«نه» سازمان جهانی آیکان به دادگاه آمریکایی: دامنههای اینترنتی ایرانی قابل ضبط نیستند
سازمان آیکان که مدیریت این دامنههای اینترنتی را برعهده دارد در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۹۳ با انتشار گزارشی در وب‌سایت خود اعلام کرد درخواست لغو حکمی را دارد که به واسطه آن می‌بایست تمام دامین‌های دات آی.آر و دات ایران را به عنوان دارایی‌های حکومت ایران مصادره و در اختیار شاکیان قرار دهد.
یک ماه پس از آنکه دادگاهی در واشینگتن بر اساس شکایت عده ای آمریکایی- اسراییلی به مصادره دامنههای دات آی.ار و دات ایران به نفع خانواده‌هایی که ادعا می‌کنند «قربانی تروریسم» هستند حکم داد، سازمان جهانی آیکان که مدیریت دامنههای اینترنتی را به عهده دارد، اعلام کرد که چون دامنههای اینترنتی دارای حکومت نیستند قابل ضبط هم نیستند و به همین جهت درخواستی برای دادگاه فدرال آمریکا فرستاده که این حکم را لغو کند.
درصورت اجرای حکم دادگاه آمریکایی، دسترسی به دامنههای اینترنتی با پسوند «آی.ار» در خارج از ایران قطع می شد. از اعلام نظر سازمان جهانی آیکان، چنین برمی‌آید که رای دادگاه واشینگتن اجرایی نخواهد شد.
دادگاه آمریکایی در حالی چنین رایی را اتخاذ کرد که مطالعات کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران نشان می دهد آینا وآیکان (به عنوان دو شرکت جهانی مدیریت دامنه های اینترنتی) در مورد آدرس های آی‌پی طرف حساب ایران نیستند و ایران آی.پی‌های خود را از شرکتی در دبی به نام رایپ(RIPE) تهیه می‌کند که در هلند به ثبت رسیده و تابع قوانین اتحادیه اروپا است. همچنین دولت ایران بابت این دامنه‌ها پولی به آیکن پرداخت نمی‌کند و عملا هیچ دارایی متعلق به حکومت و دولت ایران در این سازمان وجود ندارد که دادگاهی بتواند آن را ضبط کند.
اولین بار در تاریخ ۵ تیرماه سال جاری، وب سایت یوروایژیاریویو با انتشار خبری نوشت ، دادگاهی در واشنگتن دی‌سی، پایتخت امریکا، دستوری خطاب به ICANN (آیکان) صادر نمود تا تمامی مدارک، مبادلات مالی و مکاتبات موجود مربوط به آی.پی آدرس‌‌ها و نام‌های دامنههای اینترنتی متعلق به کشور ایران را ظرف مدت ۱۰ روز به این دادگاه ارایه نماید. براساس این گزارش، این تصمیم برمنبای شکایت یک شماری از شهروندانی که ملیت آمریکایی-اسرائیلی داشتند و ادعا می‌کنند که «قربانی تروریسم» هستند، اتخاذ شده بود.
بر اساس این گزارش این دستور به درخواست وکلای این پرونده صادر شد که مدعی بودند دامنههای دات آی.آر و دات ایران و همچنین آی‌پی‌های متعلق به ایران، به عنوان دارایی‌ها و سرمایه‌های ایران باید به عنوان خسارت نفع بازماندگان قربانیان عملیات تروریستی ضبط شود و همچنین در صورت ثبت هر دامنه جدید سطح بالا(دامنه‌هایی که با دو حرفی نام کشورها مشخص می‌شوند)، هزینه این دامنه‌ها می‌بایست به این شاکیان پرداخت شود.
سازمان آیکان که مدیریت این دامنههای اینترنتی را برعهده دارد در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۹۳ با انتشار گزارشی در وب‌سایت خود اعلام کرد درخواست لغو حکمی را دارد که به واسطه آن می‌بایست تمام دامین‌های دات آی.آر و دات ایران را به عنوان دارایی‌های حکومت ایران مصادره و در اختیار شاکیان قرار دهد. آیکن در بیانیه‌ی مطبوعاتی خود اعلام کرده: «درخواستی را برای دادگاه فدرال فرستادیم تا دستور قبلی‌شان را نقض کند. ما می‌خواهیم اطمینان حاصل کنیم که دادگاه در مورد نحوه عملکرد دامنههای اینترنتی اطلاعات کافی را دارد.»وکیل شاکیان پرونده، ادعا کرده که نام دامنه، یک نوع دارایی محسوب می شو وبه همین جهت این قابلیت را دارد که به عنوان غرامت ضبط شود. اما سازمان آیکان استدلال کرده است که به دلایل زیر، دستور دادگاه می‌بایست لغو شود:
۱- دامنههای سطح بالا (از جمله دات.ای.آر)، دارایی محسوب نمی‌شوند و بنابراین قابلیت ضبط ندارند.
۲- کشوری که به آن دامنههای سطح بالا واگذار شده‌اند، مالک این دامنه‌ها نیست.
۳- دامنههای سطح بالای موضوع پرونده، در محدوده جغرافیایی این دادگاه و حتی کشور امریکا نیست.
۴- حتی اگر این دامنههای سطح بالا، دارایی کشور خارجی در خاک امریکا تلقی شوند، این دادگاه صلاحیت ضبط آنها را ندارد.
