صداهایی از جامعۀ مدنی ایران: حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته ای
بررسی دیدگاههای افراد سرشناس جامعۀ مدنی ایران در خصوص مذاکرات ۱+۵
مقدمه
همان گونه که در گزارش «صداهایی از جامعه مدنی: حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته ای» آمده است، شخصیت های برجسته جامعه مدنی ایران و برخی از زندانیان سابق سیاسی از مذاکرات هسته ای حمایت می کنند و امیدوارند این مذاکرات با موفقیت به نتیجه برسد.اگر چه هیچ کس نمی تواند اطمینان داشته باشد که چنین موافقت نامه ای به صورت اتوماتیک منجر به بهبود وضعیت آزادی های مدنی و حقوق بشر در ایران شود، اما درعین حال عدم موفقیت مذاکرات و تداوم تنش ها بر سر مناقشه هسته ای قویا میتواند منجر به ادامه نقض گسترده حقوق بشر شود.
واقعیت این است که در یک دهه گذشته، جامعه جهانی توجه عمده ای به برنامه هسته ای ایران داشته است و وضعیت حقوق بشر فقط بدتر و بدتر شده است و برای همین پایان دادن به مناقشه هسته ای این امکان را فراهم خواهد آورد که بخشی از این تمرکز و توجه جهانی به سوی وضعیت حقوق بشر ایران جلب شود. اینکه چرا چنین اقدامی باید صورت گیرد البته واضح است: حقوق بشر در ایران در وضعیتی بحرانی است. از زمان ریاست جمهوری حسن روحانی در یک سال پیش، علیرغم برخی تغییرات جزیی در لحن و زبان از سوی مسوولین اجرایی، وضعیت بهبود چندانی نیافته است. در حقیقت در برخی حوزه ها وضعیت وخیم تر شده است. چرا که نیروهای تندرویی که در نهادهایی خارج از قوه مجریه، مانند نهادهای امنیتی و قضایی و اطلاعاتی مستقر هستند، همچنان به صورت گسترده به نقض حقوق بشر می پردازند.
به دلیل چنین وضعیتی است که جامعه جهانی، به خصوص اروپا و ایالات متحده آمریکا که در حال گفت وگو با ایران هستند، باید به حقوق بشر در سیاست های خود در قبال ایران ارجحیت دهند.
آنچه مسلم است اینکه دولت حسن روحانی که از حمایت رهبر ایران برخوردار است، از زمان روی کار آمدن خود برای ترمیم سیاست خارجی و پایان دادن به انزوای حکومت ایران در سطح جهانی تلاش می کند. در این بین مذاکرات هسته ای تنها یک بعد از این سیاست است، اگر چه در برگیرنده ترین موضوع سیاست خارجی است که تلاش می کند ایران را بار دیگر به جامعه جهانی ملحق کند.
چنین موقعیتی، فرصتی کم سابقه برای ارتقاء حقوق بشر در ایران ایجاد می کند: جامعه جهانی، باید به صورتی آشکار و صریح برای حکومت ایران این موضوع را روشن کند که ترمیم کامل رابطه ایران با جهان خارج مشروط به بهبود جدی وضعیت کارنامه حقوق بشر حکومت ایران است. این به معنا نیست که نتیجه مذاکرات هسته ای وابسته به تغییر وضعیت حقوق بشر باشد. بلکه معنای آن این است که جامعه جهانی باید تلاش های حکومت ایران برای پایان دادن به انزوای خود را به بهبود جدی حقوق بشر متصل کند.
همان گونه که در این تحقیق مشاهده می کنید، بخشی از افراد موثر جامعه مدنی و همچنین زندانیان سابق سیاسی، به عنوان برشی از جامعه ایرانی، هم از مذاکرات هسته ای حمایت می کنند و هم خواستار آزادی های بنیادین و احیای حقوق هستند. در این تلاش‌ها، آنها نباید تنها بمانند. در چارچوب تلاش های کنونی حکومت ایران در زمینه تلاش های گسترده تر ایران برای بهبود روابط خارجی، جامعه جهانی می بایستی فورا نگرانی های حقوق بشری را همراه با تلاش برای رسیدن به نتیجه موفقیت آمیز در مذاکرات هسته ای دنبال کند.
هادی قائمی
مدیر کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران
صداهایی از جامعۀ مدنی ایران: حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته ای
در یک مطالعه جدید در خصوص دیدگاههای جامعۀ مدنی ایران و برخی زندانیان سابق سیاسی در مورد مذاکرات هسته‌ای ۱+۵ که توسط کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران انجام شده است، شخصیت‌های سرشناس ایرانی یک صدا از ادامۀ مذاکرات هسته ای حمایت کرده اند. افراد بانفوذ جامعه ای ایران در این دیدگاه متحدالقول هستند که توافقی که از پس مذاکرات هسته ای بیرون می آید قطعا نتایج خوبی در پی خواهد داشت.
در حالیکه ایالات متحده و ایران در چارچوب مذاکرات ۱+۵ تلاش می‌کنند تا به توافقی در خصوص برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران برسند، این دو کشور از حمایت گسترده ای از سوی مردم خود برخوردار هستند.
نظرسنجی های اخیر نشان می‌دهند که درایالات متحده نسبت حمایت از مذاکرات ۱+۵ است. با وجود اینکه کمتر در این خصوص اطلاع رسانی می شود، تعجب آور نیست که در داخل ایران، با توجه به پیروزی بزرگ انتخاباتی رئیس جمهور حسن روحانی، که کارزار انتخاباتی خود را بر مبنای هدف دنبال کردن مذاکرات پیش برده بود حمایت از مذاکرات هسته‌ای در جامعۀ مدنی ایران از قدرت ویژه ای برخوردار باشد.
