تکرار ممانعت از ورود زنان به ورزشگاه: نادیده گرفتن توصیه‌های فیفا برای پایان دادن به تبعیض
ممانعت نیروی انتظامی از ورود چند زن که قصد ورود به ورزشگاه شهدای شهر قدس برای تماشای مسابقه فوتبال میان استقلال تهران و پیکان را داشتند، نشان داد که عزم خاصی برای توقف رویه تبعیض‌آمیز محروم ساختن زنان از حضور در ورزشگاه‌ها به وجود نیامده‌است. تکرار نقض حقوق زنان در دسترسی به اماکن ورزشی حاکی از آن است که چند مورد اجازه حضور محدود و گزینشی زنان در ورزشگاه که طی چند ماه گذشته اتفاق افتاد، به قصد جلب رضایت فیفا و جلوگیری از تحریم بازی‌های بین‌المللی ایران بوده‌است تا یک تغییر سیاست نانوشته.
علیرغم قول حسن روحانی در دیدار با رئیس فیفا در اسفند ۱۳۹۶ مبنی بر حل مسئله حضور زنان در ورزشگاه، جلوگیری از ورود زنان به ورزشگاه در ۱۸ بهمن ۱۳۹۷ نشان می‌دهد که تغییر بنیادینی در عملکرد حکومت در قبال این موضوع صورت نگرفته‌است و مخالفان حضور زنان در ورزشگاه‌ها همچنان این ممنوعیت را به عنوان سیاست کلی دولت حفظ کرده‌اند.
ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه، هرگز در قالب هیچ قانون یا بخشنامه رسمی تصویب و منتشر نشده است. به عبارت دیگر، مقامات جمهوری اسلامی، در چهارچوب سیاست کلی مبنی بر منزوی ساختن و به حاشیه راندن زنان، به طور غیر رسمی و درعمل از طریق فراهم نکردن زیرساخت‌های لازم جهت حضور زنان در ورزشگاه‌ها، مانع دسترسی آنها به این اماکن شده‌اند. در حالی که بنا بر اصل حاکمیت قانون، ایجاد هر نوع ممنوعیت و محدودیت نیازمند حکم صریح و روشن قانونگزار است.
کمیته حقوق بشر فیفا در گزارش ۵ آذر ۱۳۹۷ خود تعیین زمانبندی و ضرب الاجل رسمی با قید صریح پیامد‌های پیروی نکردن فدراسیون فوتبال ایران را توصیه کرده است.
ایران تنها کشوری است که ورود زنان به استادیوم های فوتبال را منع می کند. این سیاست غیررسمی از زمان تاسیس جمهوری اسلامی در ۱۳۵۸، بنا به اصرار گروه های مذهبی و سیاستمداران تندرو، به اجرا درآمده است.
در طول سال ۱۳۹۷ درهای ورزشگاه ۱۰۰ هزار نفری آزادی جمعا ۴ بار بر روی تعدادی از زنان ایرانی باز شد. در جریان مسابقات جام جهانی ۲۰۱۸ زنان دو بار اجازه یافتند تا برای تماشای تلویزیونی مسابقات تیم ملی در استادیوم آزادی حضور یابند. همچنین دو بار دیگر در پاییز ۱۳۹۷، تعداد محدودی از زنان توانستند مسابقه تدارکاتی تیم ملی فوتبال با بولیوی و نیز بازی تیم پرسپولیس با کاشیمای ژاپن را در ورزشگاه تماشا کنند.
اما این ممنوعیت با مقررات فیفا در مورد تیم های شرکت‌کننده در مسابقات بین المللی مغایرت دارد. به موجب اصل سوم اساسنامه فیفا، این سازمان التزام خود را به تمامی حقوق بشر اعلام کرده و متعهد می‌شود که «در راه ارتقا حمایت از این حقوق تلاش کند». در اصل چهار اساسنامه این فدراسیون آمده است که هر گونه تبعیض از جمله بر اساس جنس «به کلی ممنوع و به مجازات از طریق تعلیق عضویت یا اخراج» منتهی خواهد شد.
هرچند اساسنامه فیفا که در آن صریحا تبعیض بر اساس جنسیت ممنوع شده‌است، فقط بر بازی‌های فوتبال که جنبه بین‌المللی دارند حاکم است، اما هر تیمی که بخواهد در بازی‌های برون‌مرزی که در تقویم رسمی فیفا به ثبت رسیده شرکت کند باید مفاد این اساسنامه را رعایت نماید. در نتیجه، دو تیم استقلال و پیکان و نیز فدراسیون فوتبال ایران با جلوگیری از حضور زنان برای تماشای این مسابقه، اساسنامه فیفا را نقض کرده‌اند.
رفع ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها یکی از مطالبات مهم فعالان مدنی و فعالان حقوق زن در ایران بوده‌است. با وجود بازداشت ها و تهدید مجازات زندان، مبارزه مسالمت آمیز با این ممنوعیت ده‌ها سال است که آهسته به جلو رفته و زنان با حضور در اعتراضات متعدد، و حتی گاهی با ورود به استادیوم‌ها با پوشش و ظاهر مردانه، مخالفت خود را به نمایش گذاشته و در این بین از حمایت برخی از چهره‌های مشهور کشور نیز برخوردار شده‌اند.
از جمله این اقدامات، ارسال نامه توسط هجده تن از زنان سرشناس ایرانی به فدراسیون بین‌المللی فوتبال (فیفا) در اول تیرماه ۱۳۹۷ بود که طی آن، از این فدراسیون خواستند از دولت ایران بخواهد به ممنوعیت تبعیض‌آمیز علیه زنان برای ورود به ورزشگاه‌ها پایان دهد. در میان امضاکنندگان این نامه، نام‌هایی همچون شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل، گوگوش هنرمند و خواننده محبوب، شهره آغداشلو، بازیگر و کاندیدای جایزه اسکار؛ مهرانگیز کار، وکیل مدافع حقوق بشر؛ نیّره توحیدی، استاد دانشگاه؛ شیرین نشاط، هنرمند و کارگردان و شهرنوش پارسی‌پور نویسنده شهیر ایرانی دیده می‌شود.
در پاسخ به این پیگیری‌ها، کمیته مشورتی حقوق بشر فیفا که اعضای آن را هشت کارشناس از سازمان ملل، اتحادیه‌های کارگری، فعالان مدنی و حامیان مالی فیفا تشکیل می‌دهند، در گزارش پنجم آذر خود توصیه کرد که این فدراسیون «در مورد اجرای انتظاراتش از کشورهای عضو (ایران) برای انطباق با اصول حقوق بشر و احتمال تحریم در صورت تمرد، زمانبندی روشنی داشته باشد.» کمیته مشورتی فیفا ضمن اشاره به «تحولات مثبت» اخیر هشدار داد: «واضح است که این تصمیمات موضعی به معنی خاتمه رسمی ممنوعیت موجود نیست.» این کمیته در ادامه به فیفا توصیه کرده که از «ابزارهای موجود» در خصوص تصمیم گیری در مورد «درخواست‌های آینده ایران برای میزبانی مسابقات استفاده کند زیرا این روند، پایبندی فیفا به مسوولیت‌‌های حقوق بشری این سازمان را زیر سوال خواهد برد.»
