دانشگاه زیر تیغ سرکوب؛ «پروژه تصفیه» در دانشگاه‌های ایران، اضطراب دانشجویان جدیدالورود
چهارشنبه ۲۳ شهریور ۱۴۰۲ – شدت گرفتن برخوردهای امنیتی با اساتید و دانشجویان حامی جنبش «زن، زندگی، آزادی» در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید، نشان از عزم حاکمیت برای سرکوب و کنترل بیش از پیش نهاد دانشگاه در ایران است. در یک ماه گذشته شمار زیادی از اساتید دانشگاه‌ها با احکام اخراج و تعلیق روبه‌رو شده‌اند و بسیاری از دانشجویان معترض نیز با احکام تعلیق و محرومیت از تحصیل، تبعید و حتی اخراج مواجه شده‌اند و شمار زیادی از دانشجویان نیز علاوه بر دریافت احکام تنبیهی از کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها به نهادهای امنیتی نیز فراخوانده شده‌اند.
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران با اشاره به تشدید سرکوب جامعه دانشگاهی گفت: «این برخوردها مهر تاییدی‌‌ست بر عزم حاکمیت جمهوری اسلامی برای سرکوب هر شکل و شیوه‌‌ای از تکرار اعتراضات احتمالی به‌ویژه در سالگرد خیزش اعتراضی مردم ایران است».
هادی قائمی تاکید کرد: «ما مجدانه از جامعه بین‌المللی می‌خواهیم که ناظر و هوشیار بر تحولات ایران باشد و از حق مردم برای ابراز مسالمت‌آمیز مخالفت خود با حکومت، چه در محیط دانشگاهی و چه در خیابان‌ها حمایت کند».
براساس یافته‌های کمپین حقوق بشر در ایران، در یک ماه گذشته دست‌کم ۲۶ استاد دانشگاه با احکام اخراج، تعلیق، عدم تمدید قرارداد و یا بازنشستگی اجباری رو به رو شده‌اند.
تغییرات ساختاری در انتخاب برخی رشته‌ها، تغییرات ایجاد شده در وضعیت اسکان دانشجویان جدید و موانعی که مقامات دانشگاه برای پذیرش دانشجویان جدیدی که در کنکور ۱۴۰۲ پذیرفته شده‌اند، سوی دیگری از اعمال سخت‌گیری‌ها و تبعیض در دانشگاه‌هاست. موضوعی که باعث شده تا برخی از دانشجویان انگیزه خود برای حضور در دانشگاه را از دست بدهند.
«انقلاب فرهنگی و پاکسازی» دوباره در دانشگاه‌ها
«صمیمانه بگویم: من یک معلم هستم؛ سال‌های بسیاری در مدرسه، و نزدیک به ۱۰ سال است که در دانشگاه هستم. ما معلم‌ها نمی‌توانیم و نباید مطیع و پیرو حکومت‌ها باشیم. ما روزی‌خور سفره ملتیم و باید خادم آنها باشیم. مدرسه و دانشگاه خانه فرزندان این مردم است و ما حامی حقوق این فرزندان و حافظ حریم این خانه‌ایم.»
این بخشی از نامه سرگشاده‌ای است که «آمنه عالی» یکی از اساتید اخراج شده دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه منتشر کرده. نامهای که در فراز دیگری از آن آمده است: «موضع من موضعی به حق است اما به مذاق آقایان خوش نیامد و تصمیم گرفتند بدون اجرای رویه‌های مرسوم اداری، ابتدا من را از مدیریت گروه و سپس از صحنه دانشگاه حذف کنند تا شاید کمتر بار این مسئولیت خطیر اجتماعی را بر دوش نحیف‌شان احساس کنند و چند صباحی به رونق این فرمانبرداری و سلطه‌گری دلخوش کنند. غافل از آنکه: این تیزی سنان شما نیز بگذرد.»
کانال تلگرامی شوراهای صنفی دانشجویان کشور روز چهارم شهریور ۱۴۰۲ خبر داد که «حمیده خادمی» و «آمنه عالی»، دو استاد دانشگاه علامه، با یک تماس تلفنی و تحت عنوان «لغو قرارداد» از این دانشگاه اخراج شده‌اند.
