پنج کشته و صدها بازداشت در تجمع دراویش و طرح بحث درباره خشونت در جامعه ایران
اعتراضات دراویش گنابادی با کشته شدن سه مامور نیروی انتظامی و دو لباس شخصی بسیجی و بازداشت خشونت‌آمیز تعدادی از دراویش به پایان رسید. در حالی که پلیس ایران تعداد دراویش بازداشت شده را سیصد تن معرفی کرده منابع نزدیک به دراویش گنابادی اعلام کردند آمار بازداشت شدگان در تهران و شهرستان‌ها بسیار بیشتر از رقم اعلام شده است.
دراویش گنابادی روز سی‌ام بهمن ۱۳۹۶ در اعتراض به محاصره خانه رهبرشان در تهران از سوی نیروهای امنیتی و همچنین بازداشت یکی از هم‌کیشان‌شان تجمع کرده بودند. سخنگوی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با اعلام خبر کشته شدن پنج تن و بازداشت سیصد نفر گفت پلیس برای متفرق شدن دراویش معترض از محل تجمع در منطقه پاسداران تهران ضرب الاجل صادر کرده است. سعید منتظرالمهدی روز یکم اسفند با عوامل فریب‌خورده، مخلان نظم و امنیت و خرافه‌پرست نامیدن معترضان گفت علاوه بر سه مامور نیروی انتظامی، دو بسیجی لباس شخصی نیز توسط معترضان کشته شده‌اند: «در طی ناآرامی‌های شب گذشته خیابان پاسداران علاوه بر شهادت سه مامور پلیس ۲نفر از عزیزان بسیجی نیز توسط فرقه خرافه پرست به شهادت رسیدند.»
به گفته سخنگوی پلیس ماموران پلیس و نیروهای بسیجی با زیر گرفته شدن توسط اتومبیل و سلاح سرد کشته شده‌اند. سخنگوی نیروی انتظامی درباره دلیل حضور غیرقانونی نیروهای بسیجی در صحنه اعتراضات توضیح بیشتری نداد اما کسری نوری، یکی از دراویش حاضر در محل اعتراضات به کمپین گفت تعداد زیادی از نیروهای لباس شخصی در کنار نیروی انتظامی با سنگ و چوب و دیگر سلاح‌های سرد اقدام به سرکوب و ضرب و شتم دراویش معترض نموده‌اند بدون این که پلیس متعرض آنان باشد، کسری نوری ساعتی پس از گفتگو با کمپین بازداشت شد.
وبسایت مجذوبان نوز متعلق به دراویش گنابادی نیز با تایید بازداشت تعداد زیادی از دراویش، اعلام کرد تعداد دراویش بازداشت شده بسیار بیشتر از سیصد تن است. این وبسایت روز یکم اسفند نوشت کلیه‌ی عبور و مرورِ دراویش گنابادی در ورودی و خروجی همه شهرها به دستور نهادهای امنیتی کشور تحت کنترل است و جمعیت بازداشتی‌ها به مراتب بیشتر از تعدادی است که رسانه‌های دولتی اعلام نموده‌اند و احتمال عبور از مرز سه هزار نفر بازداشتی وجود دارد. ارگان خبری دراویش گنابادی نوشت تعداد زیادی از این بازداشت‌ها در ورودی یا خروجی شهرها، فرودگاه‌ها و ترمینال‌های مسافربری زمینی و هوایی صورت گرفته است.
یک منبع نزدیک به دراویش گنابادی به کمپین گفت سیصد نفر اعلام شده از سوی پلیس فقط آمار بازداشت‌ها در تهران است و اگرچه آمار بازداشت شدگان در شهرستان‌ها در حال افزایش است، اما تعیین عدد دقیق ممکن نیست. این منبع به کمپین گفت ماموران پلیس و لباس شخصی در اولین ساعات بامداد روز یکم اسفند با استفاده از گاز اشک آور و باتوم و سلاح‌های سرد به دراویش حاضر در منطقه پاسداران تهران حمله کرده و پس از ضرب و شتم، آنان را بازداشت و به یکی از مراکز پلیس در تهران منتقل کرده‌اند.
در تصاویر و ویدئوهایی که در اینترنت منتشر شده است، اغلب دراویش را با سر و صورت مضروب و خون آلود نشان می‌دهد، محمد شریفی، فعال دانشجویی و یکی از دراویش معترض نیز که به شدت مضروب شده بود، با انتشار ویدئویی بازداشت خود و دوستانش را اعلام کرد.
یکی از فعالان حقوق دراویش در گفتگو با خبرگزاری ایسنا، درویش بودن راننده‌ای را که با اتوبوس به صف ماموران حمله کرد و موجب کشته شدن سه پلیس شد، تکذیب کرد اما ساعتی بعد خبرگزاری فارس ویدئویی را منتشر کرد که یکی از دراویش به نام محمد ثلاث در حالی که در بیمارستان به سختی می‌توانست صحبت کند، مسئولیت این حمله را به عهده گرفت. محمد ثلاث که به شدت مضروب شده در این ویدئو اعتراف کرد به دلیل عصبانیت با سوار شدن به اتوبوسی که در منطقه پارک شده بود، دست به این اقدام زده است.
نورعلی تابنده، قطب نود ساله دراویش گنابادی نیز با انتشار ویدئویی با تاکید بر خویشتنداری و پرهیز از احساسات‌گرایی دراویش، بر حق دفاع آنان از خودشان نیز تاکید کرد. ویدئوهایی نیز در اینترنت منتشر شده که چند تن از دراویش را در حال مذاکره با مسئولان نیروی انتظامی نشان می‌دهد.
