سه‌شنبه‌های نه به اعدام؛ روایت یک سال مقاومت از پشت میله‌های زندان
پنج‌شنبه ۴ بهمن ۱۴۰۳ – یک سال پیش، گروهی از زندانیان محکوم به اعدام، کارزار جسورانه‌ای را با عنوان «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» آغاز کردند. این حرکت اعتراضی که به‌سرعت در زندانهای سراسر کشور گسترش یافت، امروز به نماد پر صلابتی از مبارزه علیه حکم بی‌رحمانه اعدام تبدیل شده است. آنان هر هفته در روزهای سه‌شنبه، با دست زدن به اعتصاب غذا، اعتراض خود را به این حکم ظالمانه و غیرانسانی، آن هم در نظام قضایی ناعادلانه و غیر شفاف جمهوری اسلامی، نشان می‌دهند.
با گذشت یک سال از آغاز کارزار بی‌مانند و بی‌سابقه «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»، اکنون زندانیان ۳۵ زندان (تا تاریخ سه‌شنبه ۲ بهمن ۱۴۰۳) در سراسر ایران همبستگی خود را با این حرکت اعلام کرده‌اند. این کارزار، نه‌تنها نگاه‌ها را به جنایت‌های روزمره حکومتی، زیر عنوان «مجازات اعدام» معطوف میکند، بلکه نمایانگر شجاعت و استقامت بی‌نظیر کسانی است که از پشت میله‌های زندان، با یکی از بزرگ‌ترین ماشین‌های اعدام در جهان مبارزه می‌کنند.
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر ایران، با تأکید بر اهمیت کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» گفت: «تداوم این کارزار در سایه حکومتی چون جمهوری اسلامی، اقدامی تاریخی و شایسته تقدیر است. این مقاومت پیوسته در برابر رژیمی که هم اجرای مجازات اعدام را به‌شکلی سرسام‌آور افزایش داده و هم آن را به ابزاری برای سرکوب مخالفان سیاسی بدل کرده، زندانیان را با خطرات جدی مواجه میکند. با این حال، پایداری و شجاعتِ بی‌مانند این زندانیان، الهام‌بخش و ستودنی است.»
به گفته هادی قائمی: «برای این زندانیان، اعتصاب غذا تنها راه اعتراض است، درخواستی برای توقف کشتار بی‌وقفه افراد بی‌گناه به اسم عدالت. آنها نه تنها با اعدام مخالفت می‌کنند، بلکه با حکومتی مبارزه می‌کنند که زندگی انسان‌ها را برای حفظ قدرت خود ویران کرده است.»
به گفته هادی قائمی: «برای این زندانیان، اعتصاب غذا تنها ابزار ممکن برای اعتراض در برابر ظلم است؛ فریادی برای توقف کشتار بی‌وقفه افراد بی‌گناه به‌اسم اجرای عدالت. این زندانیان، نه‌تنها علیه اعدام می‌ایستند، بلکه در برابر حکومتی مبارزه می‌کنند که برای حفظ قدرتش، انسان‌ها را پای چوبه دار می‌برد.»
کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» از اولین سه‌شنبه ماه بهمن سال ۱۴۰۲ آغاز شد، تنها یک روز قبل از اعدام چهار زندانی سیاسی کرد در زندان اوین—محسن مظلوم، وفا آذربار، محمد فرامرزی و پژمان فتحی—که پس از شکنجه و اعترافات اجباری به اعدام محکوم شده بودند.
در آن زمان، گروهی از زندانیان محکوم به اعدام در زندان قزلحصار کرج، استان البرز، در نامه‌ای سرگشاده و بدون ذکر نام‌شان تصمیم خود را برای شروع این کارزار در مخالفت با اعدام اعلام کردند. در بخشی از نامه آنها آمده بود «برای اینکه کسی صدای ما را بشنود، ما مجبوریم از این هفته، هر سه‌شنبه اعتصاب غذا کنیم. روز سه‌شنبه را برای این انتخاب کردیم، چون اغلب این روز، آخرین روز زندگی همبندی‌های ماست که در روزهای قبل به انفرادی منتقل می‌شوند.» نویسندگان این نامه تاکید کردند «اگر نام‌هایمان را فاش کنیم، اعدام ما تسریع خواهد شد.»