این نهاد صنفی همچنین تایید کرده است که ۷ تن از استادان دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به نامهای «وحید عیدگاه»، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، «لیلی ورهرام»، استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی، «جواد بشری»، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، «قاسم عزیزی»، استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، «میلاد عظیمی»، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، «داریوش رحمانیان»، دانشیار گروه تاریخ، «حسین مصباحیان»، استادیار گروه فلسفه «حذف» شده‌اند.
«علی شریفی زارچی»، عضو هیات علمی بیوانفورماتیک و هوش مصنوعی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف نیز روز شنبه ۴ شهریور ۱۴۰۲ از «دریافت نامه اخراج» خود از این دانشگاه خبر داد.
«آبتین گلکار» استاد دانشگاه تربیت مدرس در واکنش به برکناری‌ها دو تن از اساتید دانشگاه فردوسی مشهد و علی شریفی زارچی از دانشگاه شریف در اینستاگرام خود نوشت: «تکلیف طایفه اشقیا که مشخص است ولی خاک باید بر سر کرد وزیری را که حد بز اخفش هم نمی‌تواند به افتضاحی که در موسسات زیر دستش به پا شد، واکنش نشان دهد. خاک باید بر سر کرد آن دانشگاه مادر را که بزرگانی چون میلاد عظیمی و وحید عیدگاه طرقبه را قدر نمی‌شناسد و خاک باید بر سر کرد آن ژن معیوب را که علی شریفی زارچی را خار چشم بداند.»
پیش از این نیز منابع خبری دانشجویی از برکناری و اخراج «آذین موحد»، استاد گروه موسیقی دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، خبر دادند.
خانم موحد که از سال ۱۳۷۲ عضو هیات علمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده است در رابطه با چرایی تعلیقش گفت: «من چه‌طور می‌توانستم در شرایطی که دانشجو‌ها در دانشگاه وضعیت امنیتی خوبی نداشتند، سر کلاس درباره زیبایی‌شناسی موتزارت درس بدهم، اصلاً امکان این وجود نداشت.»
«مهدی خویی»، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه تهران، نیز روز چهارشنبه ۲۶ مرداد ماه با انتشار متنی کوتاه در توییتر از اخراج خود پس از هفت سال تدریس در این دانشگاه خبر داد.
روزنامه اعتماد روز ۹ شهریور ۱۴۰۲ در گزارشی اعلام کرد که در دولت ابراهیم رئیسی دست‌کم ۱۱۰ نفر از استادان از دانشگاه‌ها اخراج شده‌اند. اعتماد در این گزارش اعلام کرد که در دوره‌های پیشین نیز آمار ۸۵ نفر از استادان حذف‌شده در دوران احمدی‌نژاد و ۱۴ استاد حذف‌شده در دوران روحانی به ثبت رسیده است.
حضور پررنگ خودی‌ها در دانشگاه؛ از حشدالشعبی تا جبهه پایداری
همزمان با انتشار خبر اخراج ده‌ها استاد برجسته و شناخته شده از دانشگاه‌های کشور، خبر جذب چند چهره نزدیک به «جبهه پایداری» و از مجریان تلویزیونی خشم افکار عمومی و فعالان دانشجویی را برانگیخت.
بر اساس گزارش خبرگزاری فارس «امیرحسین ثابتی»، مجری برنامه «جهان‌آرا» و نزدیک به جریان پایداری، از مهرماه امسال در دانشگاه شریف درس «انقلاب اسلامی» را تدریس خواهد کرد.
امیرحسین ثابتی در پاسخ به اعتراض گسترده کاربران در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «اشتباه ما “حجب و حیایی” است که داریم.»
این چهره نزدیک به جبهه پایداری سال گذشته در جریان اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» خواستار سرکوب دانشجویان شده بود.
علاوه بر امیرحسین ثابتی دیده‌بان ایران از جذب «عباس موزون»، دیگر مجری صداوسیما به عنوان استاد درس «آیین زندگی» در دانشگاه شریف خبر داد.
