جامعه جهانی و سازمان‌های هنری و نهادهای مدافع آزادی بیان باید یک‌صدا خواهان آزادی فوری و بی‌قید شرط توماج صالحی شوند

پنج‌شنبه ۱۷ فروردین ۱۴۰۲- جامعه جهانی از جمله نهادهای بین‌ المللی موسیقی و هنر و همچنین سازمان‌های مدافع آزادی بیان باید یک صدا و قاطعانه خواهان آزادی فوری و بدون قید و شرط توماج صالحی خواننده رپ منتقد حکومت باشند تا این هنرمند آزادی‌خواه که صدای جنبش اعتراضی مردم ایران است از حبس غیرقانونی و خودسرانه رها شود.

هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران گفت: «توماج در هنر خود  درباره  مسائل سیاسی و اجتماعی حرف می‌زد که مقامات حکومت جمهوری اسلامی همواره سعی در پنهان کردن این مفاهیم نزد مخاطبان داخلی و خارجی داشتند تا از انتقادات و مخالفت‌ها علیه سیاست‌های سرکوبگرانه‌ خود جلوگیری کنند».

هادی قائمی تاکید کرد که «توماج در آثار خود با مطرح کردن تبعیض‌های موجود در جامعه مانند مساله کودکان کار و پرداختن به سرکوب‌ها و خفقان موجود در فضای سیاسی ، خطرات زیادی را به جان خرید». به گفته هادی قائمی «توماج فقط به دلیل انتقاد از حاکمیت و به این خاطر که مخاطبان بسیاری دارد، بیش از ۵ ماه است که در زندان به سر می‌برد و با اتهاماتی روبروست که می‌ تواند مجازات اعدام در پی داشته باشد».

هادی قائمی تاکید کرد که «توماج مانند بسیاری دیگر از زندانیان سیاسی در ایران احتیاج به فشارهای قاطع و شدید و هماهنگ بین‌المللی دارند». 

توماج صالحی ۳۳ ساله است. او که در میان هوادارانش با نام کوچکش شناخته شده است،  اهل شهر شاهین شهر در استان استان اصفهان است. توماج به عنوان یک خواننده زیرزمینی رپ مشهور است که مستقیماً به مفاهیم نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی می‌پردازد. توماج صالحی در ساعات اولیه روز ۸  آبان ۱۴۰۱ پس از حمله ماموران امنیتی به محل استقرار توماج دستگیر شد. توماج صالحی اکنون در بند امنیتی تحت کنترل اطلاعات سپاه در زندان دستگرد اصفهان محبوس است.

 

اتهامات سنگین در پرونده توماج صالحی 

منابع نزدیک به توماج صالحی در گفتگو با کمپین حقوق بشر در ایران با اشاره بر سنگین بودن اتهامات موجود در پرونده، که می‌تواند مجازات اعدام و یا حبس‌های طویل‌المدت در پی داشته باشد، بر اهمیت فشارهای بین المللی برای آزادی توماج قبل از شروع محاکمه در دادگاه تاکید کردند.

یکی از نزدیکان توماج صالحی، که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، به کمپین حقوق بشر در ایران گفت: «توماج همیشه این گفته احمد شاملو را تکرار می‌کرد که هنرمند باید بر قدرت باشد و نه با قدرت».

به گفته وی «اگر فشارهای رسانه‌ای و بین‌المللی در روزها و هفته‌های ابتدایی نبود شاید امروز توماج زنده نبود». این فرد نزدیک به توماج تاکید کرد که «هنوز زمان دادگاه معلوم نشده است و اقدام در این زمان بسیار اهمیت دارد».

توماج صالحی در جریان خیزش انقلابی مردم ایران دستگیر شد. او پیش از این نیز در سال ۱۴۰۰ برای مدت کوتاهی دستگیر شده بود. 

