حذف زنان نوازنده، شرط اجرای ارکسترسمفونیک: «چرا زنان نباید بتوانند سرود ملی کشورشان را اجرا کنند؟»
اجرای ارکستر سمفونیک تهران در جریان مراسم اختتامیه رقابت های کشتی باشگاه های جهان که در تاریخ هشتم آذر ماه و در مجموعه ورزشی آزادی برگزار شد، پس از اینکه رهبر ارکستر تقاضای مسوولین مبنی اینکه زنان نباید روی صحنه ساز بزنند را رد کرد لغو شد.
حذف زنان از کنسرت های موسیقی از سال گذشته شدت گرفته است. خبرگزاری ایسنا در گزارش روز یک شنبه خود نوشت: “منع نوازندگی زنان روی صحنه‌ی اجرا در شهرستان‌ها به یک موضوع عادی تبدیل شده است، اما تا کنون در تهران ممانعتی در این زمینه وجود نداشت که بانوان نوازنده با حجاب کامل در کنسرت‌ها حضور پیدا کنند.”
علی رهبری مدیرهنری ارکستر سمفونیک تهران در توضیح لغو این کنسرت روز یک شنبه هشت آذر ماه به خبرگزاری ایسنا کفت: “دلیل اصلی لغو این اجرا، خیلی ساده بود؛ ما به مجموعه ورزشی آزادی دعوت شدیم و آنجا همه‌چیز برای اجرا آماده بود. صندلی‌ها را برای نوازندگان چیده بودند و همه‌چیز خوب به‌نظر می‌رسید، اما وقتی ۱۵ دقیقه به زمان اجرا مانده بود و ما داشتیم برای اجرای سرود رسمی کشور آماده می‌شدیم، یک‌دفعه اعلام کردند که زنان نباید روی صحنه ساز بزنند.”
او ادامه داد: من از این اتفاق ناراحت شدم و گفتم امکان ندارد این اهانت را بپذیرم یا همه با هم اجرا می‌کنیم یا سالن را ترک می‌کنیم. بعد عده‌ای رفتند که رایزنی کنند تا این مشکل حل شود. در نهایت هم گفتند، اصلا نمی‌شود، خانم‌ها ساز بزنند. من هم پاسخ دادم، اصلا اجرا نمی‌کنیم.
او برخورد با زنان نوازنده ارکستر سمفونیک را “خجالت آور” خواند و گفت: “نوازندگان زن قرار بود، سرود رسمی کشور را اجرا کنند. قرار نبود، زنان کار خاصی انجام دهند، فقط چند قطعه‌ی مشخص را اجرا می‌کردند. چرا نباید آنها بتوانند سرود رسمی کشورشان را اجرا کنند؟ بارها گفته‌ام، من هم در این کشور بزرگ شده‌ام و خط قرمزها را خیلی بهتر از دیگران می‌شناسم، اما تا وقتی ارکستر را هدایت می‌کنم، اجازه چنین برخوردی را نخواهم داد. آنها خودشان ما را دعوت و در عین حال، به ما بی‌احترامی کردند.”
رسول خادم رییس فدراسیون کشتی روز دوشنبه نهم آذرماه با ارسال نامه ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد لغو برنامه ارکستر سمفونیک در مراسم پایانی دومین دوره کشتی آزاد جام باشگاههای جهان با ارایه توضیحاتی و خواستار برگزاری این برنامه در جام جهان پهلوان تختی شد. او در این نامه نوشته است ممانعت از اجرای این کنسرت با توجه به چیدمان صندلی و ابزار اجرای برنامه ارکستر مذکور در سالن، به شدت مورد کنجکاوی و اعتراض مردم علاقه مند حاضر در مسابقات، همچنین میهمانان خارجی دعوت شده (از ۱۱ کشور جهان ) قرار گرفت و فضای نامناسبی را در سالن مسابقات ایجاد کرد: “با عنایت به اینکه حضور ارکستر سمفونیک جمهوری اسلامی ایران، به عنوان بالاترین مرجع رسمی اجرای سرود جمهوری اسلامی ایران، پیش از آغاز مسابقات، صرفاً به عنوان اجرا کننده برنامه و نه تماشاگر، هیچ مغایرتی با ضوابط جاری کشور نداشته است، اقدام یاد شده، در شرایط فعلی جامعه و در میان افکار عمومی و علاقه مندان به عرصه فرهنگ در کشور، حال و هوای مناسبی در پی نداشته و ندارد. توجه ویژه و گسترده رسانه ها مکتوب و شبکه های مجازی به ممانعت یاد شده، موید حال و هوای نامناسب مذکور است.”