در حالی که در میان برخی چهره های با نفوذ جامعۀ مدنی ایران که کمپین نظر آنها را در این نظرسنجی جویا شد در خصوص تاثیرات متعاقب یک توافق هسته‌ای روی وضعیت حقوق بشر در ایران اختلاف نظر وجود داشت –و موافقت گستردۀ آنها در خصوص نیاز به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران—هیچ اختلافی در خصوص امر ضروری ادامۀ مذاکرات و امید به حل مناقشۀ هسته‌ای وجود نداشت.
این حمایت به اتفاق آراء برای مذاکرات هسته ای حتی در میان افرادی که سابقا زندانیان سیاسی بودند نیز ابراز شده است. به عبارت دیگر، قربانیان حقوق بشر در ایران که در این مطالعه مورد پرسش قرار گرفته نیز به همان اندازه از مذاکرات حمایت کردند.
در این مطالعه، کمپین با بیست و دو چهرۀ پیشرو درجامعه مدنی، سیاست، و فرهنگ در داخل ایران مصاحبه کرده است. این مصاحبه ها در ماه ژوئن ۲۰۱۴ و به زبان فارسی انجام شد. مصاحبه شوندگان شامل شش وکیل دادگستری، پنج چهرۀ برجستۀ فرهنگی (چند فیلمساز، یک نفر حامی هنر و چهره های ادبی)، دو روزنامه نگار، چهار چهرۀ سیاسی (اصلاح‌طلب، شامل یک معاون رییس جمهور اسبق ایران محمد خاتمی و دو نمایندۀ سابق مجلس)، چندین دانشگاهی سرشناس، و تحلیلگران و مفسران سیاسی و اقتصادی برجستۀ ایرانی بودند.
در ضمیمه این مطالعه، فهرست و شرح بیست و دو پاسخ دهنده و گزیدۀ مفصلی از اظهارات آنان ارائه شده است. در مجموعه نظرات مطرح شده، حمایت از مذاکرات هسته ای در میان این نمونۀ جامعۀ مدنی ایران به اتفاق آراء و صریح بود.
از مصاحبه شوندگان دو سئوال شد:
- آیا از مذاکرات هسته ۱+۵ حمایت می‌کنید؟
- اگر مذاکرات موفق باشند چه تاثیری بر حقوق بشر و آزادیهای اجتماعی-سیاسی و فرهنگی در ایران خواهند داشت؟
همۀ پاسخ‌دهندگان به سئوال اول بدون هیچ قیدو شرطی پاسخ مثبت دادند. حمایت از مذاکرات هسته ای در میان این نمونه از جامعۀ مدنی ایران به اتفاق آراء و مثبت بود.
برخی از این نظرات حمایت‌آمیز به این شرح بودند:
گیتی پورفاضل، وکیل حقوق بشر: “من کاملا با مذاکرات هسته‌ای موافق هستم.”
محمدعلی سپانلو، شاعر: “البته که من از مذاکرات هسته‌ای حمایت می کنم.”
نسرین ستوده، وکیل حقوق بشر: “واضح است که ما از روابط مسالمت‌آمیز با سایر کشورها استقبال می‌کنیم و در این راستا از مذاکرات هسته ای حمایت می‌کنیم.”
حمایت از مذاکرات هسته‌ای نه تنها توسط قربانیان حقوق بشر و زندانیان سابق صریحا اعلام شد، بلکه در میان افرادی که اعتقاد داشتند که مذاکرات به تنهایی ممکن است هیچ تاثیر واقعی روی وضعیت حقوق بشر در کشور نداشته باشند نیز بیان شد. به عبارت دیگر، این گروه بدون توجه به تاثیر احتمالی مذاکرات روی وضعیت حقوق بشر از مذاکرات حمایت کردند.
بیش از نیمی از پاسخ دهندگان ابراز کردند که تصور می‌کنند یک توافق در پی مذاکرات به نحو اجتناب‌ناپذیری به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران منجر خواهد شد.
بیش از دو سوم پاسخ‌دهندگان (۶۸%) ابراز کردند که یک توافق موفقیت‌آمیز که به لغو تحریم‌ها منتهی شود وضعیت اقتصادی افراد معمولی را بهبودی خواهد بخشید و وقتی که این مهم عملی شود، تودۀ مردم حداقل روی نیاز به بهبود حقوق و آزادیهای مدنی تمرکز خواهند کرد.
بسیاری اعتقاد داشتند که یک توافق موفقیت آمیز، وقتی که نگرانی های اقتصادی تا حدودی مرتفع شده باشند، فضایی را برای بحث در خصوص مسئلۀ حقوق بشر بازخواهد کرد. نمونه هایی از این نظرات بدین شرح بودند:
مسعود شفیعی، وکیل: “اگر این مذاکرات به نتیجۀ مثبتی ختم شود، ما حتما توجه بیشتری روی مسایل حقوق بشر خواهیم دید.”
فریده غیرت، وکیل: “وقتی اقتصاد بهبود یابد، ما حتما شاهد بهبود وضعیت در حوزه آزادی های اجتماعی و فرهنگی خواهیم بود.”
محمود دولت‌آبادی، رمان نویس:“پس از اینکه مردم شکم شان سیر شد و حالشان کمی بهتر، آنوقت می توانند با خاطر آسوده تری دنبال خواسته های فرهنگی شان باشند و آن را از دولت مطالبه کنند و دولت هم در آن شرایط بیشتر مجبور خواهد بود که به این خواسته ها توجه کند.”
فخرالسادات محتشمی‌پور، فعال مدنی و سیاسی اصلاح‌طلب: “اگر تحریم ها برداشته شوند و احساس ناامنی مردم از بی پولی کاهش یابد، قطعا فضای بیشتری خواهیم داشت تا بر روی حقوق بشر و آزادی های مدنی تمرکز کنیم.”