۵- آیکان صلاحیت و قدرت لازم برای انتقال نام دارنده این دامنه‌ها را ندارد و این کار مغایر ترتیبات قراردادی با کشورهاست.
۶- ضبط و انتقال نام قهری این دامنه‌ها موجب ازبین‌رفتن ارزش آنها و حقوق دارندگان دامنههای سطوح پایین‌تر شده، و به طور کلی مغایر با نحوه عملکرد اینترنت است.
دارشان لیتنر وکیل شاکیان پرونده در ۵ تیر ۱۳۹۳ به روزنامه هاآرتص گفت: «ما فقط سایت‌هایی را که بخواهیم ببندیم، مسدود می‌کنیم، همه وب سایت‌های متعلق به حکومت به مجرد آنکه اینترنت ایران تحت اختیار ما درآمد، دیگر ثبت نخواهد شد.»
در میان هزاران دامین سطح بالای (Top-Level Domains) ثبت شده کشور ایران شناسایی دامنههای حکومتی از شخصی غیر قابل انجام است و این خطر را در پی دارد که در صورت اجرایی شدن این حکم شهروندان عادی ایران دچار مشکلات بسیاری شوند. در صورت اجرایی شدن این حکم وب‌سایت‌های ایرانی که از این نوع دامنه‌ها استفاده می‌کنند دیگر قابل در دسترس نخواهند بود و عملا فعالیت‌های تجاری و ارتباط‌های آنها با دنیای خارج از ایران به شدت ضربه خواهد خورد.
دامنه سطح‌بالا که به صورت مخفف TLD نیز نامید می‌شود، بالاترین سطح دامنه اینترنتی است. این دامنه‌ها سه دسته‌اند دامنه کشورها, سطح‌ها، و سازمان‌ها. دامنه سطح‌بالای ویژه کشورها باید دو حرفی آن کشورها باشد مانند IR. که اصطلاحا به آنها ccTLD گفته می‌شود.
بر اساس گزارش اخیر خبرگزاری مهر از نزدیک به ۵۳۲,۷۵۵ دامنه فعال در ایران تعداد ۵۲۳,۶۱۵ دامنه با پسوند IR. فعال است که بیشترین تعداد دامنه اینترنتی ایران را شامل می‌شود.
دامنه(Domain) به نام منحصر بفردی گفته می‌شود که برای شناسایی و دسترسی به وب‌سایت‌های اینترنتی استفاده می‌شود. دامنه ها معمولا دارای دو بخش هستند که با یک نقطه از هم جدا می‌شوند. قسمت قبل از نقطه اسم وب‌سایت را نمایندگی می‌کند و قسمت بعد از نقطه، پسوند آن را. پروتکل اینترنتی یا آی.پی مشخص می‌کند که انتقال اطلاعات چگونه انجام می‌شود و مرورگر چگونه با سرور وب ارتباط برقرار می‌کند. دامین‌ها دارای انواع گوناگون هستند که در شکایت اخیر جمعی از شهروندان آمریکایی-اسراییلی، آنها دامین‌های سطح بالا (Top-Level Domains) را هدف قرار داده‌اند.
برای مدیریت این دامنه‌ها دو سازمان بین المللی به نام‌های ICANN و IANA فعالیت می‌کنند. سازمان آینا(IANA) بر هماهنگی بین‌المللی سیستم نام دامنه، آدرس‌دهی آی.پی و سایر منابع پروتکل اینترنت نظارت می‌کند و آیکان (ICANN) نقش اصلی مدیریت واگذاری نام‌های دامنه و آدرس‌های پروتکل اینترنتی را بر عهده دارد. وظایف آیکان عبارت است از ضمانت تخصیص آدرس پروتکل اینترنت برای یک فضا در اینترنت، واگذاری پروتکل شناسه، سیستم مدیریت نام دامنههای سطح بالا، و مدیریت عملگرهای بنیادین (root server). مؤسسه آیکان در تاریخ ۲۳ مهرماه ۱۳۸۹ ، پذیرش دامنه IRAN. را به عنوان یک دامنه مرتبه اول اعلام کرد. فعالیت این دامنه مرتبه اول شش ماه بعد آغاز شد.
علیرضا صالح مسوول ثبت دامنه اینترنتی IR. پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در تاریخ ۴ تیر ۱۳۹۳ گفتگو با خبرگزاری مهر گفت: «در صورتی که این حکم اجرایی شود با ساختار فعلی، دامنه های اینترنتی با پسوند “آی آر” در عرصه بین المللی کار نخواهد کرد و دیگر مراجعه به دامنه IR در ایران و خارج از کشور امکان پذیر نخواهد بود. اما ضبط دامنه های اینترنتی دات آی آر خیلی دور از ذهن به نظر می‌رسد و تجربه چندین ساله در این حوزه نشان می‌دهد که تاکنون این موضوع اتفاق نی‌افتاده و آیکان تاکنون برای هیچ کشور و دامنه‌ای این اقدام را نکرده است.» همچنین نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات ضمن تاکید بر اینکه از طریق رسانه‌ها در جریان این خبر قرار گرفته است، گفت که «این موضوع را پیگیری خواهند کرد.» و توضیح داد که «این موضوع از طریق آیکان به ایران اعلام نشده تا ما هم بتوانیم وکیل گرفته و دفاع کنیم.»
