سوال حقوقی (۴۰): والدین در برابر خودداری مدارس از ثبت‌نام کودکان دارای معلولیت چه کنند؟
سوال: من یک پسر ۱۰ساله کم‌شنوا دارم که با کمک سمعک و لب‌خوانی می‌تواند به راحتی ارتباط برقرار کند. متاسفانه امسال که به شهر جدیدی نقل مکان کرده‌ایم، هیچ مدرسه‌ای پسرم را ثبت‌نام نکرده و می‌گویند که برای او جا ندارند. سوالم این است که آیا این کار قانونی است و اگر نیست، من چه اقدامی می‌توانم انجام بدهم؟
پاسخ: امتناع مدرسه از ثبت‌نام کودک به استناد معلولیت، مصداق اعمال تبعیض و بر خلاف قانون است. متاسفانه مقررات مربوط به ثبت‌نام کودکان دارای معلولیت در ایران، اجازه محدود کردن این حق را نسبت به کودکان با معلولیت ذهنی، کودکان دارای اوتیسم یا کودکان با چند معلولیت می‌دهد. اما این موارد، شامل کودکان کم‌شنوا نمی‌شود.
ثبت‌نام دانش‌آموزان در کشور بر اساس آیین‌نامه اجرایی مدارس موضوع مصوبه جلسه ۶۵۲ شورای عالی آموزش و پرورش انجام می‌شود. بنابراین، هیچ محدودیتی در ثبت‌نام کودکان به غیر از آنچه که در این آیین‌نامه پیش‌بینی شده باشد قانونی نیست.
بر اساس تبصره ماده ۲۹ این آیین‌نامه، «در شهرستان‌ها و مناطقی که طرح سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی، بینایی وشنوایی نوآموزان برای ورود به دبستان اجرا می‌شود، ارائه گواهی سلامتی و بلامانع بودن ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدرسه عادی که توسط پایگاه‌های سنجش صادر می‌شود، ضروری است.»
بر این اساس، اگر پس از شرکت در طرح سنجش برای کودک شما گواهی بلامانع بودن ثبت‌نام در مدارس «عادی» یا به عبارت درست‌تر مدارس همگانی یا عمومی صادر شده باشد، مدارس نزدیک به محل سکونت شما نمی‌توانند به استناد معلولیت فرزند‌تان از ثبت‌نام او در مدرسه خودداری کنند.
البته اغلب مدارس به جای ذکر این که به دلیل معلولیت کودک از ثبت‌نام او خودداری می‌کنند به موارد دیگری مانند دوری مسافت اشاره می‌کنند. ماده ۳۱ آیین‌نامه اجرایی مدارس در این باره می‌گوید: «ثبت‌نام دانش‌آموزانی که محل سکونت آنان به مدرسه نزدیک‌تر است، در اولویت خواهد بود و ثبت‌نام از دانش‌آموزانی که والدین آنان هر دو شاغل هستند در مدرسه نزدیک به محل کار پدر یا مادر بلامانع است.»
بنابراین، نزدیک‌ترین مدرسه به محل سکونت شما باید بیشترین اولویت را برای ثبت‌نام فرزند شما در نظر بگیرد و اگر به موقع مراجعه کرده باشید، قاعدتا نمی‌توانند به استناد پر شدن فهرست مدرسه از ثبت‌نام کودک شما شانه خالی کنند. ضمن این که اگر شما و همسرتان هر دو شاغل هستید، مدارس نزدیک محل کار شما نیز مکلف به ثبت‌نام فرزند‌تان خواهند بود.
از سوی دیگر، کودک شما به دلیل معلولیت حق دارد از خدمات سازمان آموزش و پرورش استثنایی برخوردار شود. بند ۱۴ مصوبه اجرایی هیات دولت مصوب ۱۳۹۴ در این باره مقرر داشته‌است: «سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور مکلف است با رعایت قوانین و مقررات مربوط کلیه پشتیبانی‌های تخصصی از دانش‌آموزان دارای معلولیت از جمله تامین معلمین رابط، وسایل کمک‌آموزشی متناسب با معلولیت هر دانش‌آموز و تامین منابع آموزشی قابل استفاده دانش‌آموزان دارای معلولیت حسی را فراهم نماید.»
ادارات آموزش و پرورش استثنایی در هر منطقه، حداکثر تا سه مدرسه را به عنوان مدرسه «پذیرا» انتخاب می‌کنند تا بتوانند با ثبت‌نام کودکان دارای معلولیت در این مدارس، امکانات لازم را در اختیار آنها قرار دهند. به شما توصیه می‌شود که در صورت امتناع مدرسه محل سکونت از ثبت‌نام فرزند‌تان به اداره آموزش و پرورش استثنایی منطقه مراجعه کنید و از آنها بخواهید که با یک معرفی‌نامه، شما را به یکی از مدارس اصطلاحا «پذیرا» در منطقه ارجاع دهند.
ضمنا از اداره مربوطه درخواست کنید تا امکاناتی نظیر معلم رابط و سمعک را در اختیار کودک شما قرار دهند. معلم رابط از بین معلمان مدارس استثنایی انتخاب می‌شود و موظف است بین دو تا چهار ساعت در هفته به مدرسه فرزند کم‌شنوای شما مراجعه و مشکلات احتمالی درسی او را برطرف کند.
