ملاقات‌های چند دقیقه‌ای فعالان محیط زیستی بازداشت‌شده در حضور ماموران امنیتی
مادر سام رجبی: گفتند وکیل در مرحله تشکیل دادگاه اجازه ورود دارد
لیلی هوشمند افشار، مادر سام رجبی، فعال محیط زیست و عضو سابق موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» که به اتفاق تعدادی دیگر از فعالان محیط زیست ایران از پنجم بهمن ماه ۱۳۹۶ در بازداشت به سر می برد در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران گفت که در پاسخ به پیگیری‌هایش گفته‌اند تا زمان تشکیل دادگاه، وکیل، اجازه ورود به پرونده و دیدار با او را نخواهد داشت.
مادر سام رجبی به کمپین گفت که روز دوشنبه، ۱۷ اردیبهشت ماه با او در زندان اوین در حضور ماموران و در شرایطی ملاقات کرده که اجازه صحبت درباره وکیل و نوع اتهام را نداشته است.
روز دوشنبه، ۱۷ اردیبهشت ماه خانواده های سام رجبی، نیلوفر بیانی و علیرضا فرهادزاده در زندان اوین با آنها ملاقات کردند. ملاقات‌های ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای و در حضور ماموران امنیتی که به گفته یک منبع آگاه به کمپین، وضعیت روحی نیلوفر بیانی، کارشناس حیات وحش، خوب نبوده و به شدت متاثر و عصبی بوده است.
میرحسام خالقی، برادر امیرحسین خالقی در توییتر شخصی اش نوشته است که برادر او به صورت اتفاقی دیده شده و حالش خوب است. به گفته منبع آگاه به کمپین، خانواده‌های دیگر فعالان محیط زیست زندانی، امیرحسین خالقی را به صورت اتفاقی در راهروی دادسرای اوین دیده‌اند. به خانواده آقای خالقی اجازه ملاقات داده نشده است.
طاهر قدیریان، دانشمند جوان «انسان و کره مسکون» یونسکو هم تنها یکبار روز دهم اردیبهشت ماه با مادرش ملاقات داشته است. ملاقاتی یک دقیقه‌ای که به گفته یک منبع آگاه کمپین ناتمام مانده است. این منبع آگاه به کمپین گفت: «فقط به مادر طاهر اجازه ملاقات دادند و گفته بودند که فقط می‌توانید با هم دست بدهید و روبوسی هم حق ندارید بکنید. تا دست داده اند ظاهر خم شده دست مادرش را ببوسد که همان لحظه او را برده اند بیرون و اجازه نداده اند ملاقات کنند.»
میرحسام خالقی، برادر امیرحسین خالقی در توییتر شخصی اش نوشته است: «حال ظاهریش خوب نبوده.یک دقیقه ملاقات حضوری بعد از سه ماه خودش شکنجه روحی دوطرفه است.»
از مرتضی آریا‌نژاد فعال حوزه حفاظت از طبیعت، عبدالرضا کوهپایه کوهنورد و عکاس طبیعت، حسن راغ، عارف زارع و عارف زارع همیاران محیط دیست در منطقه بندر لنگه و بستک در رابطه با حفاظت از قوچ و میش لارستان هیچ خبری در دست نیست. آنها به اتفاق علیرضا فرهادزاده عکاس و مستندساز و فعال حوزه مدرسه طبیعت در هفتم اسفند ماه ۱۳۹۶ در بندرعباس و میناب بازداشت شده‌اند.
لیلی هوشمندافشار، مادر سام رجبی اما دیروز با او ملاقات کرده در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران، وضعیت روحی فرزندش را بهتر از ملاقات اول توصیف کرده و گفت: «حالش که معلوم است توقع زیادی نمی شود داشت. روی هم رفته با احترام با من رفتار کردند تذکر دادند که راجع به نوع اتهام سوال نکنم، درباره وکیل حرفی نزنم و گفته بودند که به زبان خارجی صحبت نکنید. به من حتی گفته بودند که نباید با پسرم روبوسی کنم. مثل ملاقات اول در اول فروردین ماه باز هم ماموران حضور داشتند و مدت خیلی کوتاهی حدود ده تا ۱۵ دقیقه ملاقات کردیم.»