پس از آن بود که زندانیانی در بند زنان زندان اوین در تهران، از جمله نرگس محمدی، برنده جایزه صلح نوبل، نیز به اعتصاب غذای هفتگی پیوستند. به مرور زندانیان بیشتری در زندانهای دیگر به این کارزار پیوستند.
هر سه‌شنبه، زندانیان محکوم به اعدام، زندانیان سیاسی و بسیاری دیگر که حتی خودشان با حکم اعدام مواجه نیستند، اما قربانی سیستم قضایی ناعادلانه و دادگاه‌های نمایشی جمهوری اسلامی شده‌اند، با اعتصاب غذا در اعتراض به استفاده گسترده و غیرقانونی دولت از اعدام‌ها، به مقاومت خود ادامه می‌دهند و مقامات زندان نیز با اقدامات تلافی‌جویانه از جمله انتقال به سلول انفرادی و محرومیت از ملاقات با خانواده و تماس تلفنی با محبوسان برخورد می‌کنند. با وجود این اقدامات سرکوبگرانه، این کارزار یک سال است که با استواری به کار خود ادامه می‌دهد.
نقض تمام قوانین بین‌المللی درباره مجازات اعدام؛ افزایش اعدام‌ها در سراسر ایران
در سال ۲۰۲۴، تعداد اعدام‌ها در ایران به نزدیک هزار نفر رسید، آماری که جمهوری اسلامی را، نسبت به جمعیت، در جایگاه نخست حکومت‌های مجری اعدام در جهان قرار داده است. این آمار بسیار بالا، همراه با استفاده روزافزون از مجازات اعدام به‌عنوان ابزاری برای سرکوب و ارعاب، وابستگی عمیق مقام‌های جمهوری اسلامی به مجازات اعدام را بیش از پیش آشکار میکند.
این اعدام‌ها تمام قوانین و موازین بین‌المللی مربوط به مجازات اعدام و حق زندگی را نقض می‌کنند:
-
اعدام‌ها در ایران به‌طور معمول بدون رعایت اصول دادرسی عادلانه و حقوق محاکمه منصفانه انجام می‌شود.
-
اکثریت اعدام‌ها مربوط به جرایم مرتبط با مواد مخدر اجرا است، که بر اساس معیارهای بین‌المللی که مجازات اعدام را تنها برای «جدی‌ترین» جرایم مجاز می‌داند، مطابقت ندارد.
-
مجازات اعدام به شکلی نامتناسب بر جوامع اقلیت ایران اعمال می‌شود. در سال ۲۰۲۴، حداقل یک‌سوم اعدام‌شدگان از جوامع کرد و بلوچ بودند.
-
ایران یکی از معدود کشورهایی است که کودکان و نوجوانان را اعدام میکند.
-
مجازات اعدام به‌طور فزاینده‌ای برای خاموش کردن اعتراضات مسالمت‌آمیز و مخالفت‌ها به کار گرفته می‌شود.در حال حاضر، دستکم ۵۴ زندانی سیاسی در ایران در انتظار اجرای حکم اعدام هستند. اعدام معترضان و مخالفان به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. این محکومیت صرفاً به دلیل حضور در اعتراضات بوده که هم تحت قوانین ایران و هم معاهدات بین‌المللی غیرقانونی نیست. از سوی دیگر این محکومیت‌ها معمولاً بر اساس «اعترافاتی» صورت می‌گیرد که تحت شکنجه اخذ شده‌اند.
-
اعدام زنان به‌طور فزاینده‌ای زنان شدت گرفته است. در سال ۲۰۲۴ دستکم ۳۱ زن در ایران اعدام شدند که بالاترین تعداد در نزدیک به ۲ دهه گذشته است.
شجاعت و استقامت زندانیان در کمپین «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» باید الهام‌بخش جامعه بین‌المللی برای اقدام در جهت توقف ماشین مرگ جمهوری اسلامی باشد.
