از تقاضا برای اخراج تا سناریوی جاسوس سازی؛ تقابل دولت و اطلاعات موازی در پرونده جیسون رضاییان
تنها چند ماه پس از بازداشت جیسون رضاییان در تیرماه سال ۹۳ روزنامه وطن امروز در یادداشتی خواستار آن شد که این روزنامه نگار از کشور اخراج شود و پرونده او این گونه خاتمه یابد. اما نه جیسون رضاییان از ایران اخراج شد نه پرونده او خاتمه یافت بلکه هر روز اتهامات سنگین ترین علیه او در رسانه‌های همسو با دستگیرکنندگان این روزنامه نگار منتشر شد. نهایتا روز یک شنبه اول آذرماه غلامحسین محسنی‌اژه ای سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد که حکم دادگاه جیسون رضاییان صادر و او به زندان محکوم شده است ولی از این که میزان حکم چه اندازه است خودداری کرد.
جیسون رضائیان و همسرش یگانه صالحی روز سه‌شنبه، ۳۱ تیرماه سال ۱۳۹۳ توسط سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، بازداشت شدند. این خبر اولین بار دو روز بعد از بازداشت، توسط واشنگتن‌پست، روزنامه‌ای که رضائیان برای آن کار می کرد، اعلام شد. در آن زمان گفته می‌شد که بازداشت‌ها بیش از دو نفر بوده است.
روز سوم مرداد ماه سال ۹۳ رئیس دادگستری استان تهران در حاشیه مراسم راهپیمایی روز قدس طی سخنانی ضمن تایید خبر بازداشت خبرنگار واشنگتن پست و همراهانش و تاکید بر اینکه پرونده “در مرحله تحقیقات مقدماتی” است، اضافه کرده بود: “مجموعه امنیتی و اطلاعاتی کشور ما اجازه نمی‌دهد که کشور عزیز و اسلامی ما به جولانگاه آنها مبدل شود و در اثر همین هوشیاری و بصیرت، ما امن‌ترین کشور منطقه هستیم.”
در روزهای اول، تلاش شد که وزارت اطلاعات مسئول این بازداشت‌ها معرفی شود. برای نمونه در خبری که سایت مشرق‌نیوز وابسته به سپاه پاسداران منتشر کرد، در یکی از کامنت‌ها آمده بود: “این طرز گفتن مشخص میکنه توسط وزارت اطلاعات دستگیر شدن” از آنجا که در سایت‌های خبری-امنیتی داخل ایران، کامنت‌ها معمولا توسط گردانندگان سایت‌ها نوشته می‌شود، انتشار این شایعات کوششی برای درگیر کردن وزارت اطلاعات -و در واقع دولت روحانی- با این پرونده محسوب می‌شد.
در ماه‌های بعد و حتی پس از مشخص شدن مسئولیت سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در این پرونده، فشار بر وزارت اطلاعات برای وارد شدن در آن ادامه داشت. چنانچه در سوم شهریور ماه گذشته، در حالی که بیش از یکسال از بازداشت جیسون رضائیان سپری شده بود، زمانی که سیدمحمود علوی در یک برنامه زنده تلوزیونی به نام “نگاه یک” شرکت کرد در پاسخ به مجری برنامه که درباره این پرونده سئوال کرد با بیان اینکه “ممکن است نظر این دستگاه با نظر دیگر دستگاه‌ها یکسان نباشد” از مجری خواست تا به این سئوال پاسخ ندهد. اهمیت کناره‌گیری وزارت اطلاعات در این پرونده آنجا بود که نشان می‌داد دولت حاضر به همراهی با سناریوی سازمان اطلاعات سپاه پاسداران نیست.
پس از تایید رسمی بازداشت جیسون رضائیان توسط رئیس دادگستری استان تهران، وزارت خارجه امریکا در اولین واکنش خود از بازداشت اتباع امریکا در ایران ابراز نگرانی کرد. همزمان با این واکنش، محمدحسن آصفری، نماینده مجلس و از اعضای کمیسیون امنیت ملی اعلام کرد: “ما هیچ مشکلی با شهروندان آمریکا نداریم، مشکل ما با کسانی است که در ایران دست به جاسوسی و خرابکاری می‌زنند که اگر وابسته به هر دولت و جریانی باشند مطمئنا توسط دستگاه‌های امنیتی ما دستگیر خواهند شد و طبق قوانین داخلی کشور خودمان با آنها برخورد خواهیم کرد.” او اضافه کرد: “وزارت امورخارجه آمریکا به جای موضع‌گیری درباره بازداشت اتباعش در ایران باید پاسخگوی چرایی اعزام نیروهای جاسوس و ضد امنیتی خود به کشورمان باشد.” این اولین بار بود که اتهام خبرنگار واشنگتن‌پست بطور رسمی جاسوسی اعلام می‌شد.
در همان زمان ادعاهای دیگری هم مطرح بود. اواسط مرداد ماه سال ۱۳۹۳، در حالی که حدود دو هفته از بازداشت جیسون رضائیان سپری می‌شد، روزنامه وطن‌امروز که به جبهه پایداری نزدیک است، یادداشتی منتشر کرده و جیسون رضائیان را به عنوان “رابط رسمی مجموعه اطلاعاتی- امنیتی نایاک در ایران” معرفی کرد. این روزنامه همچنین علت اصلی بازداشت رضائیان را “مدیریت و کارگردانی کلیپ مساله‌دار «هپی» در ایران” می‌دانست. نویسنده این یادداشت، سپس به ماجرای “کمپین حق شادی ایرانیان” که بعد از بازداشت شرکت‌کنندگان در کلیپ مزبور به راه افتاد پرداخته و کنایه‌ای هم به دفتر حسن روحانی زده بود: “در صفحه منتسب به حسن روحانی نیز پیامی مشابه با موضوع «شادی حق مسلم ایرانیان» منتشر شد که متاسفانه این حرکت برای هزارمین بار از واقعیت کم‌سوادی برخی مشاوران رسانه‌ای پرده برداشت.”