 

نیاز فوری و ضروری توماج صالحی به درمان رسیدگی پزشکی 

منابع نزدیک به توماج صالحی در گفتگو با کمپین حقوق بشر در ایران گفتند که این خواننده رپ نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.

رسانه‌های حکومتی ایران پس از دستگیری توماج صالحی در روستای .. چهارمحال و بختیاری ویدیوی کوتاهی از او منتشر کردند که در آن صورت توماج پوشانده شده بود و با این‌ حال آثار ضرب و شتم روی صورت او معلوم بود. ویدیویی که کارکرد اعتراف اجباری را داشت. نهادهای امنیتی در جمهوری اسلامی سابقه تاریکی در شکنجه افراد برای اخذ اعترافات اجباری دارند. 

توماج صالحی با اتهامات «افساد فی‌الارض» «فعالیت تبلیغی علیه نظام» «تشکیل و اداره دسته‌جات غیر قانونی به قصد برهم زدن امنیت کشور» «همکاری با دولت متخاصم» و «نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی از طریق فضای مجازی و تحریک و ترغیب افراد به اعمال خشونت‌آمیز». اتهام «افساد فی‌الارض» می‌تواند مجازات اعدام در پی داشته باشد  و هرکدام از عناوین اتهامی دیگر نیز می‌تواند از یک تا ۱۰ سال زندان داشته باشد. 

 

درخواست برای اقدام فوری و هماهنگ جامعه بین‌الملل

کمپین حقوق بشر در ایران از تمامی دولت‌ها، ارگان‌ها و نهادهای سازمان ملل متحد و نهادهایی که در زمینه هنر، موسیقی، و آزادی بیان فعالیت دارند  و هممچنین همه شهروندان مدافع آزادی بیان و نگران وضعیت توماج در سراسر جهان می‌خواهد که قویا و صراحتا خواستار آزادی صالحی شوند و با به اشتراک گذاشتن این گزارش و امضای این طومار خواستار آزادی توماج شوند.

 

متن کامل گفتگو با نزدیکان توماج صالحی

دو تن از افراد نزدیک به توماج صالحی و مطلع از پرونده وی با کمپین حقوق بشر در ایران صحبت کردند که و جزئیاتی از روند دستگیری و شکنجه و شرایط نامناسب سلامت جسمانی توماج گفته‌اند. 

 

روایت دستگیری 

توماج خیلی پیش‌تر از شروع اعتراضات بارها مورد تهدید و تعقیب ماموران قرار گرفته بود. توماج همیشه صدای اعتراضی داشت و هیچ‌وقت هم از مواضع خودش پایین نیومد. اما دوست نداشت خیلی درباره تهدیدها و فشارهای امنیتی به صورت علنی حرف بزنه چون اعتقاد داشت این کار میتونه خیلی‌ ها را بترسونه و به وحشت بندازه. با شروع اعتراضات و بعد از اینکه توماج اولین ویدیو خودش در اعتراضات را منتشر کرد، تهدید‌ها شروع شد. از آنجایی که توماج در اعتراضات خیابانی بود و احتمال شناسایی‌اش وجود داشت و از طرفی تهدید‌ها و تعقیب‌ها هم شروع شده بود، مدام مکان اسکان خود را عوض می‌ کرد. ما هر روز منتظر بودیم که توماج دستگیر بشه و خودش هم مدام در حال تغییر مکان بود و فرار می‌کرد. میتونم بگم ۷ یا ۸ بار تغییر مکان داد تا گیر ماموران نیفتد. در آن روزها من مدام با توماج در تماس بودم. حتی چندبار در حین فرار برای من پیام صوتی گذاشت و توضیح داد که محل اسکانش لو رفته و مشغول فرار است و اگر تا ۵ دقیقه دیگر پیام ندادم یعنی دستگیر شدم. یا مثلا یک بار دیگر که در حال فرار بود پیام گذاشته بود که اگر تا یک ساعت دیگر تماس نگرفتم یعنی دستگیر شدم. 

