رضا ذوقی از بازداشت شدگان کهریزک: با تهدید از ما رضایت گرفته شد؛ عذرخواهی مرتضوی توهین است

رضا ذوقی در کنار مادرش

رضا ذوقی، یکی از افرادی که پس از انتخابات ریاست جمهوری سال۸۸  مدتی را در بازداشتگاه کهریزک گذراند، در واکنش به عذرخواهی سعید مرتضوی پس از هفت سال از وقوع اتفاق به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت: «این عذرخواهی توهین است. آقای مرتضوی در همان شب اولی که ما به اوین منتقل شدیم به ملاقات ما آمد و با تهدید خواست که نگوییم در کهریزک شکنجه شدیم. الان متوجه این عذرخواهی نمی شوم. مهمتر اینکه مرتضوی تنها مقصر نبود. مسلما افراد رده بالایی در حکومت، مرتضوی را حمایت می کردند که هرگز معرفی نشدند و در دادگاههای خانواده مقتولان کهریزک حضور پیدا نکردند.»

رضا ذوقی در زمان دستگیری ۲۳ سال داشت. او که از سه سال پیش تاکنون به همراه خانواده اش در شهر ازمیر، ترکیه زندگی می کند در زمان  به کمپین گفت: «کسانیکه شاهد ماجرا بودند هرگز اجازه ورود به دادگاه به عنوان شاهد را نیافتند و به جز آقای روح الامینی کسی تاکنون نتوانسته شکایت خود را پیگیری کند. به دلیل فشارها، تهدید و زور همه شاکیان مجبور به رضایت دادن و سکوت شدند و خیلی از آنها ایران را ترک کردند. متاسفانه هیچکدام از ما قدرت نداشتیم.»

سعید مرتضوی، متهم اصلی پرونده کهریزک در سومین و آخرین جلسه دادگاه تجدید نظر خود با شکایت خانواده مرحوم محسن روح الامینی (یکی از سه کشته شده کهریزک) در تاریخ سه شنبه ۲۱ شهریور ماه نامه ای را در اختیار دادگاه قرار داد که طبق این نامه او از خانواده  جان باختگان کهریزک عذرخواهی کرد.

سعید مرتضوی در بخشی از نامه اش نوشت: «اینجانب به عنوان دادستان وقت تهران در پیشگاه خداوند و وجدان خود از قوع این حادثه هولناک اگر چه خداوند باری تعالی عالم است در شکل گیری آن هیچ عمدی نبوده ابراز شرمندگی می نمایم.»

مرتضوی در پارگراف قبل تر با خواندن «واقعه خونبار تیرماه ۸۸» آورده است: «در رابطه با واقعه خونبار تیرماه ۸۸ که متعاقب فتنه بزرگ و توطئه پس از انتخابات ریاست جمهوری به وقوع پیوست رهبری معظم انقلاب به خاطر عمق فاجعه از آن به جنایت تعبیر فرمودند به عنوان دادستان وقت عمیقا ابراز تاسف و اعتذار می نمایم و از مقام شهیدان مظلوم این حادثه جوادی فر، روح الامینی و کامرانی طلب پوزش نموده و علو درجات آنها را از خداوند بزرگ مسالت می نمایم.»

آقای ذوقی با درخواست از جامعه جهانی برای کمک گفت: «من و خیلی از بازداشت شدگان دیگر سالها است می خواهیم شکایت مان را در عرصه بین المللی پیگیری کنیم اما نمی دانیم چگونه باید این کار را انجام دهیم، راهش را بلد نیستیم. در ایران که نتوانستیم شکایت مان را پیگیری کنیم و با زور و تهدید از ما رضایت گرفته شد اما ما قربانیانی هستیم که صدایمان شنیده نشده است و می خواهیم حداقل مجامع جهانی به شکایت ما رسیدگی کنند.»

عذر خواهی به معنای اقرار ضمنی به ارتکاب جرم و امکان اتهام جدید

قاسم شعله سعدی، وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که آیا عذرخواهی سعید مرتضوی نسبت به اتفاقات کهریزک می تواند طبق قانون جمهوری اسلامی اعتراف و مبنای اتهام جدید تلقی شود به کمپین گفت: «اگر از سوی دادگاه این عذرخواهی اقرار ضمنی به ارتکاب جرم تلقی شود، بله می تواند به عنوان دلیل جدید، دوباره اتهام مورد بررسی قرار گیرد یا اتهام جدید دیگری به پرونده وارد شود اما خیلی نمی توان امیدی به این بخش داشت چرا که بسیار بسته به قوانین دیگر است، به خصوص که عذرخواهی آقای مرتضوی مبهم است. او ضمن عذرخواهی نوشته عمدی در کار نبوده و او اطلاعی از قضایا نداشته است.»

