«توصیه‌نامه» ارشاد برای سانسور و جهت‌دهی به خبرهای مرتبط با اعتراضات مردمی به مطبوعات همزمان با تهدید و بازداشت خبرنگاران

یک منبع آگاه در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران از افزایش فشارها بر روزنامه نگاران با آغاز اعتراضات مردمی به افزایش ناگهانی قیمت بنزین در ایران خبر داد و گفت که طی یک هفته گذشته بیش از ۸ روزنامه‌نگار به دفتر پی گیری وزارت اطلاعات احضار شده‌اند و همزمان معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد در تماس با تعدادی از روزنامه‌نگاران نسبت به نحوه انتشار مقالات، گزارش‌ها و حتی اندک توییت‌ها در توییتر هشدار داده است.

احضار و تهدید روزنامه‌نگاران در ایران در هفته گذشته همزمان با اعتراضات مردم ایران که از روز جمعه، ۲۳ آبان در اعتراض به افزایش ناگهانی قیمت بنزین آغاز شد، زمانی که دسترسی به اینترنت در این کشور به صورت کامل قطع و امکان هرگونه اطلاع رسانی مسدود شد.  محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات ایران به خبرگزاری ایسنا گفت که«”اینترنت اختلال ندارد، بلکه به دستور و تشخیص شورای امنیت کشور با ابلاغ به اپراتورها قطع شده  و قطع اینترنت ضررهای فراوانی برای مردم و نظام داشته و ‌دارد.»

این منبع آگاه و روزنامه‌نگار در تهران به کمپین گفت: «از روزنامه نگارانی که احضار شده اند تعهد گرفته شده که «درباره قطعی اینترنت، اعتراضات و گرانی بنزین در شبکه‌های اجتماعی فعالیتی نکنند و در رسانه‌های خود هم در چارچوب توصیه نامه‌هایی که به رسانه‌ها ارسال شده بنویسند. تهدید کرده‌اند که هرگونه سیاه‌نمایی و منفی بافی، همدستی با دشمن تلقی و جرم است.»

محمد مساعد یکی از روزنامه نگاران است که روز جمعه، ۳۰ آذر ماه از سوی وزارت اطلاعات بازداشت شده است. او روزنامه نگار حوزه اقتصادی است که پیشتر با روزنامه شرق همکاری می‌کرد. محمد مساعد در آخرین توییتی که در توییتر شخصی اش در روز سه شنبه، ۲۷ آبان ماه منتشر کرد نوشته بود «در نبود اینترنت، کلانشهرها تبدیل به هزاران دهکده کوچک متراکم شده‌اند. وقتی ابزارهای ارتباطی قطع می‌شوند افق دید چند متر می‌شود و دیگر فرقی نمی‌کند چند کیلومتر فاصله داری یا چند هزار کیلومتر. به کفتارهای خوش‌رقص مجهز به اینترنت وزیر جوان شادباش بگویید.»

جلسه توجیهی با مسوولان روزنامه‌ها قبل از اعتراضات

یک منبع آگاه در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران از جلساتی توجیهی با مسولان روزنامه‌ها خبر داده و گفت: «قبل از اعتراضات و قبل از اینکه خبر افزایش قیمت بنزین و سهمیه بندی اعلام شود دو جلسه توجیهی از سوی شورای عالی امنیت ملی با مسولان رسانه‌ها که تعدادی از مدیران روزنامه ها هم بودند برگزار شد. جلسه‌ای یکطرفه که اجازه بحث وجود نداشت و در این جلسه درباره افزایش قیمت بنزین گفته بودند و اینکه احتمال اعتراض در برخی مناطق را می‌دهند و رسانه‌ها باید در چارچوب نظام اطلاع رسانی و فعالیت بکنند و توصیه‌هایی از این دست. طی این مدت هم مرتب تماس می‌گیرند از سوی معاونت مطبوعاتی که تیترهای تحریک آمیز نزنید و در چارچوب نظام بنویسید و بیشتر روی تیترها بحث دارند که باید هماهنگ شود.»

همزمان کمپین به متنی دسترسی پیدا کرده که از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد با عنوان «توصیه به رسانه ها» در خصوص چگونگی پوشش خبری اعتراضات اخیر به مدیران رسانه‌ها و روزنامه ها در ایران ابلاغ شده است. براساس این بخشنامه که متن آن در اختیار کمپین قرار گرفته معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد از رسانه‌ها خواسته است که «اعتراض تعدادی از شهروندان نسبت به افزایش قیمت بنزین در قالب اعتراض مدنی در برخی نقاط کشور صرفا به عنوان دغدغه مردمی مطرح شود و از ذکر نحوه اعتراض مانند  خاموش کردن خودرو و… که باعث ایجاد اجماع و مدل سازی می شود خودداری گردد و اخبار مرتبط با اعتراض افزایش قیمت بنزین، به عنوان سرخط خبرها تلقی نشود و درباره آن با فاصله زمانی بالا، اطلاع رسانی شود. همچنین  در محتواهای منتشره، تداعی فراگیری تجمعات و شعارهای هنجارشکنانه نگردد.»

معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد همچنین از مدیران رسانه ها و روزنامه ها خواسته است که «واکنش نهادها و افراد غیرمرتبط با موضوع بنزین، منتشر نشود و از توسعه موضوع تجمع های مردم به موضوعات دیگر خودداری شود. درمورد اعتراض ها از هرگونه تحلیل که فضای دوقطبی در کشور ایجاد کند خودداری شود.»

معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد در پایان نوشته است که «نگرانی درباره افزایش قیمت کالاهای دیگر به تبع افزایش قیمت بنزین موضوعی است که دولت پیش از این پیش بینی های مرتبط با آنجام داده است و در اخبار متعدد اطلاع رسانی شود.»

یک روزنامه نگار دیگر در تهران به کمپین گفته است که از زمان آغاز اعتراضات «اکثرا دسترسی به اینترنت نداریم و کار با سختی پیش می‌رود فقط می‌توانیم خبرگزاری‌هایی چون ایرنا و ایسنا باز کنیم و سایت‌های دیگر قابل بازکردن نیست که بتوانیم اخبار بیشتری بگیریم فقط شده تحلیل‌های شخصی خود ما از وضعیت و اینکه سوژه را از ایرنا و ایسنا پیدا کنیم و در چارچوبی که توصیه شده کار کنیم. آنچه که در در خیابان می‌بینیم مثلا فضای به شدت امنیتی میدان انقلاب که نیروهای امنیتی و نظامی چهار طرف  ایستاده و به شدت هم دقت می‌کنند به مردم که فیلمی از آنها گرفته نشود. جایی در روزنامه‌های ما ندارد. مشاهدات خود ما و آنچه که دارد اتفاق می‌افتد با آنچه که توانایی و اجازه نوشتن داریم خیلی متفاوت است و با کوچکترین چیزی هم یا از وزارت اطلاعات تماس می‌گیرند یا از معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد.»

این روزنامه نگار به کمپین گفت که «ما اجازه نداریم درباره کشته شدگان چیزی بنویسیم مگر اینکه خود مسولان مصاحبه‌ای کنند که آن هم اکثرا از کشته شدن بسیجی‌ها می‌گویند و نه معترضان. ما اجازه نداریم درباره بازداشت شدگان چیزی بنویسیم و یا سوالی بکنیم جز اظهارات خود مسولان و اجازه نداریم برویم بیمارستان ها و گزارش تهیه کنیم از زخمی‌ها و از خبرها و شایعات فراوانی که این روزها وجود دارد و بنویسیم. حالا اینترنت آزاد می‌شود اما ما روزنامه نگاران هیچ وقت آزاد نیستیم وقتی نمی‌توانیم کار کنیم و بنویسیم.»

متن توصیه نامه وزارت ارشاد به مطبوعات 

متن کامل توصیه‌نامه به مطبوعات که نسخه‌ای از آن در اختیار کمپین حقوق بشر در ایران قرار گرفته، به شرح زیر است:

توصیه‌نامه وزارت اطلاعات به مطبوعات 

 در توصیه نامه دیگری که از سوی فردی به نام شیخ زاده  به مسولان رسانه ها ابلاغ شده و متن آن در اختیار کمپین قرار گرفته هفت سرخط ذکر و از آنها خواسته شده که در چارچوب این سرخط ها «تعمق، هم اندیشی، یادداشت، مقاله، عکس، نوشته، کاریکاتور و …. کار شود.» دراین توصیه‌نامه حتی هش‌تگ‌هایی هم معرفی شده است که به خبرنگاران توصیه شده از آنها استفاده کنند. به گفته یک روزنا‌مه‌نگار در تهران شیخ‌زاده،  به عنوان رابط وزارت اطلاعات با رسانه ها معرفی شده و در جلسات «هم‌اندیشی وزارت اطلاعات با رسانه‌ها» اکثرا او سخنران است.

از جمله این سرخط ها عبارت است از «تروریسم اقتصادی آمریکا؛ نتیجه: مقاومت مردم عزتمند ایران اسلامی. نتیجه: انتقام از ملت ایران در آبان سال ۹۸. افزایش قیمت بنزین؛ بهانه و اسم رمز شروع اغتشاشات اشرار وطن فروش و مزدوران آمریکائی، تلاش مثلث غربی، عبری، عربی برای سرریز کردن اغتشاشات عراق و لبنان به داخل ایران و گرفتاری آنها در بن‌بست اراده پولادین ملتب صیر ایران و همچنین درک سیاسی مردم، هماهنگی و اطاعت آنها از ولایت ، سد مستحکم و نفوذ ناپذیر.»

