ناتوانی دولت روحانی در حمایت از برگزاری کنسرت‌ها و درخواست از آیت‌الله خامنه‌ای برای اعلام موضع
معاون پیشین ارشاد: فرهنگ، اولویت دولت روحانی نیست
جنجال بر سر برگزاری کنسرت موسیقی در شهرهای مختلف ایران، بخصوص در شهر مشهد که آرامگاه امام هشتم شیعیان در آن قرار دارد با نامه‌نگاری خانه موسیقی ایران به رهبر و درخواست از او برای اعلام نظر در خصوص برگزاری کنسرت‌های موسیقی وارد مرحله تازه‌ای شد.
خانه موسیقی ایران، مهمترین تشکیلات غیردولتی و صنفی موسیقدانان ایران است که در سال ۱۳۷۹ تشکیل شد و بیش از ۱۴هزار نفر عضو دارد. هیات موسس و شورای عالی این نهادصنفی را جمعی از موسیقدانان برجسته ایرانی تشکیل می دهند.
پس از آنکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در واکنشی منفعلانه در برابر خواست امام جمعه موقت مشهد که ضمن مقایسه این شهر با واتیکان گفته بود «هر کس کنسرت موسیقی می‌خواهد از مشهد برود،» اعلام کرد از این پس به احترام امام جمعه برای مشهد مجوز کنسرت صادر نمی‌کنیم، حمید رضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی در روز سی‌ام مردادماه گفت: «در نامه‌ای به مقام معظم رهبری به عنوان عالی‌ترین مقام کشور درخواستمان را مطرح کردیم.» به گفته آقای نوربخش خانه موسیقی خواستار رسیدگی شخص رهبر ایران به موضوع ممنوعیت کنسرت‌های دارای مجوز شده است.
حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران نیز روز اول شهریور، مصادف با «روزپزشک» با حضور در جمع عده‌ای از پزشکان کشور نسبت به لغو برگزاری کنسرت‌ها در برخی شهرهای ایران واکنش نشان داد. آقای روحانی با بیان اینکه «بی‌قانونی خوب نیست و بی‌قانونی به نام دین و دلسوزی بدتر است»، گفت: «یک جا می‌خواهد کنسرتی برگزار شود، مجلس قانون‌گذاری شکل می‌گیرد در حالی که ما مجلس شورای اسلامی داریم و هرکسی که صبح بیدار می‌شود و یک تریبون پیدا می‌کند نمی‌تواند قانون‌گذاری کند، و وزیر نیز نباید تبعیت کند چرا که وزیر باید تابع قانون باشد.»
رییس دولت یازدهم با تاکید بر اینکه از نظر او «هیچ وزیری دربرابر هیچ فشاری نباید کوتاه بیاید و عقب‌نشینی کند» درواقع انتقاد خود را متوجه علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در کابینه‌اش کرد که روز سه‌شنبه ۲۶ مردادماه از تصمیم این وزارتخانه برای توقف صدور هرگونه مجوز کنسرت موسیقی در مشهد، به احترام امام جمعه این شهر خبر داده بود.
علی‌اصغر رمضان‌پور، معاون فرهنگی وزارت ارشاد در دروان ریاست‌جمهوری محمد خاتمی در گفت‌وگو با کمپین بین‌المللی حقوق بشردر ایران عقب نشینی علی جنتی وزیر ارشاد در برابر امام جمعه مشهد را نشانه «افزایش مداخلات قوه قضاییه و اطلاعات سپاه و نهادهای امنیتی در حوزه فرهنگ در دولت حسن روحانی و توانایی بسیار محدود این دولت در حمایت از اهل فرهنگ» ارزیابی کرد.
بسته‌تر شدنِ فضا برای موسیقی در دولت روحانی
آیت‌الله علم‌الهدی، امام جمعه موقت شهر مشهد که پیش از این نیز بارها از جمله در سال ۱۳۹۳، برگزاری کنسرت را «بی‌بندوباری» و «مطرب‌بازی» دانسته بود، در اظهارنظرهای دیگرش خریداران بلیت کنسرت‌های موسیقی را “اقلیتی هوس‌باز و شهوتران” نامید و برخی مسئولان را متهم کرد که “راه را برای شهوترانی باز کرده‌اند” و هشدار داد که نباید از “شهوترانان” طرفداری کنند. این نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی در خطبه نماز جمعه بیست و دوم مردادماه سال جاری مشهد بار دیگر بر ممنوعیت برگزاری کنسرت در این شهر تاکید کرد و این بار حتا «از کسانی که خواهان برگزاری کنسرت‌های موسیقی در خراسان‌اند خواست که جای دیگری را برای زندگی انتخاب کنند.»
