اظهارات نماینده سابق زرتشتیان درباره عوامل موثر در حذف سپنتا نیکنام و آینده اقلیت‌های دینی
کوروش نیکنام، نماینده سابق زرتشتی‌های ایران در مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران گفت که مساله حذف سپنتا نیکنام از شورای شهر یزد از دوره چهارم شوراها، با اعلام مخالفت پسرعمومی محمدرضا مدرسی یزدی، یکی از فقهای شورای نگهبان نسبت به حضور آقای نیکنام در شورا آغاز و با اعمال نفوذ او که از ائمه جماعات استان یزد است بر این عضو فقیه شورای نگهبان، در این دوره از شوراها عملی شده است.
آقای نیکنام به کمپین گفت که در صورت اعمال نظر شورای نگهبان مبنی بر ممنوعیت کاندیدا شدن اقلیت‌های دینی در شهرهایی که اکثریت با مسلمانان است عملا اقلیت‌های دینی امکان حضور در شوراها را نخواهند داشت، چون در هیچ شهری در اکثریت نیستند و به این شیوه از مشارکت اجتماعی در این عرصه محروم می‌شوند.
کوروش نیکنام، نماینده شهروندان زرتشتی ایران در مجلس هفتم و عموی سپنتا نیکنام، عضو شورای شهر یزد است. او در مصاحبه با کمپین گفت که شهروندان زرتشتی در ایران ناملایمات بسیاری را تحمل کرده‌اند و یکی از دلایل مهاجرت آنها از ایران همین ناملایمات است.
سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد در پی‌شکایت یک کاندیدای شکست خورده شورای شهر یزد از فرمانداری و هیئت نظارت بر انتخابات این شهر، با حکم شعبه ۴۳ دیوان عدالت اداری از عضویت در این شورا معلق شده است. او تا پیش از حکم تعلیق، رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر یزد بود. آقای نیکنام همچنین رییس انجمن زرتشتیان یزد است.
مخالفت با حضور سپنتا نیکنام در شورای شهر یزد از چهارمین دوره انتخابات شهر و روستای ایران (سال ۹۲) آغاز شده بود که با ۲۰,۱۸۹ رای مردم یزد به شورای این شهر راه یافت. محمدمهدی حرزاده، عضو سومین دوره شورای شهر یزد که در چهارمین دوره انتخابات شوراها از راهیابی به شورا بازمانده بود و اکنون رییس دفاتر نهاد نمایندگی رهبر جمهوری اسلامی در دانشگاه‌های استان یزد است راهیابی آقای نیکنام به شورای شهر را خلاف قوانین اسلامی خوانده و اعلام کرده بود که اسلام به هیچ وجه اجازه نمی‌دهد غیر مسلمانان حتی اگر اهل کتاب باشند، سرپرست مسلمانان شوند و بر مسلمانان ولایت پیدا کنند یعنی متولی امور مسلمانان شوند. سپنتا نیکنام اما در دوره پنجم انتخابات شوراهای شهر و روستا هم علیرغم ابلاغیه آیت‌الله جنتی، دبیر شورای نگهبان درباره منع حضور اقلیت‌های مذهبی در شوراهای شهر و روستا با ۲۱,۷۱۷ رای از سوی مردم یزد انتخاب شد.
کوروش نیکنام، نماینده سابق زرتشتی ها در مجلس به کمپین گفت: «اصل موضوع اختلاف با سپنتا از زمانی شروع شد که پسرعمومی همین آقای مدرسی که از فقهای شورای نگهبان است از همان دوره قبل، مخالفت خودش را با حضور سپنتا در شورای شهر بیان کرد. او یکی از امام جمعه‌های شهرستان های یزد است و در این دوره نفوذ خودش را روی پسرعمویش که عضو شورای نگهبان است انجام داد.»
آقای نیکنام به مصاحبه تلوزیونی مدرسی‌یزدی، عضو فقهای شورای نگهبان با صدا و سیمای جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: «در تلوزیون از او سوال کردند که چرا نماینده‌های اقلیت‌های دینی در مجلس می‌توانند باشند ولی در شورا نمی‌توانند. ایشان گفت که در مجلس، برای مسائل خودشان گفتیم بیایند. این سخن آقای مدرسی یزدی کاملا نادرست است. اگر این طور که او می‌گوید باشد که نماینده‌های شهروندان مسیحی، کلیمی و زرتشتی فقط باید در طول ۴ سال در مجلس بنشینند و منتظر باشند که چنانچه لایحه‌ای برای دین زرتشتی یا مسیحی یا کلیمی آمد بلند شوند و دفاع کنند. ضمن اینکه دفاع هم بکند توفیری ندارد. یک نماینده در برابر ۳۰۰ نماینده چه می‌تواند بکند؟ فرض کنید لایحه یا طرحی درباره کشتار یهودی‌ها به مجلس بیاید این نماینده هرچقدر هم دفاع یا استدلال کند که استدلال او رای نمی‌آورد. همه رای می‌دهند که باید قتل عام کرد یا باید از کشور بیرون کرد یا هیچ کجا استخدامشان نکرد.»