آخرین‌ بار که در تماس بودیم اولین‌ ساعت‌های  روز ۳۱ اکتبر بود، ساعت ۴.۲۵  دقیقه صبح به وقت ایران ، داشتیم پیغام میدادیم که ناگهان توماج رفت. بعد از حدود نیم ساعت پیام داد که اینترنت من ناگهان قطع شده و از حالت ۴G به حالت E  درآمده است. همان‌جا هردویمان سریع به این نتیجه رسیدیم که احتمالا محل اسکان توماج لو رفته است و ماموران در حال رسیدن به توماج و دو نفر دیگر از دوستان همراه او هستند. حدود ۲۰ دقیقه بعد به من پیام داد که یک پژوی مشکی رنگ با شیشه‌های دودی به کوچه آمده و کمی توقف کرده و رفته است. توماج برای من نوشت که حدس زده که این ماشین برای بررسی محل آمده تا با نیروهای بیشتری برای دستگیری ما بیایند. حدود ساعت‌ ۵ صبح تهران بود که ارتباط ما به طور کلی قطع شد. بعدا متوجه شدم که در همان موقع ۷۰ نفر مامور مسلح خانه محل اسکان توماج و دوستانش در روستای گرد بیشه استان چهارمحال و بختیاری را محاصره می‌ کنند و با هجوم به خانه همه را دستگیر می‌کنند حتی فردی که در آنجا سرایدار (نگهبان) بوده نیز دستگیر می‌کنند که البته چند روز بعد آزاد می‌شود.

بعد از دستگیری توماج و دوستانش را به بازداشتگاه شهر بروجن منتقل می‌کنند. در این بازداشتگاه برخوردهای شدید فیزیکی با آنها می‌شود. صبح روز بعد توماج را از دو دوست دیگرش جدا می‌کنند و به مکان دیگری می‌‌برند. (احتمالا یکی از خانه‌های امن). در همان روزها، رسانه‌های حکومتی هم فیلمی از توماج پخش کردند که وقت دستگیری روی زمین نشانده بودنش و معلوم بود که صورتش در اثر برخوردهای فیزیکی زخمی و خون‌ آلود است. 

 

انتقال به زندان و سلول انفرادی

امروز (یک‌شنبه ۱۳ فروردین – ۲ آپریل ۲۰۲۳) دقیقا ۱۵۵ روز است که توماج در سلول انفرادی زندان دستگرد اصفهان، بند الف ط که مربوط به اطلاعات سپاه است، نگهداری می‌شود. البته اخیرا مطلع شدم که یک نفر دیگر هم به آن بخش زندان اضافه کرده‌اند اما همچنان در بخش سلول‌های انفرادی زندان است و به بند عممومی منتقل نشده است. 

 

وضعیت سلامتی توماج 

توماج در روزهای اول دستگیری به شدت شکنجه شده است. چشم چپ توماج به دلیل ضرباتی که به سر و چشمش وارد شده بود، به شدت آسیب دید. در حال حاضر هم وضعیت سلامت چشمش اصلا مشخص نیست .. در این مدت هیچ اقدام جدی و رسیدگی پزشکی صورت نگرفته است .. پای راست توماج را هم  در جریان همین شکنجه‌ها و برخوردهای فیزیکی شکستند که وضعیت پای توماج هم اصلا وضعیت خوبی نیست و شاید احتیاج به جراحی داشته باشد. به این دلیل که اساسا اطلاعات ما درباره وضعیت پزشکی توماج بسیار کم است و اجازه رفتن به بیمارستان و رسیدگی پزشکی وجود ندارد، نگرانی ما از شدت و میزان آسیب‌ها زیاد است.