خانم هوشمند افشار به کمپین گفت: «سام تمام مدت دستش در دست من بود و فکر میکنم روی هم رفته که یک کمی وضعیت روحی‌اش بهتر بود. فقط به من می‌گفت که دلم برای تو خیلی تنگ شده و نگران حال تو هستم. کوشش من هم این بود که به او کمی آرامش بدهم. گفتم کاملا حالم خوب است و در آسایش هستم. پرسید داروهایت را داری؟ گفتم به اندازه ۶ ماه دارو گرفتم. پرسید دکتر رفته‌ای؟ گفتم رفته ام. برای من اینها نشانه‌های بهتری بود نسبت به اولین ملاقات برای اینکه در اولین ملاقات چنین سوال هایی نکرده بود. از روزانه من پرسید که غذا چی می‌خوری و حال خواهرانش را پرسید و از کسانی که می شد صحبت شان را کرد سوال کرد. روی هم رفته وضعیت اش از روز اول فروردین بهتر بود ولی ریش و موهایش بلند و به هم ریخته بود. نمی‌دانم این ملاقات غیرمنتظره بوده یا چی که به این شکل او را آورده بودند چون روز اول فروردین اصلاح کرده و مرتب بود.»
سام رجبی فرزند دکتر پرویز رجبی ایران‌شناس، تاریخ‌پژوه، نویسنده و مترجم برجسته ایرانی است که جمعه ۲۱ بهمن ماه سال ۱۳۸۹ در سن ۷۲ سالگی بر اثر عوارض ناشی از سرطان در منزلش در تهران درگذشت. او چندین کتاب درباره تاریخ ایران و ایران شناسی تالیف و ترجمه کرده است. هزاره‌های گمشده، سده‌های گمشده، تاریخ خط میخی تاریخ باستان و جشن‌های ایرانی از جمله آثار او هستند.
به گفته مادر سام رجبی، او در سلولی به اتفاق دو زندانی دیگر زندانی است. خانم هوشمندافشار به کمپین گفت: «از ۲۷ اسفند ظاهرا آنطور که سام به من گفت از انفرادی خارج شده. گفت که در سلول دیگری هستم که دو نفر آدم های خوب با من هم سلول هستند. نمی‌دانیم چه کسانی هستند ولی اینطور که شنیده‌ام آنها هم اتهام سیاسی دارند. البته همچنان در بند ۲ الف سپاه هستند.»
خانم هوشمندافشار از پیگیری‌هایش درباره پرونده سام رجبی به کمپین گفت: «سوال کردم که چرا به وکیل اجازه نمی دهید با سام ملاقات کند و چرا وکالت نامه را نمی دهید سام امضا کند. گفتند که وقتی دادگاه تشکیل شود اجازه می‌دهیم. گفتم دادگاه کی تشکیل می‌شود گفتند تحقیقات هنوز تمام نشده. وکیل سام تا به حال دو بار تمبر باطل کرده ولی وکالت‌نامه را هم نداده‌اند که سام امضا کند. به من گفتند وکیل وقتی میتواند اجازه پیدا کند که دادگاه تشکیل شود. بازجو بود یا هرکسی دیگر که این را به من گفت نمی‌دانم. مقامشان را که ابراز نمی‌کنند.»
محمود بهزادی، وکیل سام رجبی به کمپین گفته بود که او و دیگر وکلای پرونده فعالان محیط زیست از ۱۵ بهمن ماه ۱۳۹۶ وکالت نامه‌ها را ارائه داده‌اند اما بازداشت شده‌ها حتی از اینکه وکیل دارند اطلاعی ندارند. او گفته بود: «وکالت نامه‌ها راهم داده ایم بند ۲ الف سپاه که آنجا زندانی هستند و یک وکالت نامه دیگر هم از طریق دادیار فرستاده‌ام اما تاکنون پاسخی نگرفته‌ام. از لحاظ قانونی خودشان هم می‌دانند تخلف است. دادیار می‌داند تخلف است. بازپرس می‌داند تخلف است اما همچنان این روند ادامه دارد. در حالیکه می‌دانند هیچ کدام از تحقیقات بدون حضور وکیل، ارزش قانونی ندارد.»
براساس اصل ۳۵ قانون اساسی ایران «در همه دادگاهها طرفین دعوی حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.»
براساس ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری «متهم میتواند در مرحله تحقیقات مقدماتی، یک نفر وکیل دادگستری همراه خود داشته باشد. این حق باید پیش از شروع تحقیق توسط بازپرس به متهم ابلاغ و تفهیم شود. چنانچه متهم احضار شود این حق در برگه احضاریه قید و به او ابلاغ می‌شود. وکیل متهم میتواند با کسب اطلاع از اتهام و دلایل آن، مطالبی را که برای کشف حقیقت و دفاع از متهم یا اجرای قانون لازم بداند، اظهار کند. اظهارات وکیل در صورت مجلس نوشته می‌شود.»
