از بیمه‌درمانی تا آموزش: مشکلات پناهندگان معلول در ایران همزمان با روز جهانی پناهندگان
هم زمان با فرا رسیدن ۳۰ خرداد روز جهانی پناهندگان چندین تن از پناهندگان افغانستانی در ایران به کمپین حقوق بشر در ایران گفتند که موضوع فقدان خدمات بیمه و مشکلات آموزشی مثل ثبت نام در مدارس از جمله مشکلات عمده‌ای است که پناهندگان در ایران با آن مواجهند.
پناهندگانی که دارای معلولیت هستند، با مشکلات بیشتری مواجه هستند. یک زن افغان که فرزندش دارای معلولیت است به کمپین گفت:«فرزندم توانایی حرکت کردن ندارد اما هیچ‌گونه خدماتی به او تعلق نمی‌گیرد و همه هزینه‌های او به عهده ماست. حتی برای تمدید کارت اقامت او هم از ما پول می‌گیرند.»
سازمان ملل روز ۲۰ ژوئن برابر ۳۰خرداد را روز جهانی پناهندگان اعلام کرده است. بنابر آمار جهانی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل که در سال ۲۰۱۶ منتشر شده است ایران با بیش از نهصد هزار پناهنده در لیست پنج کشور اول پناهنده‌پذیر در دنیا قرار دارد. با این وجود پناهندگان در ایران برای رسیدن به بسیاری از نیازهای روزمره خود از جمله آموزش و بهداشت با مشکلات فراوانی روبرو هستند.
در قانون ایران خدمات ویژه‌ای برای پناهندگان معلول در نظر گرفته نشده است و قانون جدید حمایت از معلولان که در اسفند ۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید نیز در مورد حقوق پناهندگان معلول سکوت کرده است. به همین علت این افراد علاوه بر مشکلاتی که سایر پناهندگان در ایران دارند مانند آموزش و بهداشت و اشتغال، به علت معلولیت‌شان نیز مورد تبعیض قرار می‌گیرند.
طبق آیین‌نامه پناهندگان مصوب سال ۱۳۴۲، «شخص پناهنده پس از قبولی پناهندگی از حقوق اتباع ایران» در موارد«استفاده از خدمات بهداشتی و فرهنگی و اجتماعی»، برخوردار است.
به گفته محسن غفوریان معاون آموزشی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در سال۱۳۹۵ بیش از دوهزار دانش‌آموز غیرایرانی که عمدتا افغان هستند در مدارس استثنایی ثبت نام شده‌اند.
یک منبع مطلع در مورد ثبت نام دانش آموزان دارای معلولیت غیر ایرانی در این مدارس به کمپین گفت: «کودکان افغان در این مدارس پذیرش می‌شوند و مدارکی که احتیاج دارند مانند همان مدارس دولتی خواهد بود. اما مشکلات نانوشته مانند بهانه جا نداشتن مدرسه همیشه وجود دارد و طبیعتا این مشکلات برای افراد معلول بیشتر است.»
در زمینه بیمه و بهداشت نیز پناهندگان ایران با مشکلات زیادی روبرو هستند. خلیل که خود از پناهندگان افغان در ایران است در گفتگویی با کمپین گفت:« من ۵۰۰ هزار تومان هزینه کردم تا بیمه شوم با این وجود این بیمه حتی هزینه‌های ویزیت دکتر را پرداخت نمی‌کند.»
سازمان بهزیستی کشور به عنوان نهاد اصلی متولی حقوق افراد معلول و مجری کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت نیز تاکنون اقدامات محدودی در زمینه حقوق پناهندگان معلول انجام داده است.
یکی از کارکنان سابق سازمانهای غیردولتی حوزه پناهندگان در ایران ضمن تاکید بر این که بهزیستی فقط در صورت حمایت مالی کمیساریای پناهندگان سازمان ملل، به پناهندگان دارای معلولیت خدمت‌رسانی می‌کند، به کمپین گفت: «سازمان بهزیستی قرارداد‌هایی را با کمیساریای پناهندگان سازمان ملل برای ارائه خدمات توانبخشی مانند فیزیوتراپی یا کاردرمانی به پناهندگان دارای معلولیت منعقد می‌کند. اما اولا این قرارداد‌ها برای مدت زمان‌های کوتاه مثلا سه ماهه یا شش ماهه هستند و ثانیا تعداد محدودی از افراد در بعضی استان‌ها را شامل می‌شوند. اما اثرگذاری خدمات توانبخشی نیازمند استمرار است و قطع و وصل شدن خدمات باعث می‌شود که اثر لازم را روی توانمند‌سازی افراد نداشته باشند.»
کمیته حقوق افراد دارای معلولیت نیز در ملاحظات نهایی خود که در پاسخ به گزارش ایران که در ۲۰ اردیبهشت (۱۰ می ۲۰۱۶ ) منتشر کرد، از وضعیت پناهندگان معلول در ایران ابراز نگرانی کرد. در بند ۳۸ این نظرات آمده است که: « کمیته از نبود تدابیر تضمینی حمایت مناسب و همسان‌سازی (امکانات) متعارف در روند مهاجرت مهاجران، پناهجویان و پناهندگان دارای معلولیت نگران است. »
همچنین در ماده ۲۵ ب کمیته از ایران خواسته است تا:«تدابیری برای تسهیل مراقبت از افراد دارای معلولیت در کمپ‌های پناهندگی در نظر گیرد، مانند پناهگاه‌های در دسترس، آب و بهداشت، آموزش و سلامت، مسیرهای تخلیه در موقعیت اضطراری و توانبخشی.»
