روند پذیرش و آزمون ورودی دانشگاه ومقررات مربوطه

ایرانیانی که می خواهند در یک دانشگاه دولتی ( در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد) تحصیل کنند، باید ابتدا تحصیلات دورهء متوسطه را تمام کنند و در یک آزمون ورودی به نام کنکور شرکت کنند. کنکور سالی یک بار در فصل بهار توسط سازمان سنجش، که مسئولیت برگزاری امتحانات علمی کشور بر عهدهء آن است، برگزار می شود و تنها ضابطهء علمی برای پذیرش به موسسات آموزش عالی محسوب می شود.

شرکت کنندگان در آزمون ها، همچنین باید یک فرم تقاضا پر کنند که از آنها میخواهد اطلاعات بیوگرافی اولیه و اطلاعات تحصیلی شان را ارائه کنند. امتحان دهندگان همچنین رشتهء تحصیلی و درجهء تحصیلی شان را انتخاب می کنند و برای آزمون مربوطه ثبت نام می کنند.

بر اساس نمره ها و رتبه هایی که شرکت کنندگان در آزمون بدست می آورند، ممکن است در دانشگاههای دولتی پذیرفته و یا مردود شوند. چون تعداد شرکت کنندگان در آزمون به مراتب بیشتر از تعداد صندلی های خالی در دانشگاههاست، این آزمون و روند پذیرش بسیار رقابتی است. بر اساس آمار سازمان سنجش، از تعداد  ۱۲۸۶۸۱۳ شرکت کننده در آزمون سراسری ورود به دانشگاه در سال ۱۳۸۹، ۵۱۷,۰۶۸ ، یعنی۴۰.۰۱ % پذیرفته شدند. دانشگاه های دولتی عموما مراکز آموزش نخبگان است. رقابت بر سر یک صندلی در بهترین دانشگاههای دولتی مانند دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه امیرکبیر (پلی تکنیک)، و دانشگاه شهید بهشتی، و دانشگاههای شهرهای بزرگ مانند شیراز، اصفهان، و تبریز معمولا خیلی شدید است. همچنین دولت سیاست سهمیه ای را اتخاذ کرده است که تعدادی سهمیه برای متقاضیانی از گروه های خاص مانند اعضاء خانواده های شهدا و سازمان شبه نظامی بسیج در نظر گرفته شده است.

نتایج کنکور چند ماه بعد از انجام آزمون اعلام می شوند. اسامی و رتبه های ثبت نام کنندگانی که در امتحان قبول شده اند به صورت گسترده ای منتشر می شود، چون روزنامه ها و وبسایت سازمان سنجش نام قبول شدگان را اعلام می کنند. دانشجویان می توانند از طریق اینترنت به اطلاعات کامل تری در خصوص نتیجهء آزمون خود دستیابی کنند. متقاضیانی که در آزمون ورودی قبول می شوند، به وبسایت سازمان سنجش می روند و به ترتیب علاقه، دانشگاههایی را که میخواهند در آنها درس بخوانند شماره گذاری می کنند.

قوانینی که اجازهء بررسی و جداسازی را می دهند

دو مصوبهء شورای عالی انقلاب فرهنگی به هیات مرکزی گزینش در وزارت علوم این قدرت را می دهند تا متقاضیان ادامهء تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد را رد صلاحیت نماید: آئین نامه گزینش اخلاقی داوطلبان ورود به دانشگاهها، که در تاریخ ۱۵ دیماه ۱۳۶۵ توسط رییس شوراو رییس جمهور وقت علی خامنه ای ابلاغ شد؛ و ضوابط گزینش دانشجو، که در تاریخ ۱۷ خردادماه ۱۳۶۷ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد.

تحت آیین نامهء گزینش اخلاقی، ” تعیین صلاحیت اخلاقی داوطلبان بعهده هیات مرکزی گزینش دانشجو است که زیر نظر مستقیم وزیر فرهنگ و آموزش عالی خواهد بود، هیات مذکور توسط شورایعالی انقلاب فرهنگی منصوب میشوند،” و ” وزیر فرهنگ و آموزش عالی موظف است گزارش فعالیت هیات مرکزی گزینش دانشجو رامرتبا به اطلاع شورایعالی انقلاب فرهنگی برساند.”