یک پاسخ‌دهنده ابراز کرد که دولتهای غربی نیز پس از رسیدن به یک توافق موفقیت‌آمیز بهتر می توانند روی وضعیت حقوق بشر در ایران تمرکز کنند:
عیسی سحرخیز، روزنامه‌نگار: “اگر مذاکرات هسته‌ای موفقیت‌آمیز باشند، قطعا حکومت ایران خودرا در موقعیتی خواهد دید که وادار به پاسخگویی به انتقادات در خصوص سیاست های حقوق بشری و آزادی های مدنی خود می شود. (همچنین) وقتی نگرانی های غرب در خصوص مسئلۀ اتمی کاهش یابد، آنها هم روی مسایلی مانند حقوق بشر تمرکز بیشتری خواهند داشت. این فرآیند به بهبود فرآیندهای دموکراتیک و حقوق بشر و آزادی در ایران منتهی خواهد شد.”
چندین نفر از مصاحبه‌شوندگان متذکر شدند که یک توافق موفقیت‌آمیز همچنین باعث توانمند شدن رییس جمهور حسن روحانی، که قول داده است تا پیگیر حقوق مدنی باشد اما با محافظه‌کارانی در ایران روبروست که سازمانهای اطلاعاتی، امنیتی، و قضایی را در ایران کنترل می‌کنند، خواهد شد. آنها گفتند:
لیلی گلستان، مترجم و نگارخانه‌دار: “ممکن است پس از یک توافق موفقیت‌آمیز دولت روحانی قوی‌تر شود و بهتر بتواند خواسته‌های مردم ایران را باوجود مخالفت های داخلی پیگیری کند.”
بسیاری اعتقاد خودرا مبنی بر اینکه در زمانی که مسایل اقتصادی فشار کمتری بیاورند یک توافق موفقیت‌آمیز فضای بیشتری را برای گفتگو در خصوص مسایل حقوق بشری بازخواهد کرد اعلام کردند.
داوود هرمیداس باوند، مفسر سیاسی: “روحانی تمام تلاش خودرا روی مسئلۀ اتمی گذاشته است. پس از اینکه این موضوع پایان مثبتی داشته باشد، او قطعا توانایی بیشتری برای باز کردن جامعه و مقابله با مخالفان خود و برآورده کردن قول هایی که در کارزار انتخاباتی خود داده بود خواهد داشت.”
چهارنفر از پاسخ‌دهندگان ابراز کردند که هیچ ارتباطی بین توافق هسته‌ای و وضعیت حقوق بشر در ایران وجود ندارد. این افراد اعتقاد داشتند که وضعیت موجود یا همین‌گونه ادامه پیدا خواهد کرد و یا احتمالا از این بدتر نیز خواهد شد چون روحانی نه توان و نه تمایل به بهبود وضعیت موجود را دارد. اما حتی همین پاسخ‌دهندگان نیزکه هرگونه تاثیر مثبت روی حقوق بشر را رد می کردند، کاملا از مذاکرات حمایت می کردند.
در مجموع، مطالعه کمپین از چهره‌های برجستۀ جامعۀ مدنی، سیاست و فرهنگ داخل ایران منعکس کنندۀ حمایت قوی از مذاکرات هسته‌ای است. بنابراین نه وضعیت فعلی حقوق بشر و نه نظرات جامعۀ مدنی ایران می‌توانند به عنوان ابزاری برای مخالفت با مذاکرات هسته‌ای استفاده شوند.
کمپین از جامعۀ بین المللی می‌خواهد تا بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران را پیگیری کنند، اما این مهم باید همگام با حمایت کامل از مذاکرات هسته‌ای صورت گیرد. نتیجۀ این مطالعه نشان می‌دهد که جامعۀ مدنی ایران از پیگیری همزمان حقوق بشر و یک توافق هسته‌ای حمایت می‌کند.
در واقع، تعهد روشن روحانی برای پایان دادن به انزوای بین المللی ایران در صورتی‌که به پیوستن مجدد جهانی ایران و توانبخشی آن مرتبط شود، فرصتی منحصربه فرد را برای پیشبرد حقوق بشر در کنار یک توافق هسته ای را فراهم می کند. این فرصتی است که نباید از دست داده شود.
ضمیمه: متن کامل نقطه نظرات برخی از چهره های جامعه مدنی ایران و زندانیان سیاسی سابق
محمدعلی ابطحی، معاون پارلمانی، حقوقی و مشاوره محمد خاتمی (رییس جمهور اسبق ایران)، زندانی سیاسی جریانات انتخابات ریاست جمهوری ۸۸
من با ادامه این مذاکرات کاملا موافقم. اما به نظرم دست یافتن به آزادی های سیاسی، اجتماعی و رعایت حقوق بشر در داخل کشور کاملا مربوط به تصمیمات داخلی است و نتیجه مذاکرات پرونده هسته ای در این موارد تعیین کننده نخواهد بود. اتفاقا اگر مسال حقوق بشری در میانه دعوای مسائل خارجی مطرح شود نه تنها تغییری نخواهد کرد بلکه اثرات منفیش را مردم خواهند دید. ضمن اینکه به نظر من دولت روحانی تعیین کننده در حوزه های مانند حقوق بشر، آزادی های سیاسی و اجتماعی در کشور نیست. نه تنها دولت روحانی بلکه هر دولت دیگری در ایران در این حوزه ها تصمیم گیرنده نخواهد بود چون این تصمیمات در جاهای دیگری گرفته می شود.