این نامه ابعاد خط‌دهی و دیکته‌کردن نحوه پوشش خبرها و همچنین محتوا به مطبوعات و سطح سانسور و زیر پا گذاشتن استقلال را به خوبی نشان می‌دهد. متن این توصیه نامه‌ به شرح زیراست:

سلام علیکم
وقت بخیر و خداقوت

– اعتراض نسبت به بعضی اقدامات و تصمیمات دولت، حق مسلم هر شهروند ایرانی است اما خشونت و اغتشاش هرگز… و این ازخصوصیات نظام مردم سالار دینی است.
– مطالبه گری مردم، گروه ها و اقشار جامعه به ویژه نخبگان از دولت برای عمل به وعده ها و تعهدات، برخورد قاطع نهادهای انتظامی،امنیتی و قضایی با اخلال گران و اغتشاش گران و اخذ خسارت از آنان …
– این حوادث بیانگر این نکته مهم بود که عده ای فقط و فقط به دنبال انتقام گرفتن از مردم این مرز و بوم هستند حتی اگر شده به قیمتگرفتن جان آنان؛ و این بیانگر هدایت برخی جریانات و گروه های معاند خارج نشین و حتی دستگاه های اطلاعاتی دوّل متخاصم علیهایران اسلامی است.

۱
– همین نکته کافی است که ببینیم دشمن و عناصر مخالف و معاند نظام نتوانستند ثبات نسبی که در حوزه های اقتصادی و اجتماعی طیحدود ۶ ماه گذشته در کشور حاصل شده بود را تحمل کنند!!
– وفاق و انسجام ملّی یکی از گزاره هایی است که می توان با انجام آن، طرح ها و ایده های دشمنان قسم خورده را خنثی نمود.
–  مردم عزیز ایران اسلامی می دانند که آن کسانی که در شبکه های تلویزیونی ماهواره ای وفارسی زبان نشستن و قیافه حق به جانبدارند و خود را دلسوز مردم معرفی می نمایند، دروغ واضح می گویند چراکه اگر آنان سخن به حق و قابل شنیدن داشتن می ایستادند ودر همین مملکت حرف و اعتراض خودشان را بیان می کردند نه اینکه از فرسنگ ها فاصله، می خواهند حق و حقوق مردم را به زعمخودشان بستانند و اعتمادی به آنان نیست چون اولین اتفاقی که برای ایشان رُخ داده است، مزدوری و اجیر شدنشان توسط عوامل بیگانهمی باشد که اگر یک روز خارج از اوامر ابلاغی عمل نمایند (البته جرآت آن را ندارند) باید بساط و جُل خود را جمع کنند و ترک آن دیارنمایند…..

۳
– تروریسم اقتصادی آمریکا
نتیجه: مقاومت مردم عزتمند ایران اسلامی…
نتیجه: انتقام از ملت ایران در آبان سال ۹۸
– افزایش قیمت بنزین؛ بهانه و اسم رمز شروع اغتشاشات اشرار وطن فروش و مزدوران آمریکائی

۴
– هدایت های مقام معظم رهبری به همراه بصیرت و وفاداری ملت بزرگ ایران؛ همچون همیشه باطل السحر توطئه ها و فتنه هایرنگارنگ….
– شبکه های ماهواره ای،فراریان و ورشکستگان سیاسی چه زود دست خود را رو کردند و به خودزنی وافشاگری علیه خود پرداختند….

۵
– تلاش مثلث غربی،عبری،عربی برای سرریز کردن اغتشاشات عراق و لبنان به داخل ایران،گرفتاری آنها در بن بست اراده پولادین ملتبصیر ایران..‌.
– درک سیاسی مردم، هماهنگی و اطاعت آنها از ولایت ، سد مستحکم و نفوذ ناپذیر…

۶
و این هشتگ ها
#سلام بر ملت بزرگ و بصیر ایران
#دشمن را عقب زدیم
# ملت وفادار
و….