او گفت: «مدیران، طراحان و برنامه‌ریزان و ساکنان مشهد بدانند که این شهر آن‌قدر عاشق امام رضا دارد که نمی‌گذارند شما در برنامه‌ریزی‌ها و عیاشی‌هایتان آزاد باشید.» رویکرد و سخنانی که اگرچه تا پیش از این با دست کم مخالفتِ کلامیِ وزارت ارشاد دولت روحانی روبه‌رو می‌شد اما این بار وزیر ارشاد را واداشت تا اعلام کند: «از این پس به احترام نظر نماینده ولی فقیه، برای مشهد اجازه کنسرت صادر نخواهد شد.»
برخورد با برگزاری کنسرت‌های موسیقی اما خیلی پیش از این و از زمان آغاز به کار دولت میانه‌روی حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ کلید خورده بود. به طوری که بر اساس آماری که رسانه‌های داخل ایران منتشر کرده اند، تنها در اولین سالِ آغاز به کار دولت حسن روحانی ۲۰ کنسرت دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با فشارهای فراقانونی لغو شدند.
کار به جایی رسید که جمعی از اهالی هنر و موسیقی تجمعی در اعتراض برگزار کردند و خانه موسیقی نیز بیانیه اعتراضی صادر کرد، اما دو سال پس از این اعتراض‌ها و وعده مسئولان فرهنگی کشور برای رسیدگی، نه‌تنها همچنان کنسرت‌های دارای مجوز لغو می‌شوند، بلکه وزیر متولی مجوزهای فعالیت‌های هنری نیز با کوتاه آمدن در برابرِ فشارهای فراقانونی از توقف صدور مجوز برگزاری کنسرت به دلیل احترام به امام جمعه مشهد خبر می‌دهد.
علی‌اصغر رمضان‌پور، معاون فرهنگی وزارت ارشاد در دروان ریاست‌جمهوری محمد خاتمی در گفت‌وگو با کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران یکی از دلایل ادامه‌دار شدن این روند در دولت حسن روحانی را اولویت‌گذاری‌های دولت دانست: «به نظر می‌رسد در عمل، در برابر حل مساله توافق اتمی و اجرای آن آزاد‌سازی فرهنگی در میان اولویت‌های دولت روحانی جایی ندارد.» موضوعی که منتقدان دولت آن را سبب پیشروی بیشترِ نهادهای تندروی حکومتی می‌دانند، کمااینکه برخورد با برگزاری هرگونه کنسرت در مشهد نیز در همین حد باقی نماند و دادستان مشهد خواستار برخورد دستگاه قضایی با وزیر ارشاد به جرم تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب در ماجرای جلوگیری از برگزاری کنسرت‌ها شد.
نهاد فراقانونی امامت جمعه در برابر دولت
هیاهوی مشهد اما این بار خیلی زود از شهر مشهد به کل استان خراسان رضوی و پس از آن به برخی شهرهای دیگر ایران گسترش پیدا کرد و ائمه جمعه ۶ شهر دیگر هم در مخالفت با برگزاری کنسرت به آیت‌الله علم‌الهدی پیوستند و حتا خواستار صدور مجوز اجرای کنسرت توسط مراجع تقلید شدند. از جمله آیت‌الله اسدالله ایمانی، نماینده ولی‌فقیه در فارس که در خطبه‌های نماز جمعه شیراز گفت: «از آقای وزیر ارشاد سؤال می‌کنم که اگر برگزاری کنسرت حلال است و جایز و بی‌ضرر، چرا خدمت امام رضا برگزار نمی‌شود؟ اگر حرام است و ضرر دارد، پس برای همه مسلمانان مضر است و حرام. حرام را توسعه ندهید و گناه را تشویق نکنید.»