داود هرمیداس باوند، استاد حقوق بین الملل و عضو جبهه ملی
قطعا با این مذاکره موافق هستم. آقای روحانی تمام هم و غم خود را روی این موضوع گذاشته است پس از اینکه به نتیجه مثبتی هم دست یافت قطعا دستش برای تغییرات دیگر در جامعه بازتر خواهد شد و می تواند با قدرت بیشتری جلوی مخالفانش بایستد. در نهایت اینکه روحانی می تواند پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات به قول هایی که در روزهای پیش از ریاست جمهوریش به مردم داده بود عمل کند. نکته مشخص این است که پس از نتیجه مثبت مذاکرات، تحریم ها برداشته خواهد شد و فضا برای جلب سرمایه های خارجی مهیا خواد شد و وضعیت مساعدی از نظر اقتصدای در کشور حاکم می شود. طبعا در این شرایط مردم به فکر نیازهای دیگری هم خواهند بود و آنوقت نوبت روحانی است که باید دید چقدر وفادار به قول های مردم می ماند و چقدر ایستادگی و صبوری برای احقاق آنها دارد. بهرحال آنها که رای دادند انتظارشان این است که جامعه از نظر اجتماعی و فضای سیاسی نیز صرفنظر از وضعیت اقتصادی تغییر کند. بهرحال در این مقطع ما در وضعیت امید و انتظار هستیم. امیدواریم که نتایج مذاکرات نوید بخش باشد.
گیتی پور فاضل، وکیل دادگستری
من با مذاکره هسته ای کاملا موافق هستم و معتقدم که روحانی برنامه درستی برای مذاکرات هسته ای دارد و اگر همین طور پیش برود ما چیزهای که از دست داده ایم را می توانیم دوباره به دست بیاوریم. بهرحال ما ایرانی ها به این دولت امید بستیم. من امیدوارم که این دولت همان طور که نام خود را دولت تدبیر گذاشته است پس از موفقیت در مذاکرات هسته ای نیز بتواند با تدبیر، فضا را برای آزادی های فردی و اجتماعی بیشتری فراهم کند.
ژیلا بنی یعقوب، روزنامه نگار مستقل، زندانی سیاسی پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری ۸۸
من در مجموع با انجام مذاکرات هسته ای موافق هستم و امیدوارم با مهار مشکلات اقتصادی، اوضاع زندگی مردم بهبود پیدا کند. بهتر شدن اوضاع زندگی مردم به خودی خود یک دغدغه مهم برای من و آدم هایی مثل من است.اما در عین حال موفقیت در این مذاکرات را لزوما به معنای بهتر شدن اوضاع سیاسی و گشایش فضای سیاسی نمی دانم. چه بسا وقتی مشکلات و بحران های اقتصادی حل شود، نگرانی های حاکمیت کمتر شود و عزم بیشتری برای تنگ کردن عرصه برای فعالان سیاسی و اجتماعی پیدا کند. من انتظار دارم مذاکره کنندگان و جامعه جهانی مخصوصا جامعه مدنی جهان، مذاکرات هسته ای را به صورت یک پکیج پیش ببرد و خواستار بهتر شدن اوضاع داخلی هم بشوند. من معتقدم همچنان که جامعه جهانی باید به موضوع به صورت هم زمان و پکیج نگاه کند، دولت روحانی هم باید همزمان وعده های سیاسی و اقتصادی و خارجی اش را پیش ببرد و این اشتباه هست که دولت منتظر است اول مسائل هسته ای را حل کند، بعد مسائل داخلی را…می دانیم که در ایران حاکمیت چندگانه است و ممکن است بعد از موفقیت مذاکرات هسته ای، به دولت اجازه ندهد برنامه های داخلی اش را آنچنان که وعده کرده پیش ببرد.
فریبرز رییس دانا، استاد سابق دانشگاه و تحلیلگر اقتصادی
مسلم است که همه با خاموش کردن آتش موافق هستند. کدام عقل سلیمی است که با خاموش کردن آتش و به عبارتی با ادامه مذاکرات هسته ای موافق نباشد. امنیت و اقتصاد ایران در خطر افتاده است. ما اتفاقا خودمان را در راس آدم های صلح طلب دنیا می دانیم و موافق با ادامه مذاکرات هسته ای هستیم. با این حال من نمی توانم به پاسخ شما جواب درست بدهم تا زمانیکه از ماهیت این مذاکرات، عملکرد آمریکا و قدرت های داخلی آگاه نباشم. فقط می دانم خواسته اصلی مردم ایران این است که دست قدرت های خارجی و نیروهای داخلی هر دو کوتاه شود و سرنوشت مردم ایران به دست خود مردم بیفتد. این فکر که پس از مذاکرات هسته ای تغییری در روند وضعیت حقوق بشر و آزادی های اجتماعی و فرهنگی پیش می آید تصور کاملا اشتباهی است. قدرت های خارجی فقط به فکر منافع اقتصادی خود در این مذاکرات هستند. نه قدرت های داخلی و نه قدرت های خارجی هیچکدام به فکر حقوق بشر و آزادی مردم ایران نیستند.
صادق زیبا کلام، مدرس دانشگاه و تحلیلگر سیاسی
من صدرصد موافق هستم و بارها در سخنرانی ها و نوشته هایم از توافق ژنف دفاع کردم. معتقدم که بهبود روابط ایران و غرب و تنش زادیی بین تهران و واشنگتن، حداقل غیر مستقیم به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران کمک می کند. برای اینکه اگر روابط ایران با کشورهای اروپایی قطع باشد خیلی برای دولت ایران مهم نیست که اگر صادق زیبا کلام را یکسال زندان بفرستد بازتاب هایش در غرب چه خواهد بود چون اصلا رابطه ای با غرب ندارد که با آن فکر کند. اما اگر ایران با کشورهای اروپایی رابطه داشته باشد مجبور خواهد شد ملاحظات حقوق بشری را رعایت کنند. اگر در زمینه هسته ای توافقی صورت نگیرد بنده معتقدم روابط با غرب به هیچ وجه بهبود پیدا نخواهد کرد و در بهترین شکل در همین حد می ماند. اما اگر توافق هسته ای صورت بگیرد راه برای عادی شدن و بهتر شدن روابط دست کم با اتحادیه اروپا هموار می شود و زمانیکه روابط ما با اتحادیه اروپا و کشورهای مانند کانادا واسترالیا بهتر شود هم دامنه تنش زادیی با امریکا کاهش پیدا می کند و هم من معتقدم مسولان ایران مجبور می شوند تا حدی مساله جامعه مدنی، آزادی بیان و اجتماعی را جدی تر بگیرند چون دیگر با غرب رابطه دارند.
