انتخابات ایران؛ زندانیان سیاسی زیر نظر ابراهیم رئیسی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری، جان می‌دهند
دست‌کم دو زندانی سیاسی در چهار ماه گذشته جان داده‌اند
ساسان نیک‌نفس به‌رغم وضعیت نامناسب سلامت جسمی که مناسب حبس نبود زندانی شد
۱۸ خرداد ۱۴۰۰ ـــ یک زندان سیاسی دیگر در بازداشت حکومت جمهوری اسلامی ایران جان داده است، آن‌هم دو هفته پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری که رئیس قوه قضاییه ایران، ابراهیم رئیسی، که مسئولیت نهاییِ مراقبت از زندانیان بر عهده‌ی اوست، یکی از نامزدهای این انتخابات است.
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران، گفت: «مرگِ ساسان نیک‌نفس در ندامتگاهِ مرکزی تهران بزرگ حکایت از هزینه‌ی انسانیِ روزافزونی دارد که قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران با حبس افراد به‌دلیل انتقاد از حکومت بر شهروندان اعمال می‌کند».
به گفته‌ی هادی قائمی «با وجود اینکه محبوسانی که از اول هم جایشان در زندان نبوده در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های کشور جان می‌دهند، همّ و غمِ ابراهیم رئیسی کسب مسند ریاست جمهوری در راستای قدرت‌طلبی اوست».
مرگ ساسان نیک‌نفس تنها چهار ماه بعد از آن گزارش شد که یک زندانی سیاسی دیگر، بهنام محجوبی، در بازداشت حکومت جان داد در حالی که پزشکی قانونی ایران پیشتر تشخیص داده بود او تاب تحمل حبس را نخواهد داشت.
از زمان انتصاب ابراهیم رئیسی به ریاست قوه‌ی قضائیه در اسفندماه سال ۱۳۹۷ از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران، علی خامنه‌ای، دست‌کم سه زندانی سیاسی ـــ ساسان نیک‌نفس، علیرضا شیرمحمدعلی و بهنام محجوبی ـــ در بازداشت حکومت جان داده اند؛ هرچند این تعداد از محبوسان فقط شاملِ مرگ‌های گزارش‌شده است و شمار به‌مراتب بالاترِ مرگ بر اثر اعدام یا مرگ زندانیان غیر سیاسی را دربرنمی‌گیرد.
بر اساس اطلاعیهی سازمان زندان‌های تهران که خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در تاریخ ۱۷ خرداد منتشر کرد، ساسان نیک‌نفس ـــ که به‌رغم بروز مشکلات متعدد سلامت جسم و روان زندانی شده بود ـــ در تاریخ ۱۵ خرداد پس از آن‌که «داشت از هوش می‌رفت» در بیمارستان فیروزآبادی درگذشت. این در حالی‌ست که بهدارانِ زندان سرگرم معاینه‌ی نیک‌نفس بودند.
سعید دهقان، وکیل حقوق بشر، پس از انتشار خبر جان دادن ساسان نیک‌نفس ، در صفحه توئیتر خود نوشت، «مرگ ساسان نیک‌نفس به‌دلیل بی‌توجهی مقامات به عدم‌تحمل کیفر او می‌تواند قتل عمد باشد».
سعید دهقان نوشت: «مستند: م ۲۹۰ ق.جزا: اگر مرتکب، عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب جنایت می‌شود، هرچند قصد ارتکاب آن جنایت را نداشته باشد ولی آگاه و متوجه بوده که آن کار نوعاً موجب جنایت می‌شود؛ قتل عمد است».
مطابق با ماده‌ی ۵۰۲ آیین دادرسی کیفری ایران، اگر مجازات حبس موجبِ تشدید وخامت حالِ زندانیِ مبتلا به بیماری جسمانی یا روانی شود، قاضی می‌تواند پس از کسب نظر پزشکی قانونی، مجازات را تا زمان بهبودی زندانی به‌حالت تعلیق درآورد.
نیک‌نفس به‌رغم وخامت جدی وضع جسمانی زندانی شد
ساسان نیک‌نفس به اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی»، «تبلیغ علیه نظام» و «توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی و رهبر» از آذرماه سال ۹۸ در حال سپری‌کردن محکومیت پنج‌ساله‌ی زندان بوده است. بر اساس آنچه در اطلاعیهی سازمان زندان‌های تهران آمده، مقامات قضایی نیک‌نفس را با وجود سابقه‌ی اقدام به خودکشی او و نیازش به دریافت «روزانه‌ی دارو» در طول دوران حبس و نیز ضرورت ده‌ها وقت‌ملاقات پزشک طی دوران بازداشت به زندان فرستادند.
علی شریف‌زاده، وکیل نیک‌نفس، به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «آنها به خانواده او خبری نداده‌اند، اما منابعی از داخل زندان می‌گویند در بلندگوهای داخل زندان این خبر را اعلام کرده‌اند و به زندانیان تسلیت گفته اند».