حجت‌الاسلام محمود حسینی امام جمعه سیرجان هم با انتقاد از اجرای کنسرت‌های مستمر در سیرجان گفت: «عده زیادی از مردم با مراجعه به ما خواستار توقف کنسرت‌ها هستند و شما قضاوت کنید حالا که دهه کرامت و میلاد امام رضاست، آیا شهر باید تبلیغات کنسرتی داشته باشد یا تبلیغات امام‌رضایی؟»
به این ترتیب و در طول هفته گذشته، ورود امامان جمعه به ماجرای برگزاری کنسرت‌های دارای مجوز بار دیگر این پرسش را به میان آورد که تدوین‌کننده و مجری نهایی قانون در ایران کیست؟ حتا علی مطهری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی با «غلط» و «نادرست» خواندن برخی اظهارات درباره برگزار نشدن هیچ کنسرتی در شهر مشهد، تاکید کرد که «حکومت در ایران فدرالی نیست و نباید درباره اجرای کنسرت‌ها در استان‌های مختلف تفاوت قائل شد.» او گفت: «این‌گونه نیست که بگوییم خراسان رضوی دارای خودمختاری است و قوانین خاصی بر آنجا حکومت می‌کند.» چهره‌هایی مانند محمد هاشمی، رییس پیشین سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نیز با پیش کشیدنِ دیدگاه‌های رهبر ایران درباره موسیقی، مخالفت امامان جمعه با برگزاری کنسرت موسیقی را نالازم دانست.
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، «موسیقی را جان دادن به بی‌جان‌ها» دانسته و در اظهارات خود از موسیقی‌دان‌ها خواسته است که موسیقی را «در راه رضای خدا به کار ببرند.» با این حال نهاد امامان جمعه همچنان در برابر برگزاری کنسرت‌های موسیقی ایستاده است.
مجید محمدی، تحلیلگر سیاسی در گفت‌وگو با کمپین بین‌المللی حقوق بشردر ایران در این باره گفت: « فراتر از نهاد دولت و نهادهای رسمی یک سلسله ولایت در نظام حکومتی ایران وجود دارد و بسیاری از این افراد یا نهادها ازجمله قدرت خود را مستقیما از نهاد ولایت فقیه می‌گیرند و مستقیما از طرف رهبر منصوب می‌شوند و درنتیجه نسبت به نهادهای دولتی قدرت بیشتری دارند. علاوه بر این، نهاد امامان جمعه نماینده حوزه علمیه نیز هست و خود را مجری شریعت می‌داند و درواقع به عنوان نماینده اسلام حکومتی، نفوذ خود را به رخ دولت می‌کشد.»
آقای محمدی تاکید کرد که «دولت راهی جز مراجعه به نهاد ولایت فقیه برای حل مسئله با امامان جمعه ندارد و تجربه نشان داده است که همواره این امامان جمعه هستند که برنده می‌شوند.»
برآیندی که هنوز مثبت است
با همه اینها اما به موازات اعمال محدودیت‌های بیشتر در برگزاری کنسرت‌های موسیقی در دولت حسن روحانی، همچنان برخی تحلیلگران از جمله علی‌اصغر رمضان‌پور معتقدند در یک نگاه کلی وضعیت و فضای فرهنگی در ایران در دولت یازدهم بهتر است. آقای رمضان‌پور در این باره به کمپین گفت: «در بهتر کردن وضع نشر کتاب دولت روحانی تا حدی موفق بوده است. کتاب‌های بسیاری از مانع ممیزی بیرون آمده‌اند و فشار دولت بر ناشران و محدودیت‌ها در توزیع کتاب برداشته شده است. در حوزه سینما و مطبوعات هم وضع بسیار بهتر است و با وجود برخی ممنوع‌الپخش شدن‌ها، فشارها از خانه سینما برداشته شده و شرایط به نسبت دولت محمود احمدی نژاد بهتر است.»
اما وقتی نوبت به موسیقی می‌رسد، نه‌تنها از اندک تغییرات مثبت خبری نیست بلکه هنوز و با گذشت ۳۷سال از انقلاب سال ۱۳۵۷ و آغاز حکومت اسلامی در ایران مسئولان فرهنگی کشور هنوز تکلیف خود را در قبال حرام یا مجاز بودن موسیقی نمی‌دانند.