آقای نیکنام که در مجلس هفتم نماینده زرتشتی‌ها در مجلس بود به کمپین گفت: «این چیزی که مدرسی یزدی گفت غیرمنطقی است و از خودش درآورده. ادیان شناخته شده در قانون اساسی، هرکدام یک نماینده‌ای در مجلس دارند. اتفاقا اینجا قانون کاری به تعداد جمعیت شان و اکثریت و اقلیت بودن ندارد. چون حداقل جمعیت برای یک نماینده مجلس ۲۵۰ هزار نفر است و جایی که کمتر از ۲۵۰ هزار نفر جمعیت باشد، نماینده نیاز ندارند. ولی تعداد جمعیت هیچ کدام از اقلیت‌ها در ایران ۲۵۰ هزار نفر نیست. ۴۰ یا ۵۰ هزار نفر هستند یا صدهزار نفر. اما براساس قانون و خارج از قوانین عمومی برای گزینش نمایندگی مجلس یک نماینده هرکدام در مجلس دارند که اتفاقا فقط به کارخودشان رسیدگی نمی‌کنند و درباره مسائل ملی و کلان مملکت رای و نظر می‌دهند. وقتی در مجلس رای گیری شود هر نماینده حق دادن یک رای را خواهد داشت و ممکن است درست در پرتگاه یک رای گیری، یک رای سازنده باشد و یک رای اقلیت‌های دینی بتواند رای را برگرداند.»
محمدرضا مدرسی یزدی، عضو فقیه شورای نگهبان گفته بود: «در اصل ۶۴ قانون اساسی تصریح شده که این نماینده متعلق به خود آن اقلیت است. یعنی اقلیت‌های مصرح در قانون اساسی، هرکدام می‌توانند نماینده برای خودشان داشته باشند، نه اینکه آنها بیایند برای مسمانان نمایندگی کنند و در مجموع نماینده خواهند داشت. این هم ارفاق نظام اسلامی به اقلیت‌هاست.»
بر اساس اصل ۶۴ قانون اساسی، ۵ کرسی نمایندگی در مجلس شورای اسلامی به اقلیت‌های به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی اختصاص دارد. اصل ۱۳ قانون اساسی «ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی» را به‌عنوان تنها اقلیت‌های دینی در ایران به رسمیت می‌شناسد.
کوروش نیکنام، حذف سپنتا نیکنام از شورای شهر یزد را «خواسته نظام» عنوان کرده و به کمپین گفت: «این خواسته نظام است که به هر روی اقلیت‌ها جای خودشان را داشته باشند. جای خودشان در قانون اساسی به شکل دیگری تعیین شده در کنار آن به هرحال احکام دیگری هم است که گاه گاهی از شورای نگهبان و فقهای مختلف بیان می‌شود و در روند گزینش اقلیت‌ها در سازمان‌ها و نهادها تاثیر می‌گذارد. از نظر قانونی طبیعتا شورای نگهبان بعد از اینکه یک مصوبه‌ای را از فیلتر خود عبور داد دیگر نمی‌تواند دوباره تغییر دهد ولی نظری که جدیدا داده اند این است که آنها هر زمان بخواهند و لازم بدانند می‌توانند تغییر بدهند.»