زندانیان سیاسی در ایران به‌طور خاص مورد بدرفتاریِ شدید قرار می‌گیرند، که اغلب شامل محرومیت از رسیدگی پزشکی می‌شود. سازمان ملل نگرانی‌های جدی ابراز کرده است درمورد محروم‌ساختن مستمرِ بازداشت‌شدگان از درمان، که ناقضِ قواعد و استاندارد‌های حد‌اقلی سازمان ملل برای رفتار با زندانیان است.
مرگ ده‌ها زندانی از ۲۰۰۳ بدین سو؛ سه مورد از زمان ریاست رئیسی بر قوه‌ی قضاییه
سازمان زندان‌های ایران و قوه قضائیه مسؤولِان اصلی تضمین جان و سلامت همه‌ی زندانیان هستند. بر اساس تحقیقات کمپین حقوق بشر در ایران، از سال ۲۰۰۳ بدین سو، دست‌کم ۳۲ زندانی سیاسی که همگی آنها پس از متهم‌شدن به انتقاد از سیاست‌های حکومت در ایران زندانی شدند، در بازداشت حکومت جان باخته‌اند.
این مرگ‌ها به‌دلیل ضرب و شتم در طول بازداشت، محرومیت از درمان پزشکیِ لازم، یا دیگر موارد اهمالِ آشکار یا بدرفتاری از سوی مقامات رخ دادند.
فقدان پیگرد قانونی برای مقامات عالی‌رتبه به‌خاطر مرگ افراد در بازداشتگاه‌های حکومت نمایانگرِ دستگاه قضایی‌ست که اجازه می‌دهد مقامات اطلاعاتی و زندان با بهره‌مندی از مصونیت، مرتکب انواع نقضِ فاحشِ حقوق زندانیان شوند؛ دستگاهی که همچنین در نبودِ تحقیقاتِ الزامی، مسیر کالبدشکافی یا گزارش‌های علنیِ پزشکی قانونی در صورت وقوع مرگ در بازداشت حکومت را غالبا ناهموار نگه می‌دارد.
در عین حال هیچ سازوکارِ موثری برای شکایت در اختیار خانواده‌ها نیست.
نگرانی‌ها در مورد وضعیت محمد نوری‌زاد، زندانی سیاسی و دیگران بالا می‌‌گیرد
تعداد پرشماری زندانی سیاسی از جمله محمد نوری‌زاد در این اثنا نیازمند رسیدگی پزشکیِ فوری‌اند. به‌گفته‌ی کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل در اطلاعیه‌ای به‌تاریخ مه ۲۰۲۱ «به‌علاوه، ادامه‌ی بازداشت او به‌رغم نظر متخصصان پزشکی مبنی بر اینکه او به‌خاطر وخامت حال‌اش نمی‌تواند در زندان بماند، و نتیجتاً محرومیت او از رسیدگیِ مناسب به سلامت‌اش، معادل شکنجه و دیگر صور رفتار قساوت‌بار، غیرانسانی و تحقیرآمیز است».
کارشناسان افزودند: «مورد او معرّفِ وضعیتی است که بسیاری فعالان سیاسی ایرانیِ تحت‌بازداشت با آن مواجه اند. او باید فوراً آزاد شود».
یک ماه پس از آن‌که زندانی سیاسی علیرضا شیرمحمدعلی در ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ در ژوئیه ۲۰۱۹ و از پی نگهداری غیرقانونی در بندِ زندانیان محکوم‌شده به جرائم خشونت‌بار به قتل رسید، یک فراکسیون مجلس خبر از ارائه‌ی پیشنهادی داد با هدفِ کمک به مقابله با آنچه «مشکل جدّیِ» مرگ زندانیان در بازداشتگاه‌ها خواند ـــ با این حال برای جلوگیری از این مرگ‌ها تا کنون هیچ اقدام جدّی‌ای صورت نگرفته است.
به گفته هادی قائمی: «این مرگ روزافزونِ زندانیان سیاسی در ایران پیامدِ دهه‌ها سیاستِ رفتار غیرانسانی با منتقدان حکومت است؛ نتیجه‌ی امتناعِ رئیس قوه قضاییه از تضمین حقوق قانونی زندانیان و یا بازخواست از کسانی که با آنان بدرفتاری می‌کنند».
هادی قائمی می‌گوید: «رئیسی در تمام طول مسؤولیت‌هایش به جان انسان‌ها بی‌توجهی نشان داده؛ از خدمت در کمیته‌ای که راه را برای اعدام فراقانونیِ هزاران زندانی سیاسی در ۱۹۸۸ هموار کرد تا مرگ روزافزونِ زندانیان سیاسی که فعلاً دارند بر اثر نبود مراقبت و درمان جان می‌دهند».
به گفته هادی قائمی «این وضعی است که زندانیان سیاسی مجبورند هنگام ریاست رئیسی بر قوه قضاییه متحمل شوند، حالا تصور کنید وقتی او بر کرسی ریاست جمهوری بنشیند مردم ایران چه خواهند دید».