ما هیچکدام قدرت نداشتیم

در حالی هفت سال پس از اتفاقات کهریزک، سعید مرتضوی طی نامه ای تلویحا عذرخواهی کرده که أسیب دیدگان این اتفاق می گویند سعید مرتضوی در اولین شب ورود آنها به زندان اوین طی دیداری با تهدید از انها خواسته تا سکوت کنند و هرگز از شکنجه های خود در کهریزک حرفی نزنند.

رضا ذوقی به کمپین گفت: «آقای مرتضوی در همان شب اولی که ما به اوین منتقل شدیم به ملاقات ما آمد و با تهدید خواست که نگوییم در کهریزک شکنجه شدیم. یک گروه حقوق بشری از ما دیدار کرد. بعد دو بار نمایندگان مجلس با ما ملاقات کردند. ما همه چیز را گفتیم و انتقادهایمان را کردیم. هر روز هم بازجویی می شدیم، عمدتا می خواستند هر چه آنها می گویند ما اعتراف کنیم، اینکه حرکت تبلیغی علیه نظام یا اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی داشتیم. در همان روزها در بهداری اوین هم از ما مراقبت می شد. یعنی زخم هایمان پانسمان می شد، واکسن زدند و داروی ضد عفونت دادند. تقریبا دو هفته پس از بازداشت مان به ما اجازه تماس با خانواده هایمان را دادند. من ۱۷ یا ۱۸ روز پس از بازداشت با قرار وثیقه آزاد شدم. بقیه هم تقریبا یکی دو روز زودتر یا دیرتر آزاد شدند. تا آنموقع آثار شکنجه دیگر آنقدر روی بدن مان نمانده بود.»

طبق گفته آقای ذوقی تقریبا ۱۵۰ نفر از بازداشت شدگان در اعتراضات خیابانی به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ در تاریخ ۱۹ تیرماه به بازداشتگاه کهریزک واقع در جنوب تهران منتقل شدند. بازداشتگاهی  که به روایت بسیاری تا آن زمان در لیست بازداشتگاه های ایران قید نشده بود.

سه نفر از این تعداد به نام های محسن روح الامینی، محمد کامرانی و امیر جوادی فر در اثر ضرب و جرح شدید جان خود را در پنجمین روز بازداشت از دست دادند. امیر جوادی فر، روز پنجم در ون نیروی انتظامی در زمان انتقال به زندان اوین در کنار دیگر زندانیان جان داد. محسن روح الامینی نیز پیش از انتقال به اوین فوت کرده و محمد کامرانی ساعتی پس از حضورش در زندان اوین در مقابل چشمان هم بندی هایش بیهوش و فوت شده است.

همچنین رامین پور اندرجانی، پزشک وظیفه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی و پزشک کهریزک پس از آنکه جزییاتی از شکنجه و عدم رسیدگی پزشکی بازداشت شدگان را در مقابل کمیته ویژه نمایندگان مجلس عنوان کرد به طرز مشکوکی فوت کرد. محسن روح الامینی یکی از بازداشت شدگانی بود که دو روز قبل از فوتش توسط این پزشک معاینه شده بود.

آقای پوراندرجانی پس از گزارشش به کمیته ویژه نمایندگان در تاریخ ۱۹ آبان ماه ۸۸ در ساختمان بهداری نیروی انتظامی درگذشت. مسولان علت مرگ را سکته قلبی هنگام خواب عنوان کردند اما خانواده اش آن را مرگ مشکوکی دانسته و درخواست کالبد شکافی و یافتن علت مرگ را دادند که با آن موافقت نشد. در تاریخ ۱۰ آذر ماه ۸۸، عباس جعفری دولت آبادی، دادستان تهران علت مرگ او را مسمومیت دارویی اعلام کرد.

هم بازجویی می شدیم هم مداوا!

رضا ذوقی درباره نحو بازداشت خود می گوید: «من در تاریخ ۱۸ تیرماه در محدوده میدان انقلاب توسط چند نفر لباس شخصی بازداشت شدم. بعد از دستگیری با ون نیروی انتظامی به پلیس امنیت رفتیم. آنجا اول کلی ما را کتک زدند، بازجویی شدیم و عکس گرفتند. ساعت ۱۰-۱۱ شب به پلیس پیشیگری منتقل شدیم. تا صبح دو بار بازجویی شدیم. صبح روز بعد دادیاری به نام حیدری فر برگه هایی را به ما داد که در آن پنج اتهام قید شده بود و می خواست به زور از ما امضاء بگیرد. اتهاماتی مانند تبلیغ علیه نظام، اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی و … امضاء را گرفت و بعد به هم گفت به کهریزک می روید و تا آخر تابستان آنجا هستید اگر زنده بیرون آمدید به پرونده تان رسیدگی می شود.»