آقای نیکنام درباره تاثیر این مساله بر شهرندان زرتشتی در ایران گفت: «ما این ناملایمات را زیاد در طول تاریخ خودمان داشتیم و دیدیم. ما کمبودها را حس کردیم در زمان‌های مختلف از صفویه و قاجار. جزیه دادن، کمبودها و رفتن به پناهگاه و خیلی چیزهای دیگر دیدیم اما در جمهوری اسلامی که ادعایش برابری و برادری است انتظار چنین چیزهایی نیست. ما بیشتر به برابری می‌اندیشیم ولی الان در خیلی جاها، زرتشتی‌ها استخدام نمی‌شوند. در ارتش، در سپاه، در شهربانی، رادیو تلوزیون و جاهایی که حساس است ما زرتشتی‌ها جایگاهی نداریم. با وجود اینکه نشان داده‌ایم همواره در طول تاریخ که غیر از خدمت به کشورمان ایران و دلبستگی به آن نظری و باوری نداریم. ما همیشه خدمتگزار بودیم و با ساختن بسیاری از مراکز آموزشی و بیمارستان‌ها در شهرهایی که زندگی می‌کنیم، در جهت آبادانی کشورمان تلاش کرده‌ایم. در یزد و کرمان و تهران بسیاری از آموزشگاه‌ها ، بیمارستان‌ها را زرتشتیان ساخته‌اند و همه مردم از آن استفاده می‌کنند. ما در آبادانی شهرها کوشیدیم و چیزی کم نگذاشتیم. ولی نظر حکومتی هرچه که است مسلم این است که ما ایران‌مان را ترک نمی‌کنیم. جای دیگر سعی می‌کنیم خدمت کنیم. هرگاه سدی جلوی راهمان باشد و سنگ خارایی، راهمان را کج می‌کنیم و جای دیگر خدمتگزاری می‌کنیم.»
کوروش نیکنام در مصاحبه با کمپین گفت: «مردم شهر یزد به سپنتا رای دادند و او بالای ۲۰ هزار رای آورد. این نشان می‌دهد که اینجا دین مطرح نیست، خدمتگزاری و شایسته سالاری مطرح است برای مردم. اگر شایسته باشد ۲۰ هزار رای می‌آورد اما اگر دین را مطرح کنیم و بگوییم اقلیت‌ها فقط به اقلیت‌ها رای بدهند، هیچ وقت هیچ کدام از اقلیت‌ها در شورای شهر نخواهند بود. از طرفی اگر ابلاغیه شورای نگهبان عملی شود اقلیت‌ها در هیچ کجا نمی‌توانند کاندیدا شوند چون هیچ کجا اکثریت ندارند. ممکن است در یک روستا مثلا بیشتر زرتشتی باشند و رای بیاورند. روستایی که ۳۰۰ نفر جمعیت دارد در آنجا شورا کاره‌ای نیست بالافرض قاسم‌آباد یزد که زرتشتی‌ها بیشتر هستند. یا مزرعه کلانتر که زرتشتی‌ها بیشتر هستند. آنجا یک شورایی درست می‌کنند مثلا برای آبیاری ده اما شما شهر یزد را در نظر بگیرید موقوفه بسیاز زیادی ما داریم از اداره اوقاف یزد که بپرسید درصدی از درآمد موقوفه‌اش مربوط به املاک زرتشتیان است. ما نباید نظر بدهیم که این همه ملک‌مان را وقف گذاشتیم و اداره اوقاف دارد درآمدش را می‌گیرد و صرف مسائل مختلف در شهر یزد می‌کند؟ در شهر برای ما مهم است در روستایی که چند خانواده زرتشتی هستند که تاثیری در پروسه سازندگی ایران نخواهد داشت.»
تغلیق عضویت سپنتا نیکنام در شورای شهر یزد انتقادات فراوانی را به دنبال داشته است و مخالفان، این مساله را آپارتاید دینی می‌دانند. کوروش نیکنام درباره این واکنش‌ها به کمپین گفت: «از اینکه زمانی مردم ایران در زمان ساسانی، همه، زرتشتی بودند و اگر تمدن آن موقع را نگاه کنیم، می‌بینیم نیاکان ما در ایران، انسان‌های سازنده‌ای بودند. اگر کسی نخواهد ما به کشورمان خدمت بکنیم. طبیعتا چه می‌توانیم بگوییم؟ این دلیلی است که بسیاری مهاجرت‌ها انجام می‌شود. بعد از انقلاب، درصد زیادی از اقلیت‌ها به ویژه زرتشتی‌ها به امریکا مهاجرت کردند. چرا؟ چون ما تحصیل کرده‌های بسیار زیادی در مقطع فوق لیسانس و دکترا داریم، پسران و دختران زرتشتی که کار ندارند. وقتی به یک سازمانی برای کار مراجعه می‌کنند دست رد به سینه‌شان گذاشته می‌شوند و این ها طبیعتا برای اینکه بتوانند زندگی بکنند باید شغل داشته باشند.»