همچنین روز ۱۳ شهریور ۱۴۰۲ خبری منتشر شد مبنی بر اینکه سعید حدّادیان، مداح معروف، استاد ادبیات دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد شده است. سعید حدادیان از چهره‌های نزدیک به علی خامنه‌ای است که در سرکوب اعتراضات مردمی سال ۱۳۸۸ نقش پررنگی داشت.
علاوه بر این خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران٬ ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ خبر داد که حشدالشعبی، نیروی شبه‌نظامی وابسته به سپاه قدس جمهوری اسلامی در عراق قرار است به دانشگاه تهران دانشجو اعزام کند.
این در حالی‌ست که بیش از ۱۱۵ هزار نفر در کنکور سال جاری با استفاده از سهمیه‌ها قرار است وارد دانشگاه‌ها شوند؛ سهمیه‌هایی که عموما در اختیار وابستگان و سرسپردگان نظام سیاسی حاکم بر ایران قرار می‌گیرد.
دانشجویان جدید: هشدارها، تهدیدها و تغییرات نگرانمان کرده است
دفترچه کنکور سراسری امسال شاهد تغییرات گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف بود. ظرفیت پذیرش رشته‌های هنری بیش از سه هزار نفر کم شد و در برابر آن ظرفیت رشته‌هایی مانند ادیان و عرفان، فقه و مبانی حقوق اسلامی، علوم قرآن و حدیث و برخی رشته‌های دیگر به شکلی فزاینده افزایش پیدا کرد.
شماری از رشته‌ها در برخی دانشگاه‌ها حذف شدند و عملا دانشگاه‌ها در آن رشته دانشجوی تازه نخواهند پذیرفت. از جمله رشته فلسفه در دانشگاه باهنر کرمان و رشته‌های مجسمه‌سازی و سینما در دانشگاه هنر.
اگرچه بعد از دو نوبت اصلاحات در دفترچه انتخاب رشته کنکور ۱۴۰۲ برخی از رشته‌های حذف شده به آن اضافه شده، اما برخی از کسانی که برای انتخاب رشته مجاز شده‌اند در گفتگو با کمپین حقوق بشر ایران، از لحظه‌های پر اضطرابی که تا زمان اعلام قطعی نتایج و حضورشان در دانشگاه باقی مانده روایت کرده‌اند.
سوده، یکی از داوطلبان کنکور است که با رتبه‌ای بسیار خوب مجاز به انتخاب رشته در گروه هنر شده است. او که در شهر کوچکی در استان گلستان زندگی می‌کند به کمپین حقوق بشر ایران می‌گوید: «من نقشه‌های زیادی برای دانشگاه هنر داشتم. خانواده من بصورت اجدادی طراحی فرش و گبه و گلیم را سینه به سینه به هم یاد داده‌اند. من سال‌ها برای اینکه بتوانم در دانشگاه هنر تهران رشته فرش بخوانم نقشه کشیدم. امسال اما از شانس من همه چیز به هم ریخته. از وضعیت خوابگاه که بصورت قطعی اعلام کردند به دانشجویان دانشگاه هنر خوابگاه ارائه نمی‌شود، تا ظرفیت این رشته که برای تحصیل رایگان و روزانه کلا ۱۴ نفر زن و مرد می‌خواهند. حالا اگر خوش‌شانس باشم و تبعیض جنسیتی را شکست بدهم بدون خوابگاه قرار است چکار کنم؟ خانواده‌ام مطلقا امکان ندارد بتوانند از پس هزینه‌های زندگی در تهران بربیایند و برای من خانه اجاره کنند.»
اعمال سهمیه‌بندی جنسیتی در برخی از رشته‌ها یکی از دیگر تغییرات بحث برانگیز در دفترچه‌ها انتخاب رشته کنکور سال امسال است.
شوراهای صنفی دانشجویان کشور با تاکید بر این نکته که «تبعیض جنسیتی علیه زنان برای ورود به دانشگاه‌ها اصلاً رویداد جدیدی نیست» نوشته است که این سهمیه بندی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران دست‌کم در پنج سال گذشته سابقه نداشته اما امسال اعمال شده است.