او درباره شکنجه ها و وضعیت کهریزک به کمپین گفت: «هر روز ما را مجبور می کردند روی آسفالت داغ کلاغ پر برویم. هر روز، روزی دوبار ما را از قرنطینه به حیاط برای آمار گیری می بردند و هر روز در طی این مراسم با لوله ما را می زدند. در طی پنج روز غذای ما دو وعده در روز چیزی در حد یک نصفه سیب زمینی و یک نصفه نان بود. در فضای ۶۰ متر ۱۵۰ نفر را نگه داشته بودند و علاوه بر آن حدود ۳۰ نفر مجرم خطرناک را نیز به ما اضافه کردند. قادر به خوابیدن، دراز کردن پا نبودیم و نوبتی بلند می شدیم که نفر بعدی دراز بکشد یا بنشیند. از حضور مجرمان خطرناک هم به شدت می ترسیدیم. یک بار هم به دستور مامور نیروی انتظامی سه نفر از ما را از سقف آویزان کردند و خیلی وحشیانه کتک زدند. بسیاری هم قبل از ورود به کهریزک در زمان بازجویی در پلیس امنیت یا پیشگیری مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفته بودند که حالشان خیلی بد بود.»

آقای ذوقی با اشاره به اینکه تقریبا ۱۲۴ نفر از بازداشت شدگان چند روز پس از آزادی به دادسرای نظامی واقع در خیابان شریعتی شکایت کرده و شکایت هایشان ثبت شده است، گفت: «من روزی که برای شکایت رفتم اکثر بچه ها را دیدم که امده بودند. چند روز پس از ثبت شکایت به همه ما برگه داده شد که به صورت رایگان برای درمان به مراکز درمانی برویم. من به بیمارستان امام خمینی رفتم و و داروهایی برای رفع عفونت گرفتم. اما از آنجا که من در آن زمان سرباز وظیفه بودم و پس از دستگیری حدود یک ماه در محل خدمتم حاضر نشده بودم، چند روز پس از آزادی از اوین، از طرف محل خدمتم آمدند سراغم و من را بردند دادسرای نظامی برای تخلف عدم حضور و برایم سه ماه اضافه خدمت به عنوان جریمه عدم حضور صادر شد. من دیگر گرفتار سربازی شدم و از دنبال کردن شکایتم باز ماندم اما در همان محل خدمت چندین بار سرهنگی به نام نظام دوست مراجعه کرد و با زور و تهدید از من خواست تا از شکایتم صرفنظر کنم. بالاخره مجبورم کردند که رضایت بدهم. خیلی دردناک بود. آنقدر تهدید شده بودم که نمی توانستم به سمت شکایت بروم و در حال حاضر هم سه سالی است که در ازمیر هستم.»

رضا ذوقی گفت: « در واقع هیچکدام از ما نتوانستیم شکایت مان را دنبال کنیم همه ما را با زور و تهدید وادار به سکوت یا خروج از کشور کردند. فقط خانواده های سه نفر فوت شده و نهایتا خانواده روح الامینی توانست تا اینجا شکایتش را دنبال کند و مرتضوی را به دادگاه بکشاند اما من از یک چیز رنجیده ام. اینکه در دادگاه نامی از ما آورده نشد. درست است که ما زنده ماندیم اما همه ما شکنجه شدیم. امیر جوادی فر در کنار من در ون در حالیکه تشنه بود جان داد. من این لحظات را هرگز نمی توانم فراموش کنم. من و بقیه سعی کردیم صدای کهریزک باشیم و واقعیت های کهریزک را علیرغم تهدید ها و فشارها بگوییم اما من همین الان هم که در اینجا هستم با ترس از خانه بیرون می روم فکر می کنم هر لحظه می تواند اتفاقی برایم بیفتد. رنجیده ام که چرا نامی از ما در دادگاه آورده نشد. ما زنده ماندیم اما ما هم رنج کشیدیم و رنج داریم. رنجی که تسلی برایش نیافتیم.»

