در اعتراض به ممنوعیت دوچرخهسواری زنان: زنان مریوان با دوچرخه‌هاشان قدم می‌زنند
جمعی از شهروندان مریوان، در استان کردستان با تشکیل گروهی در تلگرام و انتشار نامه‌ای خطاب به فرمانداری این شهر، به بازداشت چندساعته تعدادی از زنان دوچرخه سوار در این شهر و جلوگیری از دوچرخه سواری آنها توسط نیروی انتظامی اعتراض کردند. با جمع آوری ۱۴۰۰ آمضا در حمایت از دوچرخه سواری زنان، در طی مدت سه روز از تاریخ ۱۰ تا ۱۳ مرداد، این صفحه موقتا بسته شد.
در خردادماه سال جاری، «رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر مریوان، با اعلام اینکه برای داشتن هوای پاک و سالم از شهروندان دعوت کرده ایم که به جای استفاده از خودروی شخصی با هم پیاده روی و دوچرخه سواری کنند»، از تشکیل گروهی با عنوان «دوچرخه‌سواران دریاچه» مستقل از شورای شهرو شهرداری خبرداد. به دنبال آن، هر سه شنبه، جمعی از شهروندان با دوچرخه سواری در مسیر دریاچه زریبار (زریوار)، از این پیشنهاد استقبال کردند.
چند هفته پس از آغاز این حرکت، ماموران امنیتی مریوان روز سه‌شنبه گذشته پنجم مرداد، با توقیف دوچرخه تعدادی از دوچرخه‌سوارانِ زن مانع حضور زنان دوچرخه‌سوار در سطح شهر شده و تعدادی از دوچرخه‌سواران را نیز بازداشت کردند. نیروی انتظامی از زنان بازداشت‌شده تعهد گرفته است که دیگر اقدام به دوچرخهسواری در خیابان نکنند.
ماموستا مصطفی شیرزادی، امام جمعه مسجد جامع شهر مریوان نیز در نماز جمعه هشتم مرداد ماه و در واکنش به دوچرخهسواری زنان در سطح شهر گفته بود:« دوچرخهسواری برای زنان در ملا عام گناه است و لازم است مسئولین و اداره ورزش و جوانان فضای مناسب و سرپوشیده برای خانم‌ها فراهم کنند».
سه‌شنبه‌های بدون خودرو
شهرستان مریوان در کنار دریاچه زریبار که توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار میراث طبیعی ایران ثبت شده است، قرار دارد و پوشش گیاهی جنگل‌های این شهر هم گسترده است. آتش سوزی در جنگل‌ها و احتمال خشک شدن دریاچه زریبار در سال‌های گذشته حساسیت عمومی را نسبت به وضعیت محیط زیست افزایش داده است. با شدت گرفتن آلودگی هوا در شهرستان کردنشین مریوان، گروهی از فعالان محیط زیست در این شهر در پاسخ به پیشنهاد یکی از اعضای شورای این شهر، با اعلام «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» از مردم خواستند که ماشین‌های شخصی خود را بیرون نیاورند و از نقطه‌ای در شهر تا کنار دریاچه زریبار پدال بزنند، دعوتی که با استقبال مردم مریوان روبه‌رو شد. اما نیروهای انتظامی با مداخله در این حرکت جمعی، در دو هفته متوالی عده‌ای را برای چند ساعت بازداشت کرد و از زنان خواست دوچرخهسواری در ملا عام را متوقف کنند.
کاوه قریشی، روزنامه نگار آشنا به مسائل کردستان در این باره به کمپین بین‌المللی حقوق بشر ایران گفت: «نیروهای امنیتی و نهادهای قدرت مثل نمازجمعه به خاطرامر ساده‌ای مثل دوچرخهسواری و حساسیت درباره محیط زیست از شهروندان مجرم می‌سازند و آنها را به دلیل دوچرخهسواری بازداشت می‌کنند و در نتیجه مردم هم با تشکیل گروهی در تلگرام و نوشتن نامه به فرمانداری و شورای تامین مریوان به این امر اعتراض کردند.»
رونوشتی از نامه اعتراضی مردم مریوان برای شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان رییس‌جمهوری ایران هم فرستاده شده است.
شهروندان در این نامه با تاکید بر آزادی‌هایی که در قانون اساسی برای زنان قید شده، تاکید کرده‌اند که حضور زنان در عرصه‌های عمومی و ورزش ناقض هیچ قانونی در کشور نیست. نویسندگان نامه خواستار دخالت مقامات دولتی برای حل مسئله شده و نوشته‌اند: «در حالی که در تهران معاونت امور بانوان ریاست جمهوری در زمینه تحقق عدالت جنسیتی تلاش می‌کند در مریوان در اقدامی فراقانونی اجازه دوچرخهسواری به زنان داده نمی‌شود.»