محمود دولت آبادی– نویسنده و رمان نویس
من به عنوان یک ایرانی امیدوارم که مذاکرات هسته ای ایران با کشورهای دیگر دنیا به سمت صلح و سازندگی پیش برود. همچنین امیدوارم و فکر می کنم که بعد از حل این معضل هسته ای، شرایط فرهنگی ما نیز بهتر شود. من لااقل فکر می کنم پس از اینکه مردم شکم شان سیر شد و حالشان کمی بهتر، آنوقت می توانند با خاطر آسوده تری دنبال خواسته های فرهنگی شان نیز باشند و ان را از دولت مطالبه کنند و دولت در آن شرایط بیشتر مجبور خواهد بود که به این خواسته ها توجه کند.
عیسی سحرخیز ، معاون مطبوعاتی دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی و زندانی سیاسی حوادث انتخابات سال ۸۸
من صدرصد با مذاکرات هسته ای موافقم و منتظر به نتیجه رسیدن آن هستم. گمان می کنم آثار مثبت گسترده ای در زندگی جمعی و فردی ایرانیان خواهد داشت و شاید به همین دلیل است که ما شاهدیم جریان واپس گرا و تمامیت خواه جامعه مرتب مذاکرات و مذاکره کنندگان ایرانی را نقد می کنند و به گونه ای سعی می کنند که چوب لای چرخ مذاکرات بگذارند چون می دانند که اگر چنین مذاکراتی به نقطه مثبت برسد و به توافق نامه ای منجر شود آنوقت بسیاری از منافع سیاسی و اجتماعی خود را از دست می دهند.
معتقدم حل شدن پرونده هسته ای ایران باعث می شود که موضوع حقوق بشر ایران هم درالویت اول قرار بگیرد و نگاه داخلی و بین المللی در این حوزه بیشتر شود. پس از موفقیت در مذاکرات هسته ای به نظرم حکومت ایران خودش را در جایگاهی خواهد دید که مجبور می شود بیشتر به انتقادات در حیطه حقوق بشر و آزادی های مدنی پاسخ دهد. از سوی دیگر کشورهای غربی و آمریکا وقتی دل مشغولی شان در مورد مسائل هسته ای کم می شود طبیعتا به موارد دیگر مانند حقوق بشر معطوف خواهند شود. این مساله باعث می شود که روند دموکراسی، حقوق بشر و آزادی در ایران ارتقا پیدا کند. علاوه بر این ما باید متوجه باشیم که حل مساله هسته ای باعث می شود که بخشی از تحریم ها و فشارهای اقتصادی از بین برود و دسترسی به منابع مالی بیشتر شود و تبادل تجاری و رفت و آمد عادی مردم به کشورهای دیگر بیشتر شود که همه اینها باعث می شود مردم در شرایط کمی طبیعی تر به مطالبات خود فکر کنند و پیگیرش باشند.
محمد علی سپانلو، شاعر
مسلم است که با انجام مذاکرات هسته ای موافق هستم و نگران نتیجه آن. قطعا اگر به نتیجه مثبتی برسد مردم به رفاه نسبی دست می یابند و وضعیت معشیتی شان بهتر می شود و شادتر و راحت تر به دنبال تغییر در وضعیت فرهنگی و یا طلب کردن آزادی های اجتماعی و فردی خواهند بود و دولت هم مجبور خواهد شد در فضای بهتری به مطالبات مردم جواب بدهد. اما همه اینها اگر دارد. این اگرها در زندگی این روزهای ما اینقدر زیاد شده است که به نظرم کلا بعید است که به نتیجه مثبتی این مذاکرات برسد. در داخل و خارج کشور نیروهای مدام تلاش می کنند که این اتفاق نیفتد.
نسرین ستوده، وکیل دادگستری و زندانی سیاسی پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری ۸۸
مشخص است که ما با ایجاد ارتباط مسالمت آمیز با همه کشورهای دنیا استقبال می کنیم و در این راستا طبعا از مذاکره ژنف حمایت می کنیم. معهذا چنانچه کشور ایران درصدد تجدید روابط با جامعه بین المللی است باید تکلیف حقوق بنیادین بشر در کشورش را روشن کند، دولت ایران باید صراحتا مواضع خودش را مثلا در مورد اعدام کودکان زیر ۱۸ سال، آزادی بیان، آزادی مطبوعات و بقیه مقوله های بنیادین را در جریان مذاکرات هسته ای مشخص کند. به نظر من اگر طرح مباحث حقوق بشر در مراحل مختلف این مذاکره مسکوت بماند باز کردنش در پایان مذاکره کار دشواری خواهد بود. تا جاییکه من متوجه شدم کشورهای اروپایی می گویند ما به راحتی نمی توانیم وارد بحث حقوق بشر با ایران شویم چون ممکن است که خود مذاکره هسته ای نیز تهدید شود. ما مدافعان حقوق بشر در ایران می گویم که حداقل کشورهای مذاکره کننده از مقامات ایرانی بخواهند تکلیف مقوله های بنیادین حقوق بشر مانند اعدام کودکان زیر ۱۸ سال که به موجب تمام کنفوانسیون های بین المللی ممنوع است را مشخص کند. این موارد به نظرم قابلیت طرح شدن در طی مذاکره هسته ای را دارد و خوب است که قبل از پایان مذاکره تکلیفش روشن شود.
شعله سعدی، وکیل دادگستری، استاد سابق دانشگاه تهران و نماینده مجلس دوره ششم شورای اسلامی
من با مذاکرات موافقم و حتی فکر می کنم که این مذاکرات بی جهت به دراز کشید. در مذاکراتی که در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی صورت گرفت، کشورهای غربی مایل بودند به ایران امتیازات بیشتری بدهند و حتی این مقدار تحریم هم بر ما تحمیل نشده بود و وضعیت اقتصادی کشور هم مثل امروز نبود. بنابراین من معتقدم این مذاکرات با تاخیر انجام می گیرد و فرصت های نسبتا خوبی را برای ختم به خیر کردن مذاکرات تا کنون از دست داده ایم.