سوده در پاسخ به این پرسش که آیا وضعیت پر استرس و پرفشار در دانشگاه‌ها و تشدید فضای امنیتی به ویژه در دانشگاه هنر حال و هوای او را درباره تحصیل در این دانشگاه تحت تاثیر قرار داده است یا نه، می‌گوید: «راستش بیشتر شیفته فضای دانشگاه هنر شدم. چون دیده بودم مثلا بچه‌های گروه مجسمه‌سازی چطور در اعتراضات سال قبل حضور داشتند و حذف این رشته هم خیلی واضح بود به دلیل همین فعالیت‌هاست. من اگر موضوع خوابگاه حل نشود، مجبورم از رویایی که سال‌ها داشتم دست بکشم امیدوارم که این اتفاق نیفتد.»
بعد از انتشار خبر حذف رشته مجسمه‌سازی دانشگاه تهران از دفترچه کنکور، برخی دانشجویان این رشته اعلام کردند که «دولت به شکل برنامه‌ریزی شده‌ای به دنبال حذف این رشته بوده است.»
آنها در بیانیه‌ای که متن کامل آن در کانال شوراهای صنفی دانشجویان کشور منتشر شد اعلام کردند این تصمیم به دنبال «کار گروهی نمادین» جمعی از آنها در روز ۲۵ مهر ماه سال گذشته و امنیتی شدن فضای دانشگاه هنر تهران (پردیس باغ ملی) انجام شده است.
اشاره این دانشجویان به ساخت قبرهای نمادین و خونینی بود که در محوطه پردیس باغ ملی بعد از کشتار شهروندان معترض در شهرهای مختلف ایران به نمایش گذاشته شد.
بررسی دفترچه انتخاب رشته کنکور ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ظرفیت پذیرش رشته‌های هنری در کنکور سال ۱۴۰۲ نزدیک به سه هزار نفر نسبت به کنکور سال گذشته کاهش یافته و به ۳۴۱ هزار و ۷۹۶ نفر رسیده است.
این محدودیت‌ها تنها به دانشگاه هنر تهران محدود نمی‌شود.
بر اساس گزارش منتشر شده در شوراهای صنفی دانشجویان کشور دانشگاه هنر اصفهان که در سال‌های گذشته، دست‌کم سعی می‌کرد برای دانشجویان خوابگاه «خودگردان یا سرای دانشجویی» فراهم کند امسال به کلی از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کرده است.
در دانشگاه هنر شیراز نیز وضعیت به همین شکل است و دانشگاه هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال خوابگاه دانشجویان نپذیرفته و دانشگاه هنر اسلامی تبریز نیز فاقد خوابگاه برای دانشجویان ورودی جدید در همه مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری اعلام شده است.
حذف امکان اسکان دانشجویان برای بسیاری از دانشگاه‌ها به بهانه «کمبود بودجه» در حالی رخ داده که در بعضی رشته‌ها از جمله رشته‌هایی که در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم اصفهان تدریس می‌شود داوطلبان در «خوابگاه ملکی» ساکن خواهند شد.
بردیا یکی دیگر از کسانی است که در کنکور ۱۴۰۲ مجاز به انتخاب رشته شده است. او در پاسخ به این پرسش که درباره جو امنیتی و محدودیت‌های زیاد ایجاد شده در دانشگاه‌های مختلف چه فکر می‌کند به کمپین حقوق بشر ایران می‌گوید: «وقتی برای کنکور درس می‌خواندم آنچنان درباره انتظاری که دانشگاه و محیط دانشگاه دارم چیزی نمی‌دانستم. فقط می‌خواستم بروم و درسی که علاقمندم را بخوانم. تمرکزم روی به دست آوردن چیزی بود که هدفم بود اما الان وضعیت کمی متفاوت است.»
بردیا در ادامه می‌گوید: «دانشگاه‌ها پارسال از اصلی ترین مکان‌های اعتراضات بودند، الان از دانشگاه آن احساس حس امنیت و راحتی که قبلا فکر می‌کردم شاید وجود داشته باشد را نمی‌گیرم. قبلا می‌گفتم می‌روم دانشگاه درسم را می‌خوانم، خوش می‌گذرانم، مهاجرت ولی الان فقط منتظرم که بروم و اتفاقات ناخوشایندی بیفتند. خیلی هم امید ندارم اوضاع در دانشگاه از سال قبل بهتر بشود.»