کاوه قریشی درباره ادامه پیدا کردن دوچرخهسواری فعالان محیط زیست در مریوان، به رغم تهدید و بازداشت تعدادی از آنها به کمپین گفت:« مردم گفته‌اند ما کوتاه نمی‌آییم. با وجود همه تهدیدها در سه‌شنبه گذشته هم زنان و مردان برای پدال زدن به خیابان‌ها آمدند و بسیاری از زنان فرمان دوچرخه‌های خود را در دست گرفتند و در حرکتی نمادین تنها کنار دوچرخه‌سواران مرد با دوچرخه‌هاشان راه رفتند تا اعتراض خود را نشان بدهند.»
وقتی محیط زیست و حقوق زنان به هم می‌رسند
شهرستان مریوان کارنامه پرباری در واکنش به مسائل زیست‌محیطی دارد. انجمن سبز چیا که یکی از موفق‌ترین انجمن‌های محیط‌زیستی ایران است از آغاز دهه هشتاد در این شهر فعالیت می‌کند و مهم‌ترین جایزه حفاظت از محیط زیست ایران را از سازمان محیط زیست ایران برده است.
یک فعال محیط زیست در مریوان در این باره به کمپین بین‌المللی حقوق بشر ایران گفت: «ما سال‌هاست فعالیت محیط زیستی می‌کنیم و از مردم می‌خواهیم نسبت به محیط اطراف خود حساس باشند. زنان بخش مهمی از هرگونه فعالیت زیست‌محیطی هستند چون نقش تربیتی آنها بسیار پررنگ است و اگرچه فعالیت ما هیچ گونه جنبه سیاسی ندارد اما در جایی که حکومت بخشی از جامعه را به دلیل تعصبات مذهبی یا صلاح‌دیدهای سیاسی از فعالیت مثبت و مدنی در راه حفظ محیط زیست محروم می‌کند، طبیعتا ما هم اعتراض می‌کنیم و واکنش نشان می‌دهیم.»
اعتراضی که گروه‌های مختلف فعالان مدنی و محیط زیستی آن را با انتشار نامه‌ای نشان دادند و انجمن سبز چیا، کانون رۆنان، کانون فرهنگی-هنری ڤه‌ژین، انجمن فرهنگی-ادبی مریوان و انجمن فرهنگی- ادبی نێ با انتشار نامه‌ای از حرکت زیست‌محیطی شهروندان مریوان و حق دوچرخهسواری زنان حمایت کردند.
در این نامه آمده است:« ما انجمن‌ها، کانون‌های فرهنگی- اجتماعی و زیست‌محیطی شهرستان مریوان ضمن حمایت از دوچرخهسواری عمومی، اعم از زن و مرد، آن را فعالیتی ورزشی، فرهنگی و اجتماعی شایسته‌ای دانسته و حرکت آنان را در راستای گسترش ورزش همگانی و اعتلای فرهنگ دوچرخهسواری در جامعه قلمداد می‌کنیم. همچنین ضمن مخالفت با عمل نیروهای امنیتی و انتظامی در ممانعت از حضور زنان، توقیف جوانان و دوچرخه‌ها، خواستار برخوردی فرهنگی و سنجیده‌تر در راستای آرامش بیشتر جوانان در این قبیل فعالیت‌ها می‌باشیم.»
انجمن‌های فعال در مریوان همچنین خواستار «حمایت مردم، نماینده مجلس مریوان، نهادهای ورزشی و مدنی، شهرداری، شورای اسلامی شهر، پلیس و اداره ورزش و جوانان از فعالیت ورزشی و فرهنگی دوچرخهسواری روز بدون خودرو شده‌اند.»
به گفته کاوه قریشی، روزنامه نگار آشنا به مسائل کردستان، انجمن کوهنوردان سنندج هم با حمایت از حرکت شهروندان در مریوان اعلام کرده است که «سه‌شنبه بدون خودرو» در سنندج هم اجرا خواهد شد.