به نظرم لزوما ارتباطی میان مذاکرات هسته ای با وضعیت حقوق بشر و آزادی های فردی و اجتمای در جامعه ایران وجود ندارد. مشکلات اقتصادی ما که ربطی به مسائل حقوق بشری ندارد که در صورت بهتر شدن اوضاع یکی، آن دیگری نیز بهتر شود. به نظرم غربی ها به این دلیل که می خواهند زودتر به نتیجه ای در خصوص مسائل هسته ای با ایران برسند در سال های اخیر در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران صحبت می کنند و بنده فکر می کنم حتی شاید توافق در مذاکرات هسته ای با غرب به ضرر وضعیت حقوق بشر در ایران هم باشد و نقش منفی در این زمینه داشته باشد.
احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم شورای اسلامی و استاد فیزیک دانشگاه اصفهان
اینکه دولت روحانی بعد از توافق در مذاکرات هسته ای چه خواهد کرد و اینکه آیا به بحث حقوق بشر خواهد پرداخت یا نه و یا در اجرای آن در کشور موفق خواهد شد یا نه، بحث دیگری است. اگرچه من شخصا فکر نمی کنم دولت روحانی خیلی تاثیری روی این مساله داشته باشد. به نظرم اگر مساله ایران با قدرت های جهانی حل شود و ایران در یک فضای سیاسی فعال با کشورهای دیگر قرار بگیرد، به طور غیر مستقیم در رفتار حکومت ایران هم تاثیرگذار خواهد بود. از طرف دیگر وضعیت اقتصادی مردم بسیار اهمیت دارد. تجربه جهانی نشان داده که رشد اقتصادی ارتباط مستقیمی با نقض حقوق بشر و حقوق شهروندی دارد و نفض آنها را به شدت محدود خواهد کرد. مردم فقیر و محتاج به نیازهای اولیه زندگی، به مسال جانبی توجه نخواهند کرد. همیشه تشکیل نهادهای مدنی در یک جامعه با اقتصاد قوی راحت تر از جامعه با اقتصاد نابسامان بوده است. مردم نشان داده اند که وقتی درگیر نان شب شان باشند به مسال سیاسی و فرهنگی توجه نخواهد کرد.
مسعود شفیعی، وکیل دادگستری
من هم مانند خیلی از ایرانی ها از ادامه مذاکرات هسته ای استقبال می کنم و منتظر توافق در پایان مذاکرات هستم. فکر می کنم اگر توافق هسته ای بین ایران و کشوری ۱+۵ صورت گیرد نه تنها از لحاظ اقتصادی وضعیت ایران بهتر خواهد شد بلکه در زمینه های آزادی های فرهنگی، حقوق بشر و آزادی های دیگر ملت هم تاثیر خواهد گذاشت. تمام گرفتاری های ما در این سی و شش سال دشمنی با آمریکا و دشمن قلمداد کردن این کشور بوده است. در ایران خیلی ها منتظر این موقعیت هستند که مسولان بگویند آمریکا دشمن نیست. خیلی ها به دنبال دشمن نبودن آمریکا می گردند. به نظرم اگر این مذاکرات به نقطه مثبتی ختم شود حتما حوزه های حقوق بشری با حاشیه های امنیتی قوی تری در ایران مطرح خواهد شد.
سید محمود علیزاده طباطبایی، وکیل دادگستری
من با مذاکرات هسته ای و پایان روشن آن خیلی امیداوارم. قطعا اگر مذاکرات هسته ای به نتیجه برسد وضعیت نامناسب اقتصادی در کشور بهتر خواهد شد. و وقتی وضعیت اقتصادی که پایه و اساس نقض حقوق بشر در کشور است بهتر شود، توجه به اصول حقوق بشر و آزادی های اجتماعی هم در الویت قرار می گیرد. توجه داشته باشیم که بیش از هشت سال در کشور ما هیچ سرمایه گذاری صورت نگرفته و اقتصاد مان فلج بوده است و به متعاقب آن امنیت و رعایت حقوق بشر نیز در کشور کمرنگ شده است. اما توجه به یک مطلب مهم دیگر هم ضروری است، اینکه حقوق بشر متاسفانه همیشه ابزاری در دست حکومت هاست. نگاه کنید در کشورهای اسلامی منطقه مانند عربستان سعودی هیچ وقت دغدغه حقوق بشر مطرح نبوده و حتی ابتدایی ترین مسال دموکراسی هم در این کشورها رعایت نمی شود اما هیچ وقت هم مورد اعتراض نبوده اند بنابراین من فکر می کنم کشورهای دیگری که اکنون وضعیت حقوق بشر ایران را علم می کنند بیشتر به فکر منافع ملی خودشان هستند. بهتر بگویم هیچ وقت حقوق بشر شاخص اصلی در تصمیم گیری های سیاسی نیست و کشورهای دیگر به محض اینکه به منافع شان در مذکرات هسته ای برسند دغدغه حقوق بشر ایران را دیگر نخواهند داشت. ما مردم ایران می مانیم و می دانیم که پس از مذاکرات هسته ای وقتی شرایط اقتصادی مان بهتر شود حتما مشکلات حقوق بشری مان نیز کمتر خواهد شد.
فریده غیرت، وکیل دادگستری
من به عنوان یک ایرانی کاملا با سیاست و روش دولت روحانی در مورد مذاکرات هسته ای تا الان موافقم. معتقدم که اگر این مذاکرات به نتیجه برسد و تحریم ها حذف می شود، آرامش های بعدی را هم به دنبال خواهد داشت. وقتی شرایط اقتصادی در ایران بهتر شود قطعا در زمینه آزادی های اجتماعی و فرهنگی نیز اوضاع بهتر می شود. البته امیدوارم که اینطور بشود!