درباره شروع اعتراضات دراویش در کمپین بیشتر بخوانید.
اعتراضات دراویش و بحث درباره خشونت و دفاع مشروع
خشونت اعمال شده از سوی پلیس در برابر اعتراضات دراویش و شلیک تیر مستقیم، گاز اشک آور و باتوم و بازداشت چیز چندان جدیدی نیست. صرف نظر از قتل روزمره کولبران، شمار بالای اعدام‌ها و مرگ مشکوک در زندان‌ها، پلیس ایران حتی در برابر اعتراضات کاملا مسالمت آمیز نیز برخوردی خشن داشته اشت، در اعتراضات سراسری دی ماه ۱۳۹۶ در ایران بیش از سی تن کشته شدند و در اعتراضات سال ۱۳۸۸ نیز که به مراتب آرام‌تر و مسالمت‌آمیزتر بود، طی یک سال بیش از هفتاد تن با شلیک گلوله یا ضرب و شتم از سوی پلیس به قتل رسیدند.
اما تقریبا این از معدود دفعاتی است که معترضان نیز در برابر خشونت پلیس متقابلا مقابله به مثل کرده و دست به اعمال خشونت آمیز زده‌اند، این موضوع در کنار انتشار گسترده صحنه‌های کشته شدن ماموران پلیس و تاکید بر مظلومیت أنان از سوی رسانه‌های نزدیک به حکومت بحث کاربرد و میزان مشروعیت خشونت از سوی شهروندان در برابر پلیس را در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی داغ کرده است.
در حالی که بخشی از کاربران خشونت اعمال شده از سوی دراویش را محکوم کرده یا آن را جنایت خوانده‌اند، بخش قابل توجهی از کاربران از حق دفاع مشروع شهروندان و از جمله دراویش در برابر خشونت ماموران پلیس دفاع کرده‌اند.
مخالفان خشونت دراویش، مدافعان مشروعیت خشونت را متهم می‌کنند که با دفاع یا سکوت در برابر خشونت معترضان، موجبات رادیکال‌تر شدن و دوقطبی‌شدن فضای جامعه به نفع نیروهای تندرو اسلامی و دستگاه سرکوب را فراهم می‌کنند و در مقابل مدافعان مشروعیت حق دفاع و خشونت متقابل، گروه اول را متهم می‌کنند که با چشم بستن به خشونت ساختاری جمهوری اسلامی و پلیس و آزار و سرکوب مداوم شهروندان و به ویژه اقلیت‌هایی مانند دراویش، هرگونه دفاع از خود و مقاومت را باخشونت و ترور اشتباه می‌کنند و به ادامه وضع موجود و افزایش روز به روز خشونت پلیس کمک می‌کنند.
مازیار خسروی، دبیر سرویس سیاسی روزنامه شرق، در توییترش نوشت: « آقای درویش! اعتراض مسالمت آمیز هیچ دخلی به چماق و کوکتل مولوتف ندارد. هیزم این آتش نشوید. دود آتش خشونت اول به چشم خودتان می‌رود.»
عبدالله رمضان‌زاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و سخنگوی رئیس جمهور اسبق ایران حمله با اتوبوس به ماموران نیروی انتظامی را تروریستی خواند و نوشت: حمله تروریستی با اتوبوس به افراد نیروی انتظامی غیر قابل قبول و منجر به گسترش خشونت می شود. توسل به خشونت از ناحیه هرکس محکوم است.»
نازلی کاموری، روزنامه‌نگار و وبلاگ‌نویس کانادایی در واکنش به تروریستی خواندن اقدامات دفاعی دراویش نوشت تروریسم معنی مشخص سیاسی دارد؛ حمله به غیر نظامی‌ها با هدف وحشت افکنی عمومی. استفاده از کلمه تروریست برای دراویش و ندیدن زمینه و چرخه‌های خشونت از سوی کسی که روزنامه نگاری می‌کند، خارج شدن از مرز انصاف و وارد شدن به مرز بسته بندی امنیتی برای توجیه سرکوب است.
عباس میلانی، مورخ و استاد دانشگاه نیز در واکنش به کسانی که اعتراضات دراویش را با داعش قیاس کرده بودند، جمهوری اسلامی را متهم کرد و نوشت: فکر وعمل داعشی را رژیم پیش از داعش در ایران رواج داد. از‌خلخالی و اعدامهای «انقلابی» تا رییسی و قتل زندانیان بی گناه، از محرومیت سنی ها و بهایی ها و دراویش تا حجاب اجباری و سنگسار زنان و جعل تاریخ. خشونت با‌اصل مقاومت مدنی منافات دارد ولی مسولش دروحله اول استبداد است نه قربانیانش.
مرتضی کاظمیان، روزنامه‌نگار با نقل قولی از مارتین لوتر کینگ و هشتگ نه به خشونت در توییترش نوشت: «مارتین لوترکینگ: باید یاد بگیریم برادروار با یکدیگر زندگی کنیم وگرنه مثل ابلهان نابود شویم.»
امیر یعقوبعلی، فعال سیاسی چپ فشار سیاسی و اجتماعی موثر را تنها عاملی خواند که می‌تواند مانع بروز خشونت‌های بیشتری شود: «حاکمیت هیچ نرمش و سازشی در هیچ سطحی نشان نمیده. خشونت نه با توئیت ما ایجاد میشه و نه جلوش گرفته میشه. ادامه این روند هر روز خشونت‌های بیشتری ایجاد می‌کنه و تنها فشار سیاسی و اجتماعی موثر برای تغییر می‌تونه مانع خشونت‌های بیشتر بشه.»