روزهای اولی که توماج دستگیر شده بود، خانواده در مراجعه به زندان دستگرد با این جواب مسئولان روبرو می‌شدند که «توماج اینجا نیست». خانواده احتمال می‌دهند که در روزهای نخست دستگیری توماج را در یکی از خانه های امن و یا محلی مانند این نگهداری کرده‌اند و در آن مدت در زندان دستگرد نبوده است. متاسفانه در این مدت به حدی توماج را شکنجه کرده بودند که توماج یا به حالت کما رفته بوده و یا بیهوش بوده و کلا در حال از دست دادن هوشیاری خود بوده است که وقتی کار به اینجا می‌رسد ماموران او را به زندان دستگرد انتقال می‌دهند. وضعیت سلامت جسمی توماج به قدری بد و خطرناک بوده است که  مسئولان زندان از پذیرفتن توماج امتناع می‌ کنند. چون نمی‌دانستند که چه اتفاقی قراره بیفته. در نهایت اینطور گفته شده که پس از مدتی به زندان دستگرد منتقل شده است. خانواده توماج از زمان دستگیری فرزندشان (۳۱ اکتبر) تا زمانی که مطمئن شدند او در زندان دستگرد اصفهان است «حدود» یک ماه طول کشید. پدر توماج در این مدت هر روز با مراجعه به مراکز قضایی پیگیر محل نگهداری فرزندش بود. در هفته‌های اول ماموان برای گمراه کردن او آدرس‌های غلط می‌دادند؛ مثلا به او می‌ گفتند که فلان نهاد  توماج را بازداشت کرده و باید از آن طریق پیگیری کنید و یا اینکه به دروغ می‌گفتند که توماج در فلان بازداشتگاه نگهداری می‌شود در حالی که با پیگیری‌های متعدد متوجه می‌شدند که همه این نشانی‌ها دروغ است. در نهایت پس از حدود یک ماه مسئولان زندان دستگرد تایید کردند که توماج در آنجا نگهداری می‌شود و برخی وسایل شخصی مثل لباس و اینها را تحویل گرفتند تا به دست توماج برسانند. ۳۸ روز بعد از دستگیری (۸ دسامبر ۲۰۲۲)  پدر توماج موفق می‌‌شود که برای اولین بار با توماج ملاقات کند.  

آنچه از طرف خانواده تایید شده این است که در این دوران شدت شکنجه‌های جسمی توماج به حدی بوده است که او چند روزی را در حالت بیهوش و خطرناک جسمی قرار داشته است.

 

اتهامات مطرح شده علیه توماج

اتهامات اعلام شده علیه توماج توسط دادستانی اصفهان بسیار سنگین بود. به‌خصوص که این اتهامات در آن بحبوحه صدور و اجرای احکام اعدام معترضان بود و حتی در آن مقطع وکلای توماج گفتند که چنین اتهاماتی متواند حکم اعدام داشته باشد. اتهامات مطرح شده علیه توماج عبارتند از: «افساد فی‌الارض»  «فعالیت تبلیغی علیه نظام»، «تشکیل و اداره دسته‌جات غیر قانونی به قصد برهم زدن امنیت کشور»، «همکاری با دولت متخاصم» و «نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی از طریق فضای مجازی و تحریک و ترغیب افراد به اعمال خشونت‌آمیز». مثلا همین اتهام «همکاری با دولت متخاصم» می‌تواند حکم ۱۰ سال زندان برای توماج داشته باشد. هنوز  تاریخ دادگاه اعلام نشده است و همچنان در وضعیت بلاتکلیفی به سر می‌بریم. 

 

دسترسی به وکیل و خانواده 

توماج در هفته‌های اولی که در زندان دستگرد بود اساسا به وکیل دسترسی نداشت و همه وکلای انتخابی از سوی مقامات قضایی رد می‌شدند و اجازه فعالیت نداشتند. امیر رئیسیان و رزا اعتمادی وکلای انتخابی توماج صالحی، درخواست وکالت خود را روز ۹ آذرماه ۱۴۰۱ (۳۰ نوامبر ۲۰۲۲) ثبت کردند و نهایتا حدود یک ماه بعد  ۷ دی‌ماه ۱۴۰۱ (۲۸ دسامبر ۲۰۲۲) مقامات قضایی با این درخواست موافقت کردند. پس از پذیرفته شدن درخواست وکالت ، توماج دو دیدار کوتاه با وکلای خود داشت و در روز ۱۵ فوریه ۲۰۲۳ ملاقات طولانی با امیر رئیسیان داشت. 