سعید لیلاز، استاد دانشگاه شهید بهشتی، روزنامه نگار و تحلیل گر اقتصادی
من کاملا موافق گفتگو هسته ای ایران با کشورهای دیگر هستم. حداقل اینکه در گفتگو کردن چیزی را از دست نخواهیم داد. اما اینکه اگر مذاکرات به نتیجه مثبتی ختم شود چه نتایجی را در داخل کشور خواهد داشت، بسیار پیجیده است. از یک زاویه، اگر مذکرات هسته ای حل شود، دولت اتفاقا ممکن است با اقتدار بیشتری با مسال داخلی برخورد کند و هرگونه تلاش برای اینکه دیگران تصور کنند اختلافات داخلی میان گروه های متفاوت سیاسی حل شده را خنثی کند و اتفاقا به همین دلیل سختگیری روی نیروهای سیاسی نیز بیشتر شود. اما از زاویه دیگر می دانیم که منازعات سیاسی همواره زمینه های اجتماعی و اقتصادی دارند و وقتی تنش در این حوزه ها از بین برود حوزه سیاست هم بهبود پیدا خواهد کرد. تصور می کنم که جامعه ایران در حال خارج شدن از یک تنش است و در مجموع ما به سمت آرامش بیشتری در حوزه های اقتصادی و سیاسی خواهیم رفت. البته منظورم نه الزاما رسیدن به دموکراسی است بلکه بیشتر به فضای که تنش ها کاهش بیابد. مثل فرض کنید فضایی که در مالزی، سنگاپور، تایوان، مالزی یا کره جنوبی است. به نظرم ایران نیز به این سمت پیش می رود. این کشورها الزاما دموکرات نیستند اما تنش سیاسی و اجتماعی و به دنبال آن نقض حقوق بشر کمتری در این کشورها دیده می شود. به نظرم ایران ممکن است در نهایت به این سمت پیش برود.
محمد ملکی، فعال حقوق بشر، نویسنده و اولین رییس دانشگاه تهران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷
من موافق با مذاکرات هسته ای هستم اما اعتقادی ندارم که آقای روحانی بتواند کاری درباره آزادی های اجتماعی و بهتر شدن مسال حقوق بشر بعد از مذاکرات هسته ای انجام دهد. اصولا ایشان ۳۵ سال است که در نظام است و فرصت کافی برای اصلاح و توجه به موارد نقض حقوق بشر داشته است. در تاریخ سوم تیر ماه امسال هم خواندیم که وزیر امور خارجه ایشان از وضع حقوق بشر در ایران دفاع کرده است. بنابراین من به آقای روحانی امید چندانی ندارم که پس از اینکه از مساله هسته ای فارغ شد به مسال حقوق بشر و آزای های اجتماعی توجه کند. اگر می خواست چنین کاری را بکند تا حالا کرده بود، یکسال از دوره ریاست جمهوری او گذشته و نه تنها اوضاع بهتر نشده بلکه تعداد اعدام ها نیز افزایش پیدا کرده و دستگیری ها هم همچنان ادامه دارد. شاید من بدبین هستم اما فکرم همین است. توجه کنید که اگر مذاکرات هسته ای با موفقیت تمام شود و وضعیت اقتصادی ایران بهتر شود اما موارد نقض حقوق بشر، دستگیری ها و فشارها بر روی مردم همچنان باقی بماند، مردم راضی و خوشحال نخواهند بود. به نظرم تا زمانیکه به مردم اجازه حرف زدن و اظهار نظر داده نشود هیچ اتفاقی در زمینه بهبود وضعیت حقوق بشر نمی افتد و این ربطی به پایان مذاکرات هسته ای با موفقیت نخواهد داشت.
شهرام مکری، فیلم ساز
من موافق انجام این مذاکره هستم چون به نظرم مطمئن ترین و درست ترین راه برای به نتیجه رسیدن اختلافات همین مذاکرات است. من راستش الان خوش بین و امیدوار هستم که نتیجه مذاکرات برای ایران مثبت باشد. مهمترین معضل دولت روحانی از زمان روی کار آمدنش تا کنون برطرف کردن مساله هسته ای، برداشتن تحریم ها و کاهش تهدید های اقتصادی است. به نظرم این دولت اگر در این حوزه به موفقیت برسد آنوقت قدرت بیشتری خواهد داشت تا روی مساله دیگری مانند تغییر در اوضاع فرهنگی کشور اعمال نظر کند و بتواند حرف خود را در برابر مخالفانش به کرسی بنشاند اما اگر در مذاکرات هسته ای به نتیجه مثبت نرسد، کاری هم نمی تواند در بهبود حوزه های دیگر زندگی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی انجام دهد. در این بازی اول باید مذاکرات هسته ای به نتیجه برسد و حوزه اقتصادی بهبود پیدا کند و بعد چیزهای دیگر.
فخرالسادات محتشمی پور، عضو جبهه مشارکت و همسر مصطفی تاجزاده، زندانی سیاسی
من صدرصد با انجام مذاکرات هسته ای موافقم و متاسفم که تاکنون فرصت سوزی های بسیاری در این زمینه شده است. ما فرصت های خوبی برای مذاکره داشتیم که از دست دادیم اما همین مذاکره پیش رو هم مغتنم است و خوشبختانه دارد مسیر خوبی را طی می کند و امیدوارم که ایران و کشورهای ۱+۵ به توافق خوبی هم برسند. اما من شخصا خیلی بین موفقیت در مذاکرات هسته ای و بهبود حقوق بشر در ایران پیوندی نمی بینم. در هر جامعه ای که جامعه ایران نیز شاملش می شود این دو بحث می تواند همراه با هم پیش برود. در حال حاضر مردم ایران قبول کردند که الویت اصلی شرایط اقتصادی و برداشتن تحریم ها است. پس از آنکه احساس ناامنی از فقر و بی پولی در مردم کاهش پیدا کند حتما فضای بهتری برای تمرکز روی مسائل حقوق بشر و آزادی های اجتماعی وجود خواهد داشت.