در پایان یادداشت پیشنهاد شده بود که “به منظور پایان دادن به شوی تبلیغاتی به راه افتاده با هدف مظلوم‌نمایی” بهتر است که این پرونده با اخراج خبرنگار واشنگتن‌پست مختومه شود. نویسنده وطن‌امروز معتقد بود: “درگیر نشدن در چنین پرونده‌های سخیفی خود بهترین مسیر غلبه بر دشمن است. پس لطفا جیسون رضاییان را با سر و صدا و اعتراض رسمی جهانی دیپورت کنید!”
با اینهمه مشخص بود که سپاه پاسداران درگیر این “پرونده سخیف” شده و حاضر به مختومه کردن آن و آزادی جیسون رضائیان نیست. برای سازمان اطلاعات سپاه، ماجرا پیچیده‌تر از “کلیپ هپی” بود و گفته می‌شد که هدف اصلی آنان، حمله به دولت و فشار بر روحانی و نزدیکان اوست. چرا که اساسا جیسون رضاییان هیچ رابطه ای با دستگیر شدگان پرونده ویدیوی هپی نداشت و تنها مطلبی در خصوص آن منتشر کرده بود.
اواخر مرداد ماه سال ۱۳۹۳، حسن روحانی طی چند سخنرانی عمومی حملات تندی به مخالفان مذاکره با غرب کرد. از جمله روز بیستم مرداد ماه در یک جلسه عمومی از کسانی که به گفته وی “مذاکره‌هراسی” را رواج می‌دهند، انتقاد کرده و گفت: “یک عده به ظاهر شعار می‌دهند ولی بزدل سیاسی هستند و تا حرف مذاکره پیش می‌آید می‌گویند ما می‌لرزیم. به جهنم؛ بروید یک جای گرم برای خود پیدا کنید. خداوند شما را ترسو و لرزان آفریده است.” این سخنان بی‌سابقه خطاب به جریان‌هایی بود که از مذاکره با آمریکا انتقاد کرده و خطر فریب خوردن مذاکره‌کنندگان را مطرح می‌کردند. سپاه پاسداران در واقع مهمترین نهادی بود که از مذاکرات ابراز نارضایتی می‌کرد.
چند روز بعد، سایت سحام‌نیوز، نزدیک به مهدی کروبی، طی گزارشی فاش کرد که سازمان اطلاعات سپاه پاسداران به دنبال دستگیری اسماعیل سماوی، خواهرزاده حسن روحانی است که با جیسون رضائیان مرتبط بوده است. این سایت ادعا می‌کرد که خشم حسن روحانی به دلیل آگاهی از این سناریو است.
همزمان با انتشار این خبر، سایت امنیتی پارس، طی گزارشی مدعی شد که نه تنها روحانی مخالف این برنامه نیست، بلکه خواستار برخورد جدی‌تر با جسیون رضائیان هم شده است. این سایت نوشته بود: “بر خلاف آنچه که اتهام وی [جیسون رضائیان] را صرفا تهیه یک ویدئو ذکر می‌کنند وی بخشی از هزینه‌های آن را تهیه کرده و با نهادهای اطلاعاتی ارتباط داشته است. در ابتدا برخی اجزا دولت با این بازداشت مخالف بوده‌اند اما با ارایه مستندات، رییس جمهور شخصا خواستار برخورد جدی‌تر با فعالیت‌های جاسوسی را شده است.”
حسن روحانی درباره هیچ‌یک از این خبرها موضع‌گیری صریحی نکرد. با اینهمه او چند هفته بعد و در اوایل مهرماه سال ۱۳۹۳ که برای سخنرانی در اجلاس عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته بود، در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران که دستگیری خبرنگار واشنگتن‌پست و همراهانش را برنامه‌ای علیه دولت او توصیف می‌کرد، گفته بود: “من اعتقادی به این ندارم که این مسئله علیه دولت من برنامه‌ریزی شده باشد.” او اضافه کرده بود که امیدوار و تقریباً خوشبین است که دستگاه قضایی ایران منصفانه این پرونده را حل می‌کنند.
از آن تاریخ بیش از یک سال می گذرد و این پرونده نه منصفانه حل شده است و نه جیسون رضاییان از زندان آزاد شده است. علیرغم اتهامات مطرح شده در رسانه‌های نزدیک به نهادهای دستگیر کننده رضاییان، مقامات قضایی همچنان از ارائه هر گونه شاهد و مدرکی مبنی بر هر جرمی که توسط این روزنامه نگار صورت گرفته باشد خودداری کرده اند و دستگاه قضایی همچنان از اعلام حکم رضاییان دو پس از برگزاری دادگاه او خودداری می کند. اما هر چه از بازداشت این روزنامه نگار می گذرد، ماهیت سیاسی این پرونده، ناتوانی رئیس جمهور برای دفاع از حقوق شهروندان ایرانی و شهروندان تابعیت دوگانه، و همچنین اینکه علاوه بر اهداف دیگر بر علیه دولت برنامه ریزی شده است، بیش از پیش آشکار می شود.