خادم همچنین نوشت که فدراسیون کشتی در نظر دارد، در مراسم افتتاحیه جام جهان پهلوان تختی که دی ماه امسال در تهران برگزار می شود، از ارکستر سمفونیک برای اجرای سرود جمهوری اسلامی ایران و قطعه ای در خصوص پهلوانی و جهان پهلوان تختی، دعوت به عمل آورد: “لطفاً دستور فرمایید در این خصوص نیز اقدامات و هماهنگی های لازم مبذول شود، تا ان شالله دیگر شاهد ممانعت از اجرای سرود جمهوری اسلامی ایران توسط ارکستر سمفونیک جمهوری اسلامی ایران، در مسابقات بین المللی که میزبان آن فدراسیون کشتی جمهوری اسلامی ایران است، نباشیم.”
علاوه بر شهرستان‌ها پیشتر اتفاقات مشابهی هم در پایتخت افتاده است. دی ماه سال گذشته (۱۳۹۳) عالیم قاسیم‌اف، خواننده پرآوازه موسیقی آذری برای سه شب در تهران کنسرت داشت اما کنسرت شب سوم تا مرز لغو پیش رفت و پس از یک ساعت و نیم تاخیر برای رایزنی، تنها زمانی اجازه برگزاری پیدا کرد که فرقانه قاسیم‌اف، دختر قاسیم‌اف که با وی همخوانی می‌کرد، از اجرای آن شب حذف شد. روزنامه شهروند روز ۲۵ دی ۱۳۹۳ در این خصوص نوشت: “یک ساعت مانده به اجرایِ برنامه، مسئولین اداره اماکن نیروی انتظامی به محل کنسرت آمدند و به حضور فرقانه قاسم اف در برنامه اعتراض کردند و تذکرنامه‌ای به تهیه کنندگانِ برنامه دادند. این وضع به نحوی ادامه داشت که تا لغو برنامه نیز پیش رفت؛ در این میان وساطت برخی چهره‌ها باعث شد مسئولان اداره اماکن نیروی انتظامی به شرط حذف دختر این خواننده نامدار جمهوری آذربایجانی، اجازه ورود به مردم بدهند تا کنسرت با کنداکتور و شیوه‌ای متفاوت نسبت به دو شب گذشته اجرا شود.”
“عالیم قاسم اف” هم در ابتدای کنسرت با عذرخواهی از همه حاضرین، رو به جمعیت حاضر در سالن گفت: “به قوانین ایران احترام می‌گذارم، اما در هیچ کجای دنیا این رفتارها در مورد زنان هنرمند اعمال نمی‌شود.”
حسین نوش‌آبادی، سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز سه شنبه،۲۳ دی ماه در واکنش به وقوع اتفاقاتی مشابه گفت: “ما از این موضوع گله‌مندیم و این اخبار ناخوشی است که می‌رسد. وقتی مراحل قانونی برای اخذ مجوز طی می‌شود نباید منعی برای اجرا باشد؛ متاسفانه حاشیه‌هایی ساخته می‌شود و دخالت‌های بی‌موردی صورت می‌گیرد که نگرانی‌های امنیتی را به دنبال دارد.”
