دولت ایران برای انجام تعهدات بین‌المللی خود نسبت به جامعه ناشنوایان اقدام کند
سه‌شنبه ۳ مهر ۱۳۹۷- همزمان با هفته جهانی ناشنوایان و روز جهانی زبان اشاره، کمپین حقوق بشر در ایران خواستار شناسایی رسمی زبان اشاره ایرانی توسط دولت ایران و تضمین دسترسی ناشنوایان و کم‌شنوایان به مترجمان حرفه‌ای زبان اشاره از طریق وضع قوانین و اختصاص منابع کافی شد.
بر اساس ماده ۲۱ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت که در سال ۱۳۸۷ توسط مجلس ایران تصویب شد، دولت موظف است استفاده از زبان اشاره را به عنوان یک ابزار ارتباطی همانند دیگر ابزار‌های ارتباطی به رسمیت بشناسد و تسهیل کند. همچنین به موجب ماده ۹ این کنوانسیون دولت مکلف است برای تضمین دسترسی ناشنوایان به اماکن و خدمات عمومی نظیر ادارات دولتی، بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها، امکان حضور مترجمان حرفه‌ای زبان اشاره را در این مکان‌ها فراهم کند و همچنین اطلاعات عمومی را به زبان اشاره قابل استفاده برای آنها ترجمه و منتشر نماید. بر اساس ماده ۲۴، آموزش زبان اشاره در مدارس و حمایت از حفظ هویت زبانی جامعه ناشنوایان بخشی از تعهد دولت در جهت تضمین دسترسی بدون تبعیض افراد دارای معلولیت به آموزش است.
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران در این مورد گفت: «نزدیک به ده سال از تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت سازمان ملل توسط دولت ایران می‌گذرد اما دولت هنوز تعهدات مربوط به حمایت از زبان اشاره ایرانی را انجام نداده‌است. کوتاهی در این زمینه، برخورداری ناشنوایان از سایر حقوق بنیادین نظیر حق بر سلامت، آموزش، زندگی مستقل و در امان بودن از خشونت و سو استفاده را نیز در خطر قرار می‌دهد.»
بر اساس بر‌آورد سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۸، ۵ درصد مردم جهان دارای نوعی نقص در شنوایی هستند. در ایران آمار دقیقی از تعداد ناشنوایان و کم‌شنوایان وجود ندارد. بر اساس آخرین اعلام مقامات سازمان بهزیستی کشور، ۲۲۰ هزار نا‌شنوا و کم‌شنوا تحت پوشش این سازمان قرار دارند. همچنین از حدود ۱۵ میلیون دانش‌آموز در سال ۱۳۹۷، ۳ تا ۵ درصد دارای نقص شنوایی هستند.
اما ناشنوایان در ایران از بسیاری جهات با تبعیض و بی‌توجهی دولت مواجه هستند. برای مثال، کمپین حقوق بشر در ایران و دیده‌بان حقوق بشر در گزارش جامع مشترک خود که تیر‌ماه ۱۳۹۷ منتشر شد، بر اساس مصاحبه با ناشنوایان و خانواده‌های آنان و نیز فعالان حقوق افراد دارای معلولیت نشان دادند که حتی در ادارات سازمان بهزیستی کشور که متولی ارائه خدمات به افراد دارای معلولیت در ایران است، مترجم زبان اشاره اغلب وجود ندارد و مدد‌کاران اجتماعی در برخی موارد با توهین و تحقیر با ناشنوایان و خانواده‌های آنها رفتار می‌کنند. همچنین در این گزارش آمده‌است که چگونه دسترسی نداشتن به مترجم زبان اشاره، مانع برخورداری ناشنوایان به خدمات سلامت و مراجعه به پزشک می‌شود.
یک فعال حقوق افراد نا‌شنوا در این مورد به کمپین حقوق بشر در ایران گفت: «ما با سرکوب زبان اشاره ایرانی رو‌به‌رو هستیم و همه تلاش‌های دولت در جهت عدم رشد و تبلیغ استفاده از زبان اشاره است. به طوری که مثلا بودجه هنگفتی برای کاشت حلزون اختصاص می‌دهند اما برای تربیت مترجم حرفه‌ای زبان اشاره،تدوین و انتشار علائم زبان اشاره ایرانی و انتشار اطلاعات عمومی مورد نیاز ناشنوایان به زبان اشاره هزینه خاصی مصرف نمی‌شود. حتی مرکز فوریت‌های پلیس، فوریت‌های پزشکی، آتش‌نشانی یا اورژانس اجتماعی نیز برای ناشنوایان ایران قابل استفاده نیست.»
کمیته حقوق افراد دارای معلولیت سازمان ملل متحد در جریان رسیدگی به نخستین گزارش دولت ایران در زمینه اجرای کنوانسیون، نسبت به شناسایی نکردن رسمی زبان اشاره ایرانی و محدودیت در تامین مترجم زبان اشاره برای ناشنوایان ابراز نگرانی کرده و به دولت ایران توصیه می‌کند که زبان اشاره ایرانی را به عنوان یک زبان رسمی قابل استفاده در مدارس به رسمیت بشناسد و با کمک سازمان‌های افراد نا‌شنوا، ساز و کاری را جهت تضمین کیفیت خدمات ترجمه زبان اشاره و آموزش مداوم مترجمان این زبان ایجاد کند.
هادی قائمی مدیر کمپین حقوق بشر در ایران در این باره گفت: «دولت ایران باید فورا حمایت بدون تبعیض خود را از زبان اشاره ایرانی اعلام کند و سپس در جهت ایفای تعهداتی که با پیوستن به کنوانسیون نسبت به جامعه ناشنوایان بر عهده گرفته‌است برنامه‌ریزی و اقدام نماید. ناشنوایان و خانواده‌های آنها باید بتوانند در صورت تمایل بدون مانع زبان اشاره را بیاموزند، آن را در زندگی روزمره خود به کار برند و به اطلاعات مورد نیاز خویش به این زبان دسترسی داشته باشند.»