آیین نامهء گزینش اخلاقی اعلام می دارد که سئوالات آزمون های ورودی دانشگاه ها شامل سئوالات عقیدتی، سیاسی، و اخلاقی می باشد و شرکت کنندگان در امتحان میباید نمرهء قبولی در این بخش ها کسب کنند. همچنین، ” سوابق سیاسی و اخلاقی داوطلبان بایداز نهادهایی چون وزارت آموزش و پرورش و دادستانی عمومی و دادسرای انقلاب ووزارت اطلاعات کتبا استعلام شود.” اما آیین نامهء گزینش اخلاقی از اینکه این سازمانهای دولتی به تحقیقات در خصوص سوابق افراد در محل زندگی و یا محل کار آنها، و یا از طریق مصاحبهء همسایگان آنها دست بزنند، جلوگیری کرده است.

آیین نامه گزینش اخلاقی اعلام می دارد که:

“مشخصات کلیه داوطلبان ورود به دانشگاه بلافاصله پس از ثبت نام و اسامی قبول شدگان بعلاوه ۱۰ تا ۱۵ درصد اضافی باید برای استعلام و احراز شرایط لازم (که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین شده است) به مراکز پنجگانه ذیل ارسال شود.”

اسامی دانش آموزان ترم آخر دبیرستان که در آزمون ورودی شرکت کرده اند، ابتدا به شعب مربوطه در وزارت آموزش و پرورش فرستاده می شوند ” تا هر دانش آموزی که مشهور به فساد اخلاقی و غیره است قبلا شناسائی شود و به اطلاع کمیته گزینش رسانده شود.”

سپس اسامی به وزارت اطلاعات، دادستانی انقلاب، دادسرای عمومی، و مرکز اسناد تحقیق مربوط به کنکور سالهای قبل ارسال می شوند تا در خصوص آزمون های ورودی سالهای قبل تحقیق شود.

بر اساس آئین نامه گزینش اخلاقی داوطلبان ورود به دانشگاهها،” هرگاه مراکز پنجگانه فوق در مورد داوطلبی گزارش منفی ارائه ندادند ورود داوطلب مزبور به دانشگاه بلامانع است مگر اینکه گزارش منفی مستندی ازمنبع موثق دیگر درباره وی واصل شده باشد.”

“پرونده های داوطلبانی که دارای حداقل یک گزارش منفی باشند، خواه از مرکز پنجگانه فوق یا از منبع موثق دیگر، پرونده ایشان باید همراه با مدارک موجود به هیات مرکزی گزینش فرستاده شود. حکم نهائی درمورد ورود یا ممانعت از ورود چنین داوطلبانی به دانشگاه باید پس از بررسی هیات مرکزی گزینش توسط قاضی هیات صادر شود.”

تحت ضوابط گزینش دانشجو:
کسانی که واجد هر یک از مراتب ذیل باشند از ورود به دانشگاه محروم خواهند بود:
‌الف – معتادین به مواد مخدر.
ب – کسانی که اشتهار به فحشاء دارند.
ج – معاندین با نظام جمهوری اسلامی (‌و نه معترضین).
ضوابط به روشنی اعلام می کند که اشتهار به فحشاء و فساد اخلاقی باید آشکار باشد و نیازی به تحقیق نداشته باشد، و صراحتا بین “معترضین” و “معاندین” نظام فرق قائل می شود.

هیات مرکزی گزینش همپنین می تواند به بعضی متقاضیان “مجوز مشروط برای تحصیل” بدهد. بعضی قبول شدگان نیز “در دانشگاه ها با تعهد شخصی خود ثبت نام می شوند.” مطابق قوانین، “کسانی که در حق آنان وزارت اطلاعات یا مراجع قانونی گزارشهایی مشعر بر فساد اخلاقی یا فعالیتهای سیاسی داده باشند در هنگام ورود به دانشگاه‌تعهد گرفته می‌شود که رفتار خود را اصلاح کنند.

ضوابط گزینش دانشجو تذکر میدهد که “حتی‌المقدور باید سعی شود که تعداد این قبیل اشخاص زیاد نباشد تا مسأله تعهد گرفتن لوث نگردد.”

فرآیند اداری ستاره دار کردن و نقش سازمانهای امنیتی

به نقل از مرتضی نوربخش، رییس کمیتهء مرکزی گزینش، فرآیند ستاره دار کردن از زمانی آغاز می شود که سازمان سنجش لوح فشردهء حاوی نام کلیهء متقاضیان ورود به دانشگاه، همراه با یک لیست از اسامی افرادی که در امتحان ورودی قبول شده اند را به هیات مرکزی گزینش می فرستد. تعداد کل متقاضیان تقریبا مساوی با یک ونیم تا ۲ برابر ظرفیت پذیرش در هر رشتهء تحصیلی است.