توماج در حال حاضر هفته‌ای یک‌بار با خانواده ملاقات دارد. در تمام این مدت خانواده توماج با محدودیت‌های زیادی جهت برآورده کردن وسایل مورد نیاز برای توماج روبرو بودند. مثلا پس از مدت زمان طولانی و با پیگیری‌‌های مستمر موفق شدند در روزهای اول ژانویه ۲۰۲۳ تعدادی کتاب‌ به دست او برسانند. البته یک لیست کتاب به خانواده داده بودند و گفته بودند فقط مجاز هستید که از این لیست کتاب انتخاب کنید. لیستی که در آن خیلی از نویسندگان و خیلی از موضوعات وجود ندارد. به هرحال با همه این محدودیت‌ ها و از آنجا که توماج روزی نبود که کتاب نخواند، خانواده موفق شدند تعدادی کتاب به دستش برسانند.

توماج یک عادتی دارد که دفعه قبل هم که دستگیر شده بود خیلی بر آن تاکید می کرد؛ توماج می‌گفت من تمرین می‌کنم که در ذهنم شعر بنویسم همیشه که نباید کاغذ و قلمی باشد. 

  به گفته پدرش در آخرین ملاقات توماج از نظر روحی بسیار قوی و محکم بوده است و اساسا شخصیت توماج هم همین است و همیشه برای من و بقیه دوستانی که کنارش بودیم نماد روحیه قوی و مستحکم بود. در واقع بیشترین نگرانی فعلی خانواده توماج وضعیت سلامت جسمی اوست. به‌خصوص آسیب‌ های جدی که در اثر شکنجه بر سر و پای او وارد شده است. 

هرچند توماج روحیه خیلی قوی و محکمی دارد و واقعا تحسین‌‌برانگیزه این روحیه، اما باید به این موضوع توجه جدی کنیم که ۱۵۵ روز انفرادی آنهم با شرایط بد جسمی و تحمل شکنجه‌های شدید، تاثیر عمیقی در روحیه انسان می‌گذارد. به هرحال انسان در آن شرایط باید هرطور که شده  خود را سرپا نگه دارد اما من با توجه به شناختی از توماج دارم می‌دانم که این شرایط فشار بسیاری روی توماج گذاشته است و می‌ دانم که چطور می‌تواند در روحیه او تاثیر داشته باشد. به هرحال همه ما می‌دانیم که تحمل این شرایط چه تاثیر منفی بر روح و روان انسان دارد.

 