در جریان جنبش «زن، زندگی، آزادی» به گواه برخی منابع مستقل حقوق بشری دست‌کم در بیش از ۱۴۰ دانشگاه بزرگ ایران به طور مکرر تجمع‌های اعتراضی برگزار شد و بیش از ۷۵۰ دانشجو به خاطر شرکت در اعتراضات دانشجویی برای مدتی بازداشت شدند.
کانال خبرنامه امیرکبیر، که رویدادهای مرتبط با دانشجویان این دانشگاه را پوشش می‌دهد، روز چهارشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲، فهرستی از دو هزار و ۸۴۳ دانشجو را در سراسر ایران که به کمیته‌های انضباطی احضار شده‌اند، منتشر کرد. بسیاری از این دانشجویان افرادی هستند که سال گذشته در دانشگاه پذیرفته شده بودند.
همزمان با موج اخراج استادان و صدور احکام «تعلیق از تحصیل» دانشجویان معترض، گزارش‌ها حاکی از لغو مجوز و منع فعالیت شماری از تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه‌های مختلف ایران است.
مقام‌های دانشگاه علامه تهران ضمن «لغو مجوز انجمن دانشجویی آزاداندیش» این دانشگاه، اقدام به تصرف و تخلیه دفتر این انجمن در دانشکده اقتصاد کردند.
آرمین جلالی روشن، عضو سابق انجمن اسلامی دانشجویان ترقی‌خواه دانشگاه صنعتی امیرکبیر، ضمن اشاره به «تشکیل ۲۰۰ پرونده انضباطی» و صدور ده‌ها حکم «تعلیق از تحصیل» برای دانشجویان این دانشگاه گفت که سه تشکل منتقد در دانشگاه امیرکبیر وجود دارد که یکی از آنها، انجمن اسلامی دانشجویان ترقی‌خواه، عملا منحل شده است و دو تشکل دیگر هم رسما اجازه «فعالیت و انتخابات» ندارند.
اسامی ۲۶ استاد اخراج شده :
۱.مسعود علیا – دانشگاه هنر
۲.امیر مازیار- دانشگاه هنر
۳.محمدرضا نظری‌نژاد – عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان
۴. رهام افغانی – دانشگاه صنعتی شریف
۵. علی شریفی زارچی – دانشگاه صنعتی شریف
۶. داریوش رحمانیان – دانشیار دانشگاه تهران
۷.حمیده خادمی – عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی
۸. آمنه عالی – عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی
۹. مهدی خویی – استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی
۱۰.عزیز شفیعی زرقانی – استاد گروه مهندسی مواد دانشگاه شیراز
۱۱. بهارک اختردانش – استاد گروه دامپزشکی دانشگاه باهنر کرمان
۱۲. محمدمهدی علومی – استاد گروه دامپزشکی دانشگاه باهنر کرمان
۱۳. راحله علی‌‌مراد‌زاده – عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
۱۴. وحید عیدگاه – دانشگاه ادبیات تهران
۱۵. جواد بشری – دانشگاه ادبیات تهران
۱۶. میلاد عظیمی – دانشگاه ادبیات تهران
۱۷. لیلی ورهرام – دانشگاه ادبیات تهران
۱۸. قاسم عزیزی – دانشگاه ادبیات تهران
۱۹. حسین مصباحیان – دانشگاه ادبیات تهران
۲۰. آرش بیدالله خانی – دانشگاه فردوسی مشهد
۲۱. شیرزاد آزاد – دانشگاه فردوسی مشهد
۲۲. آذین موحد – دانشگاه هنر تهران
۲۳. مهدی مطیع – دانشگاه اصفهان
۲۴. محمد سلطانی – دانشگاه اصفهان
۲۵. مهام میقانی – دانشگاه هنر تهران
۲۶. بهروز چمن‌آرا – دانشگاه کردستان