همانگونه که نوربخش می گوید:

“ما قبل از اعلام نتایج، نتایج را به صورت سی دی (CD) از سازمان سنجش دریافت می کنیم در این سی دی اسامی بیش از ظرفیت پذیرش درج شده است. پس از ارزیابی ها برای دانشجویان بر اساس ارزیابی صورت گرفته از طریق کمیته های انضباطی و وزارت اطلاعات و سایر مراجع ذی صلاح کدهایی درج می شود. کد یک به کسانی اختصاص می یابد که استعلام آنها از وزارت اطلاعات و کمیته های انضباطی و دادگاه ها حاکی از مشکل این دانشجویان بوده است که این دانشجویان مردود اعلام می شوند . کد صفر و دو به معنای نامشخص بودن نقص در پرونده است. کد سه و چهار به منظره قبولی و کد پنج به منظره ضرورت اخذ تعهد از دانشجو است.”

مطابق توضیح نوربخش، متقاضیانی که کد ۱ دریافت می کنند بر اساس گزارشات منفی وزارت اطلاعات و یا دادگاه ها مردود اعلام شده اند. همانگونه که محمد مهدی زاهدی، وزیر سابق علوم گفت: “این به این مفهوم است که از نظر مقامات ذیربط، این گروه از افراد واجد شرایط ورود به دانشگاهها نیست.”
طبق گفتهء نوربخش، “اسامی این افراد هرگز اعلام نمی شود و آنها از ورود به آموزش عالی ممنوع می شوند.”

نوربخش همچنین توضیح داد که کد های صفر، ۲ و۵ توسط هیات مرکزی گزینش استفاده می شوند، اما سازمان سنجش این سیستم را با استفاده از یک و دو ستاره ساده تر می کند.

بعضی دانشجویان ستاره دار می توانند اعتراض کنند و تقاضای تجدید نظر نمایند و پس از امضاء تعهدنامه ثبت نام کنند. در این تعهدنامه، دانشجو می باید قول بدهد که از این پس در فعالیتهایی که وزارت اطلاعات و یا هر سازمان دولتی دیگر آن را زمینهء رد صلاحیت اعلام می کند شرکت نکند.

به گفته نوربخش، این دانشجویان همچنین باید قبول کنند که اگر تحرکی دیده بشود، مقامات مجاز هستند تا آنها را از ادامهء تحصیلشان محروم کنند و دانشجویان متعهد هستند که هزینه های دانشگاه را پس بدهند.

قوانین کمیته های انضباطی

وظیفهء کمیته های انضباطی تحقیق در خصوص تخلفات دانشجویان است و به آنها قدرت کافی داده شده است تا احکام مجازات صادر کنند. بر اساس قوانین انضباطی دانشجویان دانشگاهها در جمهوری اسلامی ایران، حیطهء فعالیت کمیته های انضباطی طیف وسیعی از تخلفات را، شامل جنایی، آموزشی و اداری، سیاسی، و تخلفات اخلاقی را پوشش می دهد. در میان تخلفات سیاسی تعریف شده در این قوانین، “توهین به اعتقادات اسلامی و ملی و اقدام علیه جمهوری اسلامی ایران (مانند نوشتن شعار و توزیع اعلامیه)” و نشر اکاذیب به چشم می خورد.

این کمیته می تواند حکم به مجازاتهایی مانند تعلیق دانشجویان از دانشگاه، اخراج دانشجویان، و حتی محروم کردن دانشجویان از تحصیل در تمام دانشگاهها برای پنج سال صادر کند. ترکیب کمیته های انضباطی توسط بخش اداری دانشگاه تعیین میشود. در هر دانشگاه، کمیتهء انضباطی پنج عضو دارای حق رای دارد: یک نماینده از نمایندگی رهبری در دانشگاه ، معاون دانشجویی، یک نفر عضو هیئت علمی دانشگاه به انتخاب رییس دانشگاه، و دو دانشجو که توسط رییس دانشگاه انتخاب شده اند. ضمنا دبیر کمیتهء انضباطی نیز عضو بدون حق رای کمیتهء انضباطی می باشد. تصمیمات کمیته نیازمند اکثریت است.

اسناد:‌

– ” راهنمای ثبت نام برای متقاضیان دانشگاهها و موسسات آموزش عالی،” سازمان سنجش. (فایل پی دی اف قابلوددانلودکردن)
– آئین نامه گزینش اخلاقی داوطلبان ورود به دانشگاهها ( اینجا کلیک کنید)
– ضوابط گزینش دانشجو (اینجا کلیک کنید)
– آئین نامه گزینش اخلاقی داوطلبان ورود به دانشگاهها (اینجا کلیک کنید)( واینجا)
– آیین نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی ایران (اینجاکلیک کنید)