از «انقلاب مستضعفان» تا ادعای عجیب دادستان: «بازداشت‌شدگان از طبقات پایین اجتماع بودند»
عباس جعفری‌دولت‌آبادی، دادستان تهران، سیاه نمایی جریانات سیاسی، فضای مجازی به عنوان عامل شتاب‌دهنده و موج‌سواری آمریکا و گروهک‌ها را از عوامل اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ در ایران خواند. دادستان تهران همچنین بدون ارائه آمار دقیق، گفت اکثر بازداشت‌شدگان جوان و از «طبقات پایین اجتماع» بودند و در میان آنان به ندرت از جمعیت نخبگان دیده می‌شد.
عباس جعفری دولت‌آبادی که روز بیست و سوم دی ماه در حضور معاونان و سرپرستان دادسراهای تهران و در تحلیل اعتراضات اخیر ضمن اعتراف به نارضایتی‌ها، مشکلات اقتصادی و معیشتی و آسیب‌های اجتماعی، به عنوان بستر و زمینه‌ساز اعتراضات، آن را بیشتر نتیجه عوامل بیرونی یا به قول او ضد انقلاب دانست: «نارضایتی‌ها، مشکلات اقتصادی و معیشتی و آسیب‌های اجتماعی، به عنوان بستر و زمینه‌ساز آشوب‌ها بر تجمعات اعتراضی تاثیرگذار بوده است، اما با این وجود، توجیهی برای آشوب‌های اخیر نیست و لذا در تبیین علل شکل‌گیری این حوادث، باید به انتشار فراخوان‌ها در فضای مجازی و موج‌سواری آمریکا، گروهک‌ها و عوامل ضد انقلاب بر حوادث توجه نمود.»
دادستان تهران فضای مجازی را نیز به عنوان عامل شتاب‌دهنده به اعتراضات معرفی کرد و گفت معترضان از این فضا برای ارتباط، سازماندهی، و تحریک به آشوب استفاده کرده‌اند. سیاهنمایی برخی جریان‌های سیاسی و آمریکا و گروه‌های معاند نظام نیز از سوی دادستان تهران به عنوان یکی دیگر از عوامل اعتراضات معرفی شد. دادستان تهران درباره نقش آمریکا و گروه‌های مخالف نظام گفت: «در تحلیل آشوب‌های اخیر، رد پای آمریکا، منافقین و دیگر گروهک‌های معاند نظام قطعی است، آن‌ها بر موج این نارضایتی‌ها سوار شدند و می‌خواستند انتقام چهل سال ناکامی در مقابل نظام اسلامی را به یکباره بگیرند.»
گروهک به معنای گروهی کوچک، عبارتی است که مسئولان جمهوری اسلامی برای کوچک شمردن احزاب و گروه‌های مخالف نظام از آن استفاده می‌کنند.
دادستان تهران در حالی مانند رهبر جمهوری اسلامی ردپای عوامل خارجی را در اعتراضات اخیر قطعی ارزیابی کرد که بسیاری از تحلیلگران معتقدند در اعتراضات اخیر مردم ایران در بیش از سی شهر، اغلب جریان‌های سیاسی غافلگیر شده‌اند.
محمود صادقی، نماینده اصلاح‌طلب مجلس روز هفتم ژانویه در توییتی به نقل از مقامات اطلاعاتی اعلام کرد در ناآرامی های اخیر تاکنون هیچ عامل بیگانه ای مباشرت نداشته است. عبدالله رمضان زاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و سخنگوی رئیس جمهور اسبق ایران محمد خاتمی نیز ادعای انتساب اعتراضات به دشمنان را مهمل خواند و در توییتی حاکمیت و جامعه را به گفتگو دعوت کرد و نوشت: «آخه این مهملات چیه می بافید؟ دشمن کجا بود؟ جوان‌های مردمند به ستوه اومدند از ندیده شدن از بیکاری، از ناامیدی، از بی آیندگی، از فقر، از تبعیض، توصیه ی میکنم حاکمیت و جامعه را به شنیدن، به فرصت ساختن از تهدید خانمان سوز پیش آمده، به گفتگو.»
بازداشت شدگان از طبقات پایین اجتماع بودند
اما یکی از مهم‌ترین بخش‌های سخنان دادستان تهران آنجا بود که به قصد تخفیف و اثبات فریب‌خوردن معترضان و غیرواقعی بودن اعتراضات، گفت معترضان جوان، غیرنخبه و از طبقات پایین اجتماع بوده‌اند. عباس جعفری دولت‌آبادی گفتمان ایجاد شده در فضای مجازی که منتهی به آشوب‌ها گردید را غیرواقعی و از نوع اقدامات تحریک‌آمیز و آشوب‌گرانه ارزیابی نمود و در تایید این ارزیابی، سن متهمان دستگیر شده در جریان آشوب‌ها را موید قرار داد و اظهار داشت: «اکثر متهمان دستگیر شده هجده تا سی و پنج ساله و از طبقات پایین اجتماع بودند. همچنین در میان متهمان جمعیت نخبگانی دیده نمی‌شد و در صورت حضور، تعداد آن‌ها بسیار کم بود.»