توماج؛ صدای ایران

یکی از ویژگی‌های مهم توماج که واقعا او را متمایز از دیگران می‌کند، صراحت کلام اوست. خود من وقتی میدیم که چنین آدمی در داخل ایران با اینهمه سخت‌گیری ، اینچنین شجاعانه میخونه و آهنگ مینویسه واقعا حیرت زده شدم. ببینید اون سالی که توماج موزیک «سوراخ موش» رو ساخت، اصلا مثل امروز خبری نبود و جو اینچنینی نبود. این شجاعت و صراحت خیلی در کار تومماج مشهوده. توماج همیشه این جمله احمد شاملو را می‌گفت که «هنرمند همیشه باید «بر» قدرت باشه و نه «با» قدرت» توماج همیشه می‌گفت این تریبونی که هنرمند به دست آورده از همون مردم به دست آمده پس تریبون هنرمند باید متعلق به مردم باشه.  سبک هنر توماج یعنی موزیک رپ، به گفته خودش «صدای کف جامعه است» . توماج همیشه می‌گفت آنچیزی که حرف مردم هست باید در اثر هنری گفته بشه و انعکاس داده بشه. توماج معتقد بود مساله امروز جامعه ما این شدت تبعیضی ست که در همه‌جا جولان می دهد. اینهمه کودک کار، اینهمه فقر، اینهمه اعدام و شکنجه .. اینها مساله امروز جامعه ماست و ما هنرمندان باید صدای این مردم و مسائل آنها باشیم. همیشه هم به کسانی که تریبون دارند و در روزی که باید صدای مردم باشند، سکوت می‌کنند. توماج به صراحت کلام و شجاعت کلام اعتقاد داشت و همیشه می‌گفت که چرا هنرمند باید در لفافه حرف بزند؟ می‌گفت که ما باید حرف‌مان را شفاف بزنیم خصوصا در سبک رپ. به نظر توماج دوران در لفافه حرف زدن گذشته است. توماج همیشه می‌گفت من طرفدار قشر آسیب‌ دیده و مورد تبعیض جامعه‌ام، به قول خودش صدای بی‌صدایان. او همیشه می‌ گفت که من طرفدار کودکان کار هستم. به نظر من همین نکات است که می‌گویند توماج صدای ایران است. یا همانطور که خودش در موزیک‌ش می گوید «من پسر ایرانم». ببینید توماج نسبت به کوچک‌ترین تبعیض‌های موجود در جامعه ایران واکنش داشته است. در موزیک خودش درباره همه شکل‌های ظلم و تبعیض سخن می‌گفت. حتی بعد از ماجرای سپیده رشنو (دختری که به دلیل نداشتن حجاب اجباری در اتوبوس بازداشت و شکنجه شد) توماج یک کمپین برای سپیده رشنو راه انداخت. توماج بدون در نظر گرفتن گرایش سیاسی افرادی که مورد تبعیض و ستم قرار گرفته بودند نسبت به ظلم روا شده برآنها واکنش نشان می‌داد و صدای آنها بود.

 

 انتظار از جامعه جهانی 

به جرات میتونم بگم که اگر فشارهای رسانه‌ای و بین‌المللی در روزها و هفته‌های ابتدایی نبود شاید امروز توماج زنده نبود. ما می‌دانیم که اگر افراد بازداشت شده گمنام باقی بمانند و یا اگر صدایی از آنها نباشد، ممکن است هر بلایی بر سر آنها بیاید. بنابراین خیلی مهم است که همواره صدای آنان باشیم. 

فکر می‌کنم در حال حاضر مهمترین چیزی که می‌تواند به توماج کمک کند یک اجماع کلی بین نهادها و جامعه بین‌المللی است که از طریق این اجماع یک فشار گسترده و همه جانبه و متمرکز و هدفمند درباره پرونده توماج بر حکومت جمهوری اسلامی وارد شود. این فشارهای گسترده و متحد بیین‌المللی قطعا تاثیر مهمی در روند پرونده خواهد داشت. تا الان خیلی کارها انجام شده اما پراکنده بوده و متمرکز نبوده است. اگر این اجماع متمرکز و هدفمند شکل بگیرد قطعا تاثیر بهتری خواهد داشت. 

 

 گفتگو با دختر خاله توماج

 آروز بابادی ، دختر خاله توماج، با تاکید بر هجوم ماموران برای دستگیری توماج می‌گوید: «در همان حمله قوزک پای راست توماج شکسته شده. توماج متاسفانه به شدت شکنجه شد و چند روزی در کما بود. همچنین انگشتان دست توماج هم شکسته شده بود. در حال حاضر به دلیل آسیب وارد آمده به پای راست توماج او هنوز هم در راه رفتن عادی مشکل دارد. (به اصطلاح می لنگد). هیچ اقدامی برای درمان و پیگیری وضعیت پزشکی توماج انجام نشده است. از طرف دیگر به دلیل مشت‌ های زیادی که به سمت چپ صورت و چشم او وارد شده است با مشکلاتی در بینایی نیز مواجه شده است. البته من نمی‌دانم مشکل چشم او دقیقا تا چه حد بوده است».

