سوال حقوقی (۲۷): آیا حضور زنان با پوشش مردانه برای تماشای مسابقه در ورزشگاه جرم است؟
سوال: دختری ۲۱ ساله هستم. خواستم بپرسم اگر با لباس و ظاهر مردانه بخواهم برای تماشای بازی‌های فوتبال به استادیوم بروم، چه تبعاتی دارد؟ اگر ماموران متوجه شوند آیا حق دارند من را بازداشت کنند، آیا مرتکب جرم شده‌ام؟
پاسخ: در پاسخ به این سوال باید میان دو موضوع تفکیک کرد: نخست بحث حضور زنان در ورزشگاه و دوم مساله حضور زنان در اماکن عمومی با پوشش مردانه یا مُبَدِّل‌پوشی.
در مورد ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها جهت تماشای مسابقات ورزشی، هرگز هیچ قانون یا بخشنامه رسمی تصویب و منتشر نشده است. به عبارت دیگر، مقامات جمهوری اسلامی، در چهارچوب سیاست کلی مبنی بر منزوی ساختن و به حاشیه راندن زنان، به طور غیر رسمی و در عمل از طریق فراهم نکردن زیرساخت‌های لازم جهت حضور زنان در ورزشگاه‌ها، مانع دسترسی آنها به این اماکن شده‌اند. حتی شاهد هستیم که در برخی موارد، زنانی که قصد ورود به ورزشگاه برای تماشای مسابقات ورزشی را داشتند، بازداشت شده یا مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند.
اما بر طبق اصل برائت که در اصل ۳۷ قانون اساسی تصریح شده و نیز بر اساس اصل قانونی بودن جرایم، هیچ عملی جرم و قابل مجازات نیست مگر آن که یک قانون مصوب، صریحا آن را به عنوان یک جرم تعریف و برای مرتکبان مجازات تعیین کند. در ماده دو قانون مجازات اسلامی آمده‌است: «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود.» بنابراین، هیچ زنی را نمی‌توان به دلیل ورود به ورزشگاه برای تماشای مسابقات ورزشی بازداشت و یا محاکمه و مجازات کرد.
اما در مورد حضور در اماکن عمومی با پوشش و ظاهر مردانه که در اصطلاح به آن «مُبَدِّل‌پوشی» نیز گفته می‌شود، ذکر چند نکته لازم است: اولا هیچ قانونی وجود ندارد که پوشش مردانه را برای زنان یا برعکس، پوشش زنانه را برای مردان ممنوع اعلام و برای آن مجازات تعیین کند. اما بسیاری از فقها این عمل را حرام شرعی دانسته‌اند.
دوم این که بر طبق ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، «هر کس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید… که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید به‌حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» متاسفانه هیچ معیار و تعریف دقیقی برای تعیین این که چه عملی عفت عمومی را جریحه‌دار می‌کند وجود ندارد و بنابراین، پلیس و دستگاه قضایی به سلیقه خود با افرادی که گمان می‌کنند عملی بر خلاف عفت عمومی انجام داده‌اند برخورد می‌کنند. از جمله مشاهده شده که با مردان و زنانی که لباسی مخالف جنسیت بیولوژیک خود بر تن داشته‌اند به عنوان جریحه‌دار کردن عفت عمومی و حتی عناوین مجرمانه دیگر برخورد شده‌است.
سوم این که باید توجه داشت که چون حضور شما با ظاهر مردانه در ورزشگاه مستلزم حضور بدون حجاب در مکان عمومی است، ممکن است مصداق «حضور زنان بدون حجاب شرعی» تلقی و بر طبق تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی مورد تعقیب و مجازات قرار گیرید. بر طبق این تبصره، «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.»
اگر چه این قوانین، و بسیاری دیگر از قوانین و سیاست‌های مشابه که به قصد مداخله در سبک زندگی و آزادی‌های فردی افراد از جمله آزادی انتخاب پوشش و آرایش وضع و اجرا می‌شوند، ناقض حریم خصوصی اشخاص و نیز مصداق تبعیض علیه زنان است.
