سوال حقوقی ۱۶ : آیا هنگام سفر به خارج از کشور، غیر از پاسپورت، زنان به اجازه‌نامه همسر به صورت جداگانه نیاز دارند؟

۱۶- من چندی پیش هنگام سفر به خارج از کشور در فرودگاه از بعضی خانم ها اجازه خروج جداگانه می خواستند. مگر خانمی که پاسپورت دارد معناش این نیست که چنین اجازه ای دارد؟ با این ماموران چه باید کرد و آیا کارشان قانونی است؟

– جواب خلاصه این است که این اقدام قانونی نیست. چرا که داشتن پاسپورت برای زنی که ازدواج کرده به این معناست که مراحل قانونی اخذ پاسپورت که یکی از شرایط آن اجازه همسر است، طی شده است. این اجازه در فرم‌های مخصوصی که از طرف اداره گذرنامه تعبیه شده، به متقاضی داده می‌شود. متقاضی فرم را پر کرده و اجازه همسر باید در قسمتی به امضاء زوج برسد و امضای او باید توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی دایر در سراسر کشور گواهی شود. در غیر اینصورت اداره گذرنامه از صدور پاسپورت برای زنان شوهردار خودداری خواهد کرد .

برای اطلاع از زمینه حقوقی این موضوع، توجه کنیم که اختیارات زوج مبنی بر حق اذن خروج د‌‌ر بند‌‌ ۳ماد‌‌ه ۱۸قانون گذرنامه و حق د‌‌رخواست ممنوعیت خروج نامبرد‌‌ه با حق عد‌‌ول از اذن، د‌‌ر ماد‌‌ه ۱۹ قانون مذکور پیش بینی شده است. د‌‌ر ماد‌‌ه ۱۸ این قانون نحوه خروج «مشمولان نظام وظیفه، صغار، محجورین و زنان شوهر د‌‌ار» از ایران مورد‌‌ بحث قرار گرفته است. بند‌‌ ۳ماد‌‌ه ۱۸ تصریح می‌کند: «زن شوهرد‌‌ار ولو کمتر از ۱۸ سال با موافقت کتبی شوهر (طی اوراق مخصوص و با امضای گواهی شد‌‌ه زوج توسط د‌‌فتر اسناد‌‌ رسمی) و د‌‌ر موارد‌‌ اضطراری اجازه د‌‌اد‌‌ستان شهرستان محل د‌‌رخواست گذرنامه که مکلف است نظر خود‌‌ را اعم از قبول د‌‌رخواست یا رد‌‌ آن حد‌‌اکثرظرف سه روز اعلام د‌‌ارد‌‌، کافی است». همچنین به موجب ماد‌‌ه ۱۹ همان قانون شوهر اختیار ممنوع الخروج کرد‌‌ن همسر خود‌‌ را د‌‌ارد‌‌. این ماد‌‌ه مقرر می‌د‌‌ارد‌‌: «د‌‌ر صورتی که موانع صد‌‌ور گذرنامه بعد‌‌ از آن حاد‌‌ث شود‌‌، یا کسانی که به موجب ماد‌‌ه ۱۸ قانون صد‌‌ور گذرنامه موکول به اجازه آن است، از اجازه خود‌‌ عد‌‌ول کنند‌‌ از خروج د‌‌ارند‌‌ه گذرنامه جلوگیری و گذرنامه تا رفع مانع ضبط خواهد‌‌ شد‌‌.»

به عبارت دیگر حتی اگر شوهر در زمان درخواست گذرنامه رضایت خود را اعلام کرده باشد، هر زمان که بخواهد می‌تواند با مراجعه به اداره گذرنامه از رضایت خود عدول کرده و به اصطلاح زن را ممنوع الخروج کند. که در این‌صورت نیز ممنوع الخروجی این افراد به فرودگاه اعلام شده و نیازی به ارائه اجازه خروج جداگانه نیست.

بنابراین درخواست اجازه همسر بطور جداگانه در فرودگاه قانونی نیست. در صورت برخورد با چنین اشخاصی درخواست کنید که با مافوقشان صحبت کنید و یا مورد را به نزدیکترین پایگاه انتظامی گزارش نمایید.

موضوع لزوم اجازه گرفتن زنان برای خروج از کشور که یکی از موارد تبعیض‌آمیز علیه زنان به شمار می‌رود طی سالهای گذشته همواره با انتقاد و اعتراض فعالان مدنی مواجه بوده است با این وجود تا کنون از نظر قانونی تغییری در قوانین مربوط به این موضوع ایجاد نشده است.