۷
لطفا” پیرامون محورهای فوق، تعمق، هم اندیشی، یادداشت، مقاله، عکس نوشته، کاریکاتور و ….کار شود.
پیشاپیش از زحمات و ارسال نتایج اقدامات حرفه ای شما پیرامون محورهای فوق سپاسگزارم.
با احترام – شیخ زاده

واکنش انجمن صنفی استان تهران به محدودیت‌ها علیه روزنامه‌نگاران

انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران هم با انتشار بیانیه ای از جلسات توجیهی و سیاست گذاری محدودیت خبری انتقاد کرده و نوشته است که  «در روزهای اخیر چون گذشته محدودیتهای‌اعمال شده بر رسانه‌های رسمی و شناسنامه‌دار تشدید شد و این امر بار دیگر شبه‌رسانه‌های فضای مجازی و فرامرزی را تبدیل به مرجع اصلی اطلاع رسانی برای مردم کرد. سیاست‌گذاری محدودیت خبری برای رسانه‌ها که به نام توصیه به رسانه‌های رسمی ابلاغ و با برگزاری جلسات توجیهی تکمیل می‌شود، در نهایت با تذکرات و شکایات متعدد راه اطلاع رسانی شفاف را با دشواری‌های بسیار روبرو کرده است.»

انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران در ادامه عنوان کرده «رصد رسانه‌های داخلی در همین چند روز نشان می‌دهد که چرا رغبتی به آنها نیست چرا که مخاطب بحق چنین برداشت می‌کند که رسانه‌های مکتوب چشم خود را بر وقایع جامعه بسته‌اند و اخبار  را آنچنان در لابلای صفحات دفن می‌کنند که از دید مخاطب به سانسور و لاپوشانی حقیقت متهم می‌شوند، رسانه‌های برخط و آنلاین نیز اخبار را آنچنان دیر منتشر می‌کنند که رسانه‌های فرامرزی و شبکه‌های اجتماعی گوی سبقت را از رسانه‌های شناسنامه‌دار ربوده‌اند. علاوه بر این نیز محدودیت‌های دسترسی به  اینترنت برای رسانه‌ها برخی را به تعطیلی واداشت.»

واکنش روزنامه‌نگار به سانسور مطبوعات

اندک توییت‌های تعدادی از روزنامه‌نگاران در داخل ایران گویای فشارها برروزنامه نگاران و فضای حاکم بر روزنامه ها است. مهدی احمدیان، کارتونیست با انتشار طرحی در توییتر شخصی‌اش نوشت: «از روزنامه دستور آمده هیچ طرحی با محوریت گرانی بنزین چاپ نخواهد شد. من هم اینجا به اشتراک می گذارم. ‏چاپ نشده در روزنامه ی آرمان ملی/شنبه ۲۵ آبان ۹۸»

یزدان‌ مرادی، خبرنگار اقتصادی روزنامه سازندگی در توییتر شخصی اش نوشت: ‏«منفی ننویسید، حذف میشه ‏کوتاه‌ترین دیالوگ دنیا بین رئیس و خبرنگار یکی از روزنامه‌های سراسری ایران درباره ماجرای ⁧‫بنزین‬⁩ که حال و روز وخیم مارسانه‌چی‌ها رو نشون میده»

مژگان جمشیدی، روزنامه نگار حوزه محیط زیست در توییتی نوشته است «ننویس،طرح نکش، توییت نکن، سوال نپرس، حرف نزن، اجتماع نکن، نایست، نشین، راهبندون نکن نه خیابون و بیابون نه هیچ جا، شعار نده، پلاکارد نگیر، اعتصاب نکن، مطالبه نکن و زمان و مکان که ما هیچوقت اعلام نمیکنیم اونم لحاظ کن، حالا برو اعتراض کن! اگر کردی پس اغتشاشگری.»

در توییت دیگری، داوود پنهانی، روزنامه نگار نوشته است که «چرا مردم روزنامه نمی‌خوانند؟ چون روزنامه برای آنها منتشر نمی‌شود. روزنامه‌های امروز را ببینید تا با فاجعه‌ اطلاع‌رسانی‌ آشنا شوید. دریغ از یک مطلب انتقادی درباره‌ی تصمیم دولت.»

مریم وحیدیان، خبرنگار حوزه کارگری خبرگزاری ایلنا ‏هم این طور واکنش نشان داده در توییتر شخصی اش که «خبرنگار باشی یا نباشی نمیدانی در ⁧‫اعتراضات_سراسری‬⁩ چه تعداد کشته شدند صد، دویست یا بیشترنمیدانی چه تعداد خانواده بازوی نان و معیشت و کارگری‌اش را از دست دادند. شاید بیکار بودند ازآنجا که حاشیه شهرها اغلب به خیابان آمدند شاید خیلی از بیکارانی هستند که حالا از شرم خانه رفتن خلاص شدند.»

و در توییت دیگر که «از جملات برخی خبرنگارانی که بعضا در یک محیط با آنها کار میکنم چندشم می‌شود و اراذل و اوباش نامیدن ها را یک رذالت میدانم. به عنوان خبرنگار حوزه کارگری به وضوح می دیدیم که اعتراضات روزانه کارگری به یک موج خشمگین بدل میشود. آنهایی که ندیدند حالا باید سرزنش شوند نه اینکه اینجور طلبکارانه!»