کمپین حقوق بشر ایران از جامعه بین‌الللی و مقام‌های کشورهای دموکراتیک و متعهد به حقوق بشر می‌خواهد:
-
حمایت خود را از این زندانیان شجاع و کمپین اعتصاب غذای آنها به‌صورت علنی اعلام کرده و استفاده غیرقانونی ایران از مجازات اعدام را محکوم کنند.
-
خواستار توقف فوری تمام اعدام‌ها در ایران و اعمال یک تعلیق موقت در استفاده از مجازات اعدام توسط حکومت شوند.
-
مقام‌های جمهوری اسلامی ایران را، از جمله قضاتی که در اعمال غیرقانونی مجازات اعدام دخیل هستند، تحریم کنند. این تحریم‌های هدفمند می‌توانند گامی عملی در پاسخ به نقض گسترده حقوق بشر و جلوگیری از ادامه این روند ظالمانه باشند.
به گفته هادی قائمی: «ابراز انزجار از آمار اعدام‌ها به‌تنهایی کافی نیست؛ ما باید با کسانی که جان خود را برای پایان دادن به این بی‌عدالتی به خطر انداخته‌اند، همبستگی نشان دهیم و عواقب معناداری بر مقام های جمهوری اسلامی برای این قتل‌های حکومتی تحمیل کنیم.»
یک سال مقاومت بی‌وقفه در کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»
سالگرد «کارزار سه‌شنبه‌های نه به اعدام» در حالی فرا می‌رسد که این کارزار طی ۵۳ هفته به ۳۴ زندان در سراسر ایران گسترش یافته است. آخرین گروه از زندانیان که به این کارزار پیوستند، محبوسین در بند زنان زندان عادل‌آباد شیراز بودند.
روز سه‌شنبه ۲ بهمن ۱۴۰۳ محبوسان در زندان اوین (بند زنان، بند ۴ و ۸)، زندان قزلحصار (واحد ۳ و ۴)، زندان مرکزی کرج، زندان تهران بزرگ، زندان خورین ورامین، زندان اراک، زندان خرم‌آباد، زندان اسدآباد اصفهان، زندان دستگرد اصفهان، زندان شیبان اهواز، زندان نظام شیراز، زندان عادل‌آباد شیراز (بند زنان و مردان)، زندان برازجان، زندان بم، زندان کهنوج، زندان طبس، زندان جوین، زندان مشهد، زندان قائمشهر، زندان رشت (بند مردان و زنان)، زندان رودسر، زندان حویق تالش، زندان اردبیل، زندان تبریز، زندان ارومیه، زندان سلماس، زندان خوی، زندان نقده، زندان سقز، زندان بانه، زندان مریوان و زندان کامیاران در تداوم کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» دست به اعتصاب غذا زدند.
به مرور زمان و با تداوم و گسترش کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»، این حرکت نه تنها با پیوستن زندانیان بیشتری تقویت شد، بلکه با نوشتن و انتشار بیانیه‌های مختلف، ضمن اعلام مقاومت و درخواست از مردم و جامعه بین‌المللی برای همبستگی، نسبت به شرایط حاکم بر کشور نیز موضع‌گیری کردند.
زندانیان کارزار سه‌شنبه‌های نه به اعدام سه‌شنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۳ همزمان با روز جهانی حقوق‌بشر و همزمان با سقوط حکومت بشار اسد در سوریه در بیانیه‌ای نوشتند: « بعد از ۷۶سال از اعلام روز جهانی حقوق‌بشر، هم‌چنان شاهد نقض حقوق‌بشر در جهان به‌ویژه در ایران به‌طور آشکار هستیم …آنچه که امروز از زندانهای مخوف سوریه از جمله زندان “صیدنایا” جهانیان را در بهت فرو برده، هشداری است برای همه وجدانهای بیدار و نهادهای حقوق‌بشری برای پاسخگو کردن عاملان این‌گونه جنایات. زندانهای سوریه هشداری است برای پاسخگو کردن کسانی که بر روی زمین با حلق‌آویز کردن و در زیرزمین با دفن و زنده به گور کردن و یا در میان دستگاههای پرس و دهها شیوه شکنجه و اعدام دیگر، کشتار و جنایات خود را به بهانه”اعدام‌های قانونی” ادامه داده و به هیچ‌وجه هم پاسخگوی اَعمال خود نیستند.»
کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» بارها تأکید کرده است که تداوم و پیوستگی مقاومت زندانیان در سراسر کشور بدون حمایت مردم خارج از زندان‌ها ممکن و میسر نخواهد بود. این کارزار به اهمیت همبستگی مردمی برای ادامه مبارزه و تقویت صدای زندانیان تاکید دارد.
محبوسان همراه با کارزار سه‌شنبه‌های نه به اعدام در زندانهای سراسر کشور در آخرین بیانیه خود ضمن ضمن محکومیت تمامی احکام اعدام، صرف‌نظر از اتهامات یا عقاید زندانیان، بار دیگر تأکید کردند که «حکم اعدام غیرانسانی است و باید به‌طور کلی لغو شود. حکومت مستبد ایران با حربه‌های شرعی و قانونی خودساخته از اعدام برای سرکوب جامعه استفاده میکند. ضروری است که همه با اصل حکم اعدام به‌عنوان حکمی غیرانسانی مخالفت کنند تا بستری برای وقوع جرم و جنایت از بین برود؛ چرا که زمینه‌ساز بسیاری از جرم‌ها در جامعه، خود حکومت است.
اعضای کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» در آستانه سالگرد این حرکت گسترده، ضمن قدردانی از حمایت‌های مردمی و اعتصاب عمومی، بار دیگر از تمامی زندانیان در زندانهای مختلف خواستند تا به کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» بپیوندند و این مبارزه را تقویت کنند.
طی سال گذشته، کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» نه تنها به زندانهای سراسر کشور گسترش یافت، بلکه از حمایت‌های گسترده‌ای نیز برخوردار شد. این حمایت‌ها به تقویت و استمرار این حرکت اعتراضی کمک کرد.
۱۱ تشکل صنفی معلمان در استان‌های مختلف، با وجود فشارهای امنیتی، شجاعانه از این کارزار حمایت کردند و در تجمعات هفتگی خود بارها شعار «نه به اعدام» سر دادند.
دانشجویان در برخی دانشگاه‌های کشور نیز به حمایت از این کارزار پرداختند. در بیانیه جمعی از دانشجویان دانشگاه علامه در هفته ۵۰ام اعتصاب غذای زندانیان آمده است: «ما دانشجویان دوشادوش کارگران، معلمان و سایر زحمتکشان فریاد می‌زنیم که مجازات اعدام باید لغو شود و خاطر نشان می‌کنیم که در یک جامعه مدنی جایی برای این قبیل مجازات‌های واپسگرایانه بدوی وجود ندارد و جان آدمی محل گروکشی‌های سیاسی نیست.
وقتی از برچیدن مجازات اعدام سخن می‌گوییم بدین معناست که فارغ از اتهام متهم یا انتساب وی به هر دسته سیاسی حرف ما یک چیز است: “نه به اعدام!” و این فریاد ما تا برچیده شدن آخرین چوبه و گسستن آخرین طناب دار ادامه خواهد داشت.»
در هفته‌های اخیر جمعی از ماموستاهای شهرهای مختلف کردستان ایران نیز از سه‌شنبه‌های نه به اعدام حمایت کردند. این حمایت همزمان شد با اعتصاب سراسری بازاریان و کسبه در شماری از شهرهای کردستان ایران در اعتراض به حکم اعدام وریشه مرادی و پخشان عزیزی، دو فعال سیاسی و مددکار اجتماعی محبوس در زندان.
در طول یک سال گذشته فشارهای قضایی بر زندانیان همراه با کارزار سه‌شنبه‌های نه به اعدام از سوی مقامات قضایی اعمال شده است. از جمله در مهرماه سال ۱۴۰۳ مقامات قضایی علیه احمدرضا حائری، زندانی سیاسی، پرونده‌سازی تازه‌ای شروع کردند که براساس گزارشات و شکایت‌های مقامات زندان «قزلحصار» کرج، به‌دلیل نامه‌ها و گزارشات این فعال حقوق‌بشر زندانی علیه شکنجه زندانیان و فعالیت او علیه مجازات اعدام در کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» تشکیل شد.
