌شدگان کرد درباره شکل دستگیری و شرایط بازداشت فرزاد سامانی به کمپین حقوق بشر در ایران گفت: «برادرم فرزاد به همراه یکی از دوستانش صهیب، در خوابگاه دانشگاه خوارزمی کرج بازداشت شده‌اند. آنها برای کار روی پایان‌نامه خود چند وقتی بود که در خوابگاه بودند و ماه‌ها بود که فرزاد به مهاباد برنگشته بود. بعد از اینکه ماموران فرزاد و سهیل را دستگیر کردند دانشجویانی که در خوابگاه بودند با خانواده ما تماس گرفتند و گفتند که ماموران اطلاعات سپاه برادرم و صهیب را دستگیر کردند.»
برادر فرزاد سامانی می‌گوید «به گفته شاهدان نیروهای اطلاعات سپاه حدود ۳۰ نفر به خوابگاه دانشگاه هجوم می‌آورند و بدون ارائه هیچ حکم قضایی اقدام به دستگیری فرزاد و صهیب می‌کنند».
آقای سامانی می‌گوید «وقتی بچه‌های دانشگاه به حراست خوابگاه گفته‌اند که شما نباید اجازه می‌دادید که این افراد وارد خوابگاه شود ، حراست دانشگاه گفته که ما زورمان به آنها نرسیده است».
برادر فرزاد سامانی به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید «ما چهار روز از فرزاد بی‌خبر بودیم تا اینکه یک تماس تلفنی کوتاه چند ثانیه‌ای با ما گرفت و درحالی که به زبان فارسی صحبت می‌کرد فقط گفت من بازداشت هستم و نگران نباشید».
به گفته آقای سامانی پیگیری‌های خانواده در نهادهای مختلف قضایی و امنیتی کار به جایی نمی‌برد و همه انکار می‌کردند که اصلا چنین کسی دستگیر شده و یا حکم قضایی برای فرزاد صادر شده است.
برادر فرزاد سامانی می‌گوید «نهایتا یک نفر از کارمندان دادگاه انقلاب ارومیه اتفاقی و ناخواسته گفت که اسم فرزاد سامانی در سیستم موجود است و اطلاعات سپاه فرزاد را بازداشت کرده است اما معلوم نیست کجا نگهداری می‌شود تا اینکه پس از پیگیری‌های بسیار نهایتا همه خانواده‌ها به این نتیجه رسیدیم که دستگیرشدگان در بازداشتگاه المهدی شهر ارومیه که متعلق به سپاه است نگهداری می‌شود».
با این‌حال برادر فرزاد سامانی به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید که تاکنون هیچ خبری از فرزاد نیست و هیچ دلیلی هم برای بازداشت او و هم‌چنین جزئیاتی از پرونده وی اعلام نشده است.
آقای سامانی با اشاره به اینکه خود سابقه دستگیری و تحمل پنج سال حبس را به دلیل فعالیت‌های مدنی و شرکت در تجمعات مسالمت‌آمیز داشته، به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید «فرزاد پیش‌تر فعالیت‌هایی در راستای آموزش زبان مادری در منطقه داشت و چند سال پیش من و فرزاد و چندین نفر دیگر به دلیل شرکت در تجمع مسالمت‌آمیز مقابل ساختمان آموزش و پرورش در اعتراض به آتش‌سوزی مدرسه شین‌آباد، دستگیر شدیم و فرزاد هفت ماه در بازداشت وزارت اطلاعات بود و نهایتا هیچ اتهامی علیه او ثبت نشد و فرزاد بی‌آنکه دادگاهی شود، آزاد شد».
به گفته آقای سامانی از آنجا که در دوران بازداشت شاهد شکجه‌های بسیار زیاد و مستمر روحی و جسمی بوده است، حال نگران است که همین شرایط برای برادرش نیز اتفاق بیفتد.
عزیز ادوایی، برادر محمد ادوایی یکی دیگر از بازداشت‌شدگان اخیر که در شهر «سروآباد» استان کردستان به دست نیروهای وزارت اطلاعات دستگیر شده است، در شرح دستگیری برادرش به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید «حوالی ۴ صبح ماموران وزارت اطلاعات به خانه برادرم می‌روند و خانه را محاصره می‌کنند و بعد از اینکه همسر برادرم در خانه را باز می‌کند ماموران وارد خانه شده و پس از تفتیش منزل برادرم را با خود می‌برند. محمد دو روز بعد از دستگیری تماس می‌گیرد و می‌گوید که در بازداشت و در شهر مریوان است.»
آقای ادوایی با اشاره به اینکه این سومین بار است که برادرش بازداشت شده است، می‌گوید «اتهام برادر من همکاری با احزاب اپوزیسیون اعلام شده بود هرچند که دفعات قبل هیچ مدرکی دال بر اتهامات وارده به او پیدا نشد و نهایتا دادگاهی برای او برگزار نشد و هربار مدتی در بازداشت وزارت اطلاعات بود.»