آقای نیکنام در عین حال مساله سپنتا نیکنام را حل شدنی خوانده و به کمپین گفت: «تجربه‌ای که ما در این چند سال انقلاب داریم این است که هرکاری در این کشور شدنی است اگر بخواهند. بنابراین قابل حل است در صورتی که صلاحشان بر این باشد. کشور به هرحال مصلحتی دارد. اگر برود مجمع تشخیص مصلحت و مصلحت‌شان اگر بر این باشد که تایید کنند، هرکاری بخواهند می‌توانند انجام دهند. ولی چیزهایی است که نمی‌خواهند حل کنند از جمله ماده ۸۸۱ درباره ارث که هرکجا رفتیم و پیگیری کردیم حتی من نامه به دست خود رهبر دادم در این مورد اما ترتیب اثری داده نشد و بایگانی شد.»
ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی اما چالش برانگیز ترین قانون در ایران درباره اقلیت های دینی است. این ماده که به مسئله ارث برمی‌گردد می‌گوید: «کافر از مسلم ارث نمی‌برد و اگر در بین ورثه متوفای کافر مسلم باشد وراث کافر ارث نمی‌برند اگرچه از لحاظ طبقه و درجه مقدم بر مسلم باشند.»
در دادگاه‌های ایران اقلیت‌های دینی مشمول این ماده از قانون قرار می‌گیرند و در قضیه ارث جزو “کفار” محسوب می‌شوند.
احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان در بحبوحه کارزار انتخابات شورای شهر و روستا، ابلاغیه‌ای بر اساس نظرات امام خمینی در کتاب «صحفیه نور» صادر کرد که روز ۲۹ فروردین ماه از سوی رسانه‌ها منتشر شد. در این ابلاغیه نوشته شده بود: «با عنایت به اطلاعات واصله از برخی مناطق کشور که اکثریت مردم آنها مسلمان و پیرو مذهب رسمی کشور هستند و افراد غیرمسلمان در این مناطق خود را داوطلب عضویت در شوراهای اسلامی شهر و روستا نموده‌اند و با توجه به اینکه تصمیمات شوراها درخصوص مسلمین بدون لزوم رسیدگی آن در شورای نگهبان لازم‌الاتباع خواهد بود، تبصره ۱ ماده ۲۶ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵ نسبت به چنین مناطقی با نص فرمایشات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی علیه‌الرحمه در تاریخ ۱۳۵۸/۷/۱۲ مذکور در صحیفه نور (جلد ۶، چاپ ۱۳۷۱، صفحه ۳۱) مغایر است و لذا خلاف موازین شرع شناخته شد.»
اما سپنتا نیکنام علیرغم این ابلاغیه در خردادماه ۹۶، از سوی مردم یزد مجددا به عنوان عضو شورای شهر یزد انتخاب شد. مدتی بعد علی اصغر باقری، کاندیدا شورای شهر یزد که نتوانست در انتخابات رای بیاورد به استناد ابلاغیه احمد جنتی و اینکه یک غیرمسلمان صندلی شورای شهر یزد را اشغال کرده به دیوان عدالت اداری شکایت کرد.
در تاریخ ۱۳ شهریور ۹۶ از سوی شعبه ۴۵ دیوان عدالت اداری حکم تعلیق موقت سپنتا نیکنام از عضویت در شورای شهر یزد صادر شد. پس از انتقادهای فراوان به حکم دیوان عدالت اداری، کمیته سه نفره حقوقی هیات نظارت بر انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا در استان یزد تشکیل جلسه داد و مجددا صلاحیت نیکنام را تایید کرد. با این حال اکنون همه چیز بسته به نظر قطعی دیوان عدالت اداری کشور دارد.
مخالفت شورای نگهبان مبنی بر حضور یک غیرمسلمان در شوراهای شهر و روستا بر اساس تفسیر جدیدی از احمد جنتی، دبیر این شورا از تبصره یک ماده ۲۶ قانون انتخابات شوراها شرع شد و به رای دیوان عدالت اداری مبنی بر صدور حکم تعلیق موقت سپنتا نیکنام انجامید. محمد یزدی، عضو شورای نگهبان و عباسعلی کدخدایی و سخنگوی شورا در روزهای اخیر با حمایت از ابلاغیه احمد جنتی پس از پنج ماه از انتشار آن، رای و نظر شورای نگهبان را غیرقابل برگشت عنوان کرده و اصرار بر حذف سپنتا نیکنام دارند. در مقابل نمایندگان مجلس و رییس مجلس شورای اسلامی و رییس شورای شهر یزد حذف یک زرتشتی که با رای مردم انتخاب شده را غیرقانونی دانسته و آن را به صلاح نظام نمی‌دانند.