او ادامه داد: “این طبیعی است که برای پیشگیری از اتفاقات ناگوار برخی برنامه‌های هنری به تعطیلی کشیده می‌شوند. ما از لغو برنامه‌های مجوز دار استقبال نمی‌کنیم بلکه از این موضوع گله‌مند هستیم.
یک هفته پیش از لغو کنسرت عالیم قاسم اف، گذرنامه مجید درخشانی، آهنگساز و نوازنده موسیقی ایرانی هنگام ترک ایران به مقصد دوبی، ضبط و به او اعلام شد که ممنوع‌الخروج است. او پیش از این هم به دلیل سرپرستی یک گروه موسیقی با حضور خواننده زن، احضار و بازجویی شده بود. او توضیح داد که به دلیل “داشتن خواننده زن در گروه ماه و انتشار گسترده کلیپ‌های موسیقی” بازجویی شده و محور سوال‌ها، “استفاده از خواننده زن” بوده است.
پیش از این اتفاقات روزنامه شرق در روز ۱۱ شهریورماه خبر داد که حضور زنان نوازنده و یا همخوان در اجراهای زنده موسیقی در ۱۳ استان کشور ممنوع شده است و از این پس کنسرت هایی حق اجرا در این شهرستان ها را دارند که در گروه خود از همخوان یا نوازنده زن استفاده نکنند.
پیروز ارجمند، مدیر وقت دفتر موسیقی وزارت ارشاد در این رابطه به «شرق» گفت: «وقتی بانوان با حجاب و رعایت موازین شرعی و عرفی در یک فضای سالم که مردان هم در همان فضا فعالیت می‌کنند، حضور دارند، ممانعتی برای حضور آنها روی سن وجود ندارد. ما محدودیت شرعی در این زمینه نداریم و بر اساس کدام قانون شرعی زنانی که تمام شوونات اسلامی را رعایت می‌کنند، برای نوازندگی و اجرای موسیقی مشکل دارند؟» او همچنین افزود: «این نوع تفکیک جنسیتی و مستثنا‌کردن زنان، با سیاست‌های وزارت ارشاد منافات دارد و اگر در شهرستان‌ها زنان برای حضور روی سن مشکل دارند، مربوط به دیدگاه وزارت ارشاد نیست بلکه در ارتباط با نهادهای دیگر است. به همین دلیل ما به‌دنبال شنیدن سخنان آنها هستیم و می‌خواهیم بدانیم بر اساس کدام مستندات جلو شرکت زنان در گروه‌های موسیقی گرفته می‌شود.»
با این حال اواخر دی‌ماه سال گذشته، حسین نوش‌آبادی، سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره بر اینکه وزارت ارشاد فقط مسئول صدور مجوز کنسرت‌ها است گفته بود: “ایجاد امنیت و نظم برای کنترل محیط بیرونی کنسرت‌ها وظیفه وزارت ارشاد نیست. […] مسئولان ممکن است بنا به مصالحی تشخیص دهند که این کنسرت ممکن است با حاشیه‌هایی مواجه شود و آن را لغو کنند. ما نمی‌توانیم دربرابر مجریان و افرادی که برنامه اجرا می‌کنند؛ مقاومت کنیم.”
در طول بیش از دو سال ریاست‌جمهوری حسن روحانی، ده‌ها کنسرت موسیقی در شهرهای گوناگون با وجود داشتن مجوز رسمی از وزارت ارشاد و صرف هزینه‌های بسیار، لغو شده و هنرمندان مختلف و مشتاقان موسیقی آنان را قربانی خود کرده است. کشمکش بر کنسرت‌های موسیقی –همچون ماجرای ورود زنان به ورزشگاه‌ها– در واقع بخشی از آزمون اقتدار دولت در برابر جریانهای تندروی داخلی محسوب می‌شود که تاکنون بجز ناکامی دولت نتیجه دیگری نداشته است. صدور مجوزهای مکرر برای برگزاری کنسرت‌های موسیقی هم موجب عقب‌نشینی مخالفان آن نشده است.