آقای ادوایی که خود به دلیل فعالیت‌های مدنی و اتهاماتی مشابه سابقه پنج سال زندان را دارد و چهار نفر از دیگر اعضای خانواده‌اش نیز طعم برخورد امنیتی و حبس را به دلیل فعالیت‌های مدنی چشیده‌اند، سرکوب فعالان سیاسی و مدنی و محیط زیستی کرد را یک جریان سیستماتیک می‌داند که نشانه‌های آن در بسیاری جاهای دیگر هم مشهود است از جمله تولید یک سریال ۴۵ قسمتی تلویزیونی که اخیرا از صداوسیما پخش می‌شود و در آن مشخصا به تخریب جامعه سیاسی و اجتماعی کردها در ایران می‌پردازد و با نمایش چهره‌ای منفی از فعالان کرد در سال‌های انقلاب ۵۷.
آقای ادوایی می‌گوید در کنار این سریال در روزهای اخیر مستندی از شبکه‌های استانی صداوسیما پخش می‌شود که صراحتا در صدد تخریب و جامعه مدنی و فعالان کرد در ایران است.
در ماه‌های گذشته انتشار ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی بسیار خبرساز شد؛ ویدیویی که در آن مجری یک برنامه تلویزیونی صراحتا به لباس کردی توهین کرده بود و موجب انتقاد شدید شهروندان کرد در ایران شد.
عزیز ادوایی با اشاره به اینکه موج تازه دستگیری‌ها حقیقتا بی‌سابقه است از بروز نگرانی‌های بیشتر از امکان شکنجه بازداشت‌شدگان می‌گوید به‌خصوص اینکه در موارد بازداشت‌های دسته‌جمعی امکان اصرار به گرفتن اعتراف اجباری از سوی مقامات امنیتی بیشتر می‌شود.
روز گذشته سی و شش سازمان حقوق بشری و نهاد مدنی در بیانیه‌ای مشترک با اشاره به بازداشت نزدیک به ۹۰ شهروند کرد در چندین استان ایران، خواستار توجه فوری جامعه بین‌المللی به موج جدید بازداشت‌ها در ایران شدند.
بنا به آنچه شبکه حقوق بشر کردستان گردآوری کرده است، نام هشتاد و سه نفر از بازداشت‌شدگان به قرار زیر است:
شهر بوکان: عظیمه ناصری، حسین گردشی، محمد حاجی‌رسولپور ، قادر رسول پور ، علی زلفی ، روژین محمدپور، فریبا احمدی حسین مهربان، هیرش رسول‌پور، فواد محمدپور ، رشید احمدی ، محمدامین احمدی ، رضا زندی ، فرهاد زندی ، حسین رسول‌پور ، ایوب رسول‌پور ، حامد رسول‌پور ، صلاح‌الدین حاجی‌رسول ، محمد زندی ، سیروان محمدپور ،زانکو محمدپور ،محی‌الدین شامه، مصطفی ایلخان‌زاده
مهاباد: دریا طالبانی ، شپول خضری ، سوران حسین‌زاده ، سالار رهوی ، افشین مام‌احمدی ،سیروان نوری ، ایمان عبدی ، فرزاد سامانی (در کرج بازداشت شده) سوران محمدی ، امیر بایزیدی‌آذر ، اسرین محمدی (در تهران بازداشت شده) ارسطو مولا رحیمی
مریوان: زانیار معتمدی ، کاروان مینویی ، دانا صمدی ، سیروان کریم‌زاده ، جبار پیروزی ، صهیب بادروج (در کرج بازداشت شده) عادل پروازە ، فرامرز (در تهران بازداشت شده)
پیرانشهر: کریم خلیفانی ،حسام‌الدین خضری ، رسول لاوازه ، رسول پیروتی ، پشتیوان نبی زرگتن
نقده: عبدالله حاجی‌احمدی ، پیمان حاجی‌احمدی ، گلاویژ عبداللهی ، رحمان دریازی (ابراهیمی) دیاکو زردشتی
سروآباد: سلمان ادوایی ، سیامک ادوایی، اکرم ادوایی ، فردین ادوایی
کلاترزان: امید سلیمی ، رحیم سلیمی ، آسو محمدی
ربط: بهمن یوسف‌زاده ، فریدون موسی‌پور ،فرهاد موسی‌پور
سنندج: آرام یوسفی ، محمود احمدی ، رویا جلالی، سیروان امینی، جمیل احمدی.
سقز: عطا (شمال) رحمان‌زاده، بابک بابایی، افشین الهی
اشنویه : آوات محمدپور، حسین محمدپور، شفیع شیخه، واحد شیخه محمودی ، فردین بایزیدی ، عزیز قادرتاج ، جمال نهالی، لقمان طاهری، سروش برهام ، غفور اسپندار ، فصیل علی‌آبادی، جمال قاسمی ، جبرئیل شعبانی