دادگاه های سعید مرتضوی و یارانش

خانواده های محسن روح الامینی، محمد کامرانی و امیر جوادی فر که در بازداشتگاه کهریزک در تیرماه ۱۳۸۸ جان خود را از دست دادند برای محاکمه «آمر قضایی»این اتفاق آنقدر پافشاری کردند تا دادگاه این قتل ها بالاخره پس از سه سال از گذشت اتفاق در اسفند ماه ۱۳۹۱ برگزار شد. دادگاه در ۱۱ جلسه در شعبه ۷۶ دادگاه کیفری استان تهران به ریاست قاضی سیامک مدیر خراسانی برگزار شد.

بر اساس کیفرخواست دادستانی، آقای مرتضوی به اتهام “معاونت در قتل”، “مشارکت در بازداشت غیرقانونی” و “معاونت در تنظیم گزارش خلاف واقع از طریق امر یا ترغیب ماموران مربوطه به تنظیم گزارش خطاب به خود” و آقایان زارع دهنوی و حیدری فر به “مشارکت در بازداشت غیرقانونی” متهم شده بودند .

سعید مرتضوی، متهم ردیف اول این پرونده در جلسات دادگاه هیچکدام از اتهاماتش را نپذیرفت و گفت هیچ تقصیر و گناهی بر گردن آنها نیست و حتی یک برگه دلیل هم برای اتهامات آنها وجود ندارد. با این حال قاضی علی اکبر حیدری فر، متهم دیگر پرونده در جلسه سوم دادگاه به خبرنگاران گفته بود که او مقصر است و تمام تقصیرها به گردن اوست و او دستور انتقال بازداشت شدگان را به زندان کهریزک در تابستان ۸۸ داده است.

محمد صالح نیکبخت، وکیل خانواده مرحوم امیر جوادی فر، یکی از شاکیان پرونده در روزهای برگزاری دادگاه کهریزک به خبرگزاری فارس گفته بود آقای مرتضوی به علت تاخیر ۳۸ ساعته در انتقال بازداشت شدگان کهریزک به بازداشتگاه دیگر باعث وقوع سه قتل شده است. این وکیل به اظهارات ۷ نفر از پزشکان برجسته قانونی کشور اشاره کرده و گفته بود: ”علت تامه قتل یا فوت هر سه مقتول ضربات وارده به نسوج نرم بدن آنها در طول ۷۲ ساعت قبل از فوت بوده است.”

سعید مرتضوی در پاییز سال ۱۳۹۳ به دلیل “بازداشت غیرقانونی” افراد و انتقال آن‌ها به کهریزک به انفصال دائم از خدمات قضایی و ۵ سال انفصال از خدمات دولتی محکوم شد. دادستان پیشین تهران همچنین به علت  تنظیم “گزارش خلاف واقع” در رابطه با  بازداشت‌ها به  پرداخت مبلغ ۲۰۰ هزار تومان جریمه محکوم شد. اما از اتهام معاونت در قتل بازداشت‌شدگان کهریزک تبرئه شد. 

مسعود علیزاده، یکی از شکنجه‌شدگان و آسیب‌دیدگان بازداشتگاه کهریزک که پس از آزادی به دلیل تهدیدهای جانی مجبور به از کشور شد و اکنون در کشور آلمان زندگی می‌کند، پس از حکم تبرئه مرتضوی در گفتگویی با کمپین در مرداد ماه ۱۳۹۴ گفت: “من فکر نمی‎کردم با این همه اسناد و مدارک که علیه سعید مرتضوی وجود دارد و این‌که محرز شده او از قصد ما را برده بود به آن بازداشتگاه و  گزارش خلاف واقع نوشته بود  که بچه‌های کشته شده در اثر مننژیت جان خود را از دست داده‌اند، تبرئه شود.” علیزاده ادامه داد: “یک نفر بیاید ما را جایی بفرستند که تا دم مرگ برویم و شکنجه شویم، بچه‌ها آنجا بمیرند، بعد گزارش خلاف واقع درست کند که این‌ها بر اساس مننژیت مرده‌اند، حالا تبرئه شود؟ این فاجعه بزرگی است. باید متاسف بود برای سیستم قضایی که در آن یک قاتل، یک جنایت‌کار تبرئه می‌شود.”

پس از این حکم دادگاه، خانواده محسن روح‌الامینی، از کشته شدگان بازداشتگاه کهریزک عقب نشینی نکرد و مجددا شکایت دیگری را با موضوع “معاونت در قتل” علیه مرتضوی ثبت و دنبال کرد. از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ رسیدگی مجدد به پرونده دادستان پیشین تهران با این اتهام شروع شد. به دنبال این پرونده جدید سعید مرتضوی روز ۲۳ شهریور ماه طی نامه ای به شعبه ۲۲ دادگاه تجدید نظر استان تهران عذرخواهی کرد.