تبصره یک این ماده می‌گوید «سلب حق همراه داشتن وکیل یا عدم تفهیم این حق به متهم موجب بی‌اعتباری تحقیقات می‌شود.»
در حال حاضر ۱۳ فعال محیط زیست در بازداشت به سر می‌برند. خبر بازداشت فعالان محیط زیست که به دلیل فشارهای امنیتی بر خانوادههایشان مسکوت مانده بود با جان باختن کاووس سیدامامی در زندان اوین، اسامی بازداشت شدگان به رسانه‌ها راه یافت. هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، طاهر قدیریان دانشمند جوان «انسان و کره مسکون» یونسکو، سام رجبی کارشناس محیط زیست، امیرحسین خالقی و نیلوفر بیانی، کارشناسان حیات وحش، سپیده کاشانی همسر هومن جوکار و سرپرست فعالیت‌ها و مشاور سابق برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و مراد طاهباز از همکاران موسسه پارسیان هستند.
پس از مرگ مشکوک کاووس سیدامامی در زندان، نمایندگان مجلس خواستار روشن شدن وضعیت سریع آنها از قوه قضاییه شد و برخی از نمایندگان دیدارهای با خانواده‌های بازداشت شدگان داشتند. با این حال یک منبع مطلع به کمپین گفت: «مدت‌هاست که نمایندگان عکس‌العملی نشان نمی‌دهند. بعضی از آنها فقط می‌گویند انشالله درست می‌شود و حتی بعضی‌ها هم به خانوادههایشان می‌گویند شما نمی‌دانید آنها جاسوس هستند.»
همچنین کمیته چهار نفره‌ای که حسن روحانی برای پیگری مرگ کاووس سیدامامی و وضعیت فعالان محیط زیست تشکیل داد تاکنون هیچ گزارشی در این باره منتشر نکرده است.
کاووس سیدامامی، سام رجبی، هومن جوکار، نیلوفر بیانی، مراد طاهباز، طاهر قدیریان، امیرحسین خالقی و سپیده کاشانی، کارکنان و مدیران سابق و فعلی موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» هستند که که چهارم و پنجم بهمن ماه بازداشت شدند. خبر بازداشت آنها به دلیل فشارهای امنیتی بر خانواده های شان مسکوت ماند اما با جان باختن کاووس سیدامامی در زندان اوین، اسامی بازداشت شدگان به رسانه ها راه یافت. هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، طاهر قدیریان دانشمند جوان «انسان و کره مسکون» یونسکو، سام رجبی کارشناس محیط زیست، امیرحسین خالقی و نیلوفر بیانی، کارشناسان حیات وحش، سپیده کاشانی همسر هومن جوکار و سرپرست فعالیت‌ها و مشاور سابق برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و مراد طاهباز از همکاران موسسه پارسیان هستند.
کاووس سید امامی، استاد جامعه‌شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق و مدیر عامل موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» است که طبق نوشته فرزندش، در تاریخ چهارم بهمن ماه بازداشت شده و در تاریخ ۱۹ بهمن ماه خانواده مطلع از مرگ او با عنوان «خودکشی» شده‌اند. با این حال مشخص نیست که کاووس سیدامامی تحت چه شرایطی مورد بازجویی قرار گرفته و تحت چه شرایط فیزیکی و روانی در زندان اوین نگهداری شده و چگونه برای فردی که از صحت کامل جسمی و روانی برخوردار بوده است چنین اتفاقی افتاده است. مساله‌ای که نگرانی‌ها درباره وضعیت سایر بازداشت شده‌ها را دامن زده است.
دفتر میراث حیات‌وحش پارسیان نیز پس از بازداشت کاووس سیدامامی و همکارانش در تاریخ چهارم بهمن ماه پلمب شد. بعد از انتشار خبر فوت کاووس سیدامامی در زندان اوین، دادستان تهران اتهامات سنگینی را متوجه او و بقیه بازداشت‌شدگان کرد. اگر چه تا کنون قوه قضاییه از ارائه اسناد و مدارکی که چنین ادعاهایی را ثابت کند، خودداری کرده است.