چالشی به نام ورزش زنان
ورزش زنان از پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران با چالش مغایرت با قوانین شرع اسلام روبه‌رو شد. در نیمه اول دهه ۶۰ هیچ گونه اخبار ورزشی درباره زنان منتشر نمی‌شد و پس از آن هم اغلب در تلویزیون حکومتی ایران تنها به اعلام خبرهای ورزش زنان بدون هیچ تصویری ازآنها اکتفا می‌شود. پوشش زنان ورزشکار ایرانی در مسابقات بین‌المللی تا به حال بارها موضوع بحث و حتا گاه مانعی جدی بر سر راه حضور آنها در عرصه‌های جهانی بوده است. با ظهور شبکه‌های اجتماعی امکان بیشتری برای طرح مطالبات زنان در حوزه ورزش و همچنین پوشش موفقیت‌ها یا مشکلات آنها به وجود آمد. بسیاری از زنان ورزشکار یا علاقه‌مند به ورزش با پیوستن به شبکه‌های اجتماعی رسانه‌های شخصی خود را ساختند و درباره وضعیت ورزش زنان از جمله مطالبه دوچرخهسواری زنان اطلاع‌رسانی کردند.
با این حال همچنان موانع فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی و مهم‌تر از همه سیاسی فراوانی بر سر راه زنان ایرانی علاقه‌مند به ورزش قرار دارد. بسیاری از مراجع تقلید شیعه و علمای قم با فتواهای صریح خود دوچرخهسواری زنان در ملا عام را موجب فساد دانسته و برخی آن را حرام اعلام کرده‌اند. هرچند دوچرخه سواری زنان هیچ منع قانونی ندارد و در هیچ بخشی از قانون اساسی یا مجازات در ایران جرم‌انگاری نشده اما بر اساس قانونی نانوشته به پارک‌های تک‌جنسیتی و دور از انظار عمومی محدود شده و به ندرت جایی در زندگی روزمره دارد. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان برای حفظ سلامت جامعه و محیط زیست شهروندان مرد و زن به دوچرخهسواری به جای استفاده از اتومبیل‌های شخصی تشویق می‌شوند و مدیریت شهری راه‌های مخصوص دوچرخهسواری برای شهروندان تدارک می‌بیند.
آیت‌الله علم‌الهدی، امام جمعه مشهد در خرداد ماه سال ۱۳۹۰ گفته بود: «یک دختر خانم در خانه خودش، در را ببندد و توی حیاط خانه‌اش ۱۰ ساعت هم دوچرخهسواری کند حرام نیست، اما وقتی این دخترخانم بیاید توی کوچه و با لباس دوچرخهسواری، سوار دوچرخه شود، آن لباس و آن حرکت، عارضه فساد برای جامعه دارد.»
زنان ایرانی در این سال‌ها البته موفقیت‌هایی هم به دست‌آورده‌اند. از جمله زنان دوچرخه‌سوار در شهر یزد اگرچه با ممنوعیت‌ها و مخالفت‌های بسیاری از سوی نهادهای امنیتی و مذهبی شهر روبه‌رو بوده و هستند اما سرانجام توانستند مسئولان را وادار به تاسیس پیست دوچرخهسواری برای زنان کنند. با این حال امام جمعه محمدآباد یزد هم در خرداد ماه جاری در اعتراض به آیین دوچرخهسواری زنان و مردان برای حفظ محیط زیست چنین اقداماتی را سبب «رنجش خاطر مردم» و « به درد آمدن قلوب مؤمنین» دانسته بود.
اگرچه بسیاری از مقامات حکومتی و مذهبی در ایران در این سال‌ها برای ورزش زنان ایرانی و حضور آنها در مجامع عمومی با پوشش ورزشی ممنوعیت ایجاد کرده و مانع آن شده‌اند با این حال چهره‌های میانه‌رو هم به حمایت از ورزش زنان پرداخته‌اند. از جمله اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام که هفته گذشته با خطاب قرار دادن گروه‌های تندرو گفت:« بعضی از متحجرین، ورزش را مغایر با شخصیت زنانه می دانند که از وصله‌های ناجور در تفکرات اسلامی است و بزرگان دینی ما، بدون تبعیض البته متناسب با شرایط جسمی زنان بر اهمیت ورزش تأکید می کردند.»
حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران نیز که با شعار احقاق حقوق شهروندی کار خود را آغاز کرد بارها از رعایت عدالت در ورزش سخن گفته و خواستار فراهم‌سازی شرایط مناسب برای ورزش زنان شده است. با این حال هنوز زنان در مریوان به جای سوار شدن بر دوچرخه‌های خود ناگزیر با دوچرخه‌هاشان راه می‌روند!
علیرغم همه محدودیت‌هایی که در مسیر راه ورزشکاران زن وجود دارد، زنان توانسته‌اند با حضور پیگیر راه خود را در مسابقات جهانی باز کنند. برای مثال در مسابقات المپیک امسال در شهر ریودوژانیرو در برزیل، نه زن ورزشکار ایرانی هم حضور دارند. با این وجود همچنان موضوع ورزش زنان در مکان‌های عمومی یکی از چالش های زنان به شمار می رود.