تهمینه میلانی، کارگردان و نویسنده سینما
من شخصا امیدوارم که از مذاکرات هسته ای نتیجه بگیریم. به خصوص در شرایط فعلی که فشار اقتصادی بر روی قشر پایین جامعه بسیار زیاد است. یادمان نرود فشار اقتصادی با خودش آسیب های بیشتری می آورد. در حال حاضر فحشا، بچه های خیابانی و اعتیاد در ایران بیشتر شده است. اگر نیازهای مردم ایران را الویت بندی کنیم، من ترجیح می هم اول شرایط اقتصادی جامعه ام بهتر شود و در کنار آن البته که آرزویم این است که اوضاع حقوق بشری و فرهنگ و هنر هم بهتر شود. قطعا وقتی تحریم ها برداشته شود و اوضاع اقتصادی مردم تعدیل شود در آن وضعیت مردم زمان و حوصله بیشتری پیدا می کنند که فیلم و تئاتر ببیند، کتاب بخوانند و به فکر خواسته های فرهنگی شان باشند. من فکر می کنم اگر دولت روحانی با همین روند جلو برود حتما در مذاکرات به نتیجه می رسیم، تحریم ها برداشته می شود و متعاقب آن مسایل حقوق بشری و فرهنگی مان نیز بهتر می شود.
معتقدم همین الان باید مردم خواسته های خود را از دولت طلب کنند و از روحانی بخواهند که قول هایش را که قبل از انتخابات داده بود عملی کند اما از سوی دیگرهم می بینم که دولت مواجه با فشارهای زیادی از سوی مخالفانش است و فکر می کنم شاید باید کمی صبر کرد. من خودم دلم نمی آید که خون از دماغ کسی بیاید و یا کسی به خاطر فقر بمیرد با این استدلال که ما می خواهیم یک روز به آزادی و دموکراسی برسیم. به نظرم اگر یک رفاه نسبی در جامعه پیش بیاید فضا برای طرح آزادی های بیشتر مناسب تر خواهد بود. الان ظاهر قضیه این است که اقای روحانی بد عمل نمی کند و با زبانی که ما بلد نیستیم و او خیلی بهتر از ما بلد است دارد با جامعه ای که به او فشار می آورد برخورد می کند پس باید کمی صبر کرد.
لیلی گلستان، مترجم باسابقه و مدیر گالری گلستان
من نه تنها با مذاکرات هسته ای موافقم بلکه خیلی خوش بین هستم که ایران بتواند امتیازهای خیلی خوبی از این مذاکرات بگیرد. اما راستش خیلی پیوندی بین موفقیت در مذاکره هسته ای را با اوضاع فرهنگی و آزادی های اجتماعی نمی بینم و به طور کلی امیدوار نیستم که موفقیت در مذاکرات هسته ای تاثیری بر روی وضعیت فرهنگی و آزادی های اجتماعی بگذارد. با این حال شاید وقتی دولت روحانی توانست مذاکرات را به نفع ایران به پایان برساند، آنوقت قدرت و اطمینان بیشتری احساس کند که با این برگ برنده خواسته ها و مطالبات مردم ایران را از گروه داخلی که همیشه مخالف بوده اند، طلب کند. اما اینکه این دولت تا چه حد می تواند در مطالبه کردن خواسته های مردم از گروه همیشه مخالف موفق باشد، معلوم نیست. من به طور کلی خیلی امیدوار نیستم.
صالح نیکبخت، وکیل دادگستری
اگر مذاکره هسته ای در زمان کوتاهی به نتیجه نرسد اما نهایتا به نتیجه مطلوبی منتهی خواهد شد. برای اینکه طرفین به ادامه و به نتیجه رساندن این مذاکره احتیاج دارند. این فقط احتیاج ایران نیست بلکه کشورهای دیگر هم به دلیل موقعیت ایران در منطقه خاورمیانه به صلح با این کشور احتیاج دارند. اما حقیقتا در ایران هیچ گزارش و اطلاعات دقیقی در مورد محتوای مذاکرات منتشر نمی شود و بر خلاف اصل آزادی انسان که باید به اطلاعاتی که زندگیش به آن وابسته است، دسترسی داشته باشد، ما ۷۵ میلیون جمعیت ایران از محتوای مذاکره هیچ اطلاعی نداریم.
به طور کلی فکر می کنم موفقیت در این مذاکرات می تواند در حوزه های مختلف تاثیر بگذارد. اگر ایران و کشورهای غربی بتوانند پس از مذاکره مثلا خبرنگاران مقیم داشته باشند و روابط را توسعه دهند، تحولات چشمگیری در حوزه های حقوق بشر در ایران نیز خواهد افتاد. امیدوارم کسانیکه معتقدند اگر مذاکره به نتیجه برسد صحبت های حقوق بشری نیز تمام می شود از این تفکر دست بردارند. مساله حقوق بشر ایران یک مساله متعلق به مردم کشور ایران است و خود مردم باید مساله شان را حل کنند. درست است در ایران حقوق بشر رعایت نمی شود اما دولت های خارجی ثابت کرده اند که فقط به فکر منافع خودشان هستند و اگر مذاکراتی به نفع شان تمام شود دیگر حقوق بشرایران هم برایشان محوریت نخواهد داشت. مردم ایران در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ شرکت کردند چون خواستار تحولاتی بودند و تحولاتی هم ایجاد شد. مردم ایران خودشان مساله خودشان را برخلاف باور عده ای حل می کنند. مردم ایران بعد از موفقیت در مذاکرات هسته ای مشکلات دیگر را در آرامش و فضای بهتری حل خواهند کرد.