اگرچه نگاهی به آمار بازداشت و اسامی و هویت کشته شدگان در اعتراضات، گستردگی اعتراضات در شهرستان‌ها و جنوب شهرها و همچنین شعارهای برابری‌خواهانه معترضان، ادعای دادستان تهران را تایید می‌کند اما این ادعا از آن جهت که مقامات جمهوری اسلامی همیشه خود را حکومتی حامی «مستضعفان» و «پابرهنگان» می‌دانسته و اغلب جنبش‌های اعتراضی پیشین را با برچسب «مرفهین بی‌درد» تخطئه کرده‌اند، از تناقضی جدی برخوردار است. به همیت جهت ادعای ثابت‌نشده دادستان تهران در تقسیم شهروندان به نخبه و غیرنخبه تنها می‌تواند به منزله پذیرش شکاف طبقاتی عمیق و شکست جمهوری اسلامی در ادعاها و شعارهای حمایت از طبقات پایین جامعه و فرودستان تعبیر شود.
نخبگان طبقات پایین اجتماع؛ کسانی که دادستان تهران درباره آنان سکوت کرد
اما دادستان تهران درباره بازداشت گسترده آن چه در فرهنگ ایرانی نخبگان خوانده می‌شود، سکوت کرد، علاوه بر افرادی که در اعتراضات خیابانی بازداشت شدند، وزارت اطلاعات از ابتدای شروع اعتراضات به بازداشت گسترده دانشجویان و فعالان دانشجویی دانشگاه‌های ایران نیز اقدام کرد که اگر چه ممکن است اغلب آنان نیز از طبقات پایین باشند اما در ادبیات ایران نخبه محسوب می‌شوند.
از روز نهم تا دهم شانزدهم دی ماه، بیش از بین ۹۰ تا ۱۳۰ دانشجوی دانشگاه‌های ایران از سوی وزارت اطلاعات دولت حسن روحانی بازداشت شدند، اغلب دانشجویان از فعالان صنفی و دانشجویی بودند که طی سال‌های اخیر به طرح‌ها و لوایح ضد کارگری و خصوصی‌سازی آموزش عالی اعتراض کرده بودند، دانشجویانی که به دلیل حمایت و قرار گرفتن در کنار طبقات فرودست، می‌توان بنا به تقسیم‌بندی و تعبیر دادستان تهران از آنان به عنوان «نخبگان طبقات پایین اجتماع» نام برد.
جمعی از این دانشجویان در اعتراضات روز نهم دی ماه در دانشگاه تهران و در تجمعی در کوی دانشگاه شعارهایی مانند «نان، کار، آزادی» و «دانشجو، کاگر، اتحاد اتحاد» سر داده بودند.
بازداشت این دانشجویان از سوی مسئولان به عنوان «بازداشت پیشگیرانه» معروف شد، اگرچه تعدادی از این دانشجویان پس از بازجویی و تشکیل پرونده قضایی طی یک هفته اخیر با قرار وثیقه یا کفالت آزاد شده‌اند اما تعداد زیادی از آنان همچنان در بازداشتگاه‌های وزارت اطلاعات تهران یا شهرستان‌ها زندانی هستند و مسئولان قضایی نیز از اطلاع‌رسانی شفاف درباره تعداد، اتهامات و محل نگهداری آنان خودداری می‌کنند.
آخرین آمارها؛ حدود ۳۷۰۰ بازداشت و بیش از ۲۵ کشته
دادستان تهران بدون اشاره به آمار کلیه بازداشت‌شدگان، در حالی از آزادی ۴۴۰ نفر در تهران خبر داد که تا قبل از آن آمار کل بازداشت شدگان در تهران تنها چهارصد نفر عنوان شده بود. اگرچه حکومت ایران خود را ملزم به اطلاع‌رسانی نمی‌بیند اما آمارهای پراکنده و قطره‌چکانی که گاه از سوی مسئولان اعلام می‌شود نیز معمولا نادقیق و غیرجامع است.
شاید دقیق‌ترین آماری که تا کنون اعلام شده، عدد حدود ۳۷۰۰ بازداشتی است که از سوی محمود صادقی نماینده مجلس اعلام شده است.
این عضو عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی ایران روز نوزدهم دی ماه آمار کل بازداشتی‌های اخیر را حدود ۳ هزار و هفتصد بازداشتی در سراسر کشور اعلام و گفت با توجه به اینکه بازداشت این افراد توسط نهادهای مختلف انتظامی و امنیتی بوده است نمی‌توان آمار دقیق را اعلام کرد.
سردرگمی در ارائه اطلاعات افراد بازداشت شده وقتی نگران‌کننده تر می‌شود که موضوع مرگ مشکوک متهمان در بازداشتگاه خبرساز شد. طبق بررسی‌های کمپین تا کنون سه تن از معترضان دی ماه به نام‌های وحید حیدری، سینا قنبری و سارو قهرمانی، جان خود را در بازداشتگاه‌ها از دست داده‌اند، مقامات امنیتی و قضایی علت مرگ وحید حیدری و سینا قنبری را خودکشی اعلام کردند و درباره سارو قهرمانی مدعی شدند که او در درگیری مسلحانه کشته شده است، با اضافه شدن این سه تن به آمار کشته شدگان در جریان اعتراضات خیابانی که بیش از ۲۲ تن اعلام شده است، آمار کل معترضان کشته شده در اعتراضات یا بازداشتگاه به حداقل ۲۵ تن می‌رسد.