خواسته‌ها:

مهم‌ ترین و اولین خواسته ما «آزادی بی‌قید و شرط» توماج است چراکه توماج به عنوان یک هنرمند معترض و کسی که صدای اعتراضی مردم بوده است هیچ آسیبی به کسی نرسانده است و اصلا به هیچ وجه جای او در زندان نیست. جای هیچ هنرمندی در زندان نیست. بنابراین خواسته ما آزادی فوری و بی‌قید و شرط توماج است. این اتفاق باید خیلی به سرعت اتاق بیفتد چون توماج احتیاج به رسیدگی جدی پزشکی دارد و اگر این اتفاق نیفتد شاید تا سال‌های سال این مشکلات جسمی مثل وضعیت پا و یا بینایی چشمش او را دچار مشکل کند. بنابراین تاکید و تمرکز بر ضرورت آزادی فوری و بی‌قید و شرط توماج خیلی مهم است. الان بیشتر از ۵ ماه است که توماج در سلول انفرادی نگهداری می‌شود. خواسته دوم ما ،در شرایط حاضر و در صورت عدم آزادی توماج، اجازه رسیدگی پزشکی و درمان توماج است و خواسته سوم ما هم فرستادن کمیته حقیقت یاب و تحقیق در مورد شرایط و کارهای حقوقی و دادگاهی اوست. 

ببینید همین الان هم کفیل‌های سیاسی توماج در کشورهای اروپایی، سفیران آن کشورها را (در ایران) تحت فشار قرار داده‌اند اما متاسفانه هیچ اقدامی از سوی این کشورها صورت نگرفته است. هیچ عکس‌العملی از جانب هیچ کس دیده نمی‌ شود حتی به نامه‌های آنها (کفیل‌های سیاسی) هم پاسخ داده نمی‌شود. من واقعا نمی‌دونم چه کاری میشه کرد که واقعا تاثیر داشته باشه. مثلا همان اوایل دستگیری توماج ما به سازمان عفوبین الملل نامه نوشتیم و خواستیم که یک کمیته حقیقت‌یاب را تعیین کنند و یا هر اقدامی مانند این که به ما کمک کند تا اصلا بفهمیم چه اتفاقی برای توماج افتاده است. ما تا مدت‌ ها اصلا نمی‌دانستیم که توماج کجاست؟ اصلا زنده است یا نه؟ پدر و مادر توماج هر روز به مراکز قضایی و زندان‌ ها و بازداشت‌گاه‌ها می‌رفتند و هیچ‌ کس جواب درستی به آنها نمی‌داد. ما واقعا مستاصل شده بودیم و نمی‌دانستیم باید چه کنیم. بعد از چندین هفته (نزدیک یک ماه) به دلیل فشارهای رسانه‌ای بود که مجبور شدند به خانواده توماج بگویند که او کجاست.  

من شخصا فکر می‌کنم دلیل اینکه در آن مدت هیچ اطلاعی از محل نگهداری توماج داده نمی‌شد، شدت شکنجه‌هایی بود که بر توماج اعمال کرده بودند و او را تا حد مرگ برده بود و به همین دلیل از اطلاع رسانی درباره او هراس داشتند.

من مطمئن هستم که شکنجه‌های روحی و روانی بسیاری بر توماج اعمال کردند. توماج انسان بسیار قوی و محکمی‌ست. هم روحیه قوی دارد و هم جسم قوی و مقاومی. همین هم هست که اینچنین مقاومت کرده است. ما باید به هر طریقی که هست برای آزادی او تلاش کنیم. 

ببینید دادگاه توماج هنوز برگزار نشده است و اگر بتوانیم در این فاصله کاری کرد بسیار مهم است. واقعا نمی دانم به چه شکلی ممکن است اما اگر بتوان در مسیر دادگاه و روند قضایی هم کاری کرد بسیار مهم است.