پرسش و پاسخ‌های حقوقی ۱: آیا پلیس می‌تواند شخصی را به جرم دفاع از زنی که روسریش را برداشته دستگیر کند؟
در این صفحه به سوالات حقوقی که مخاطبان کمپین حقوق بشر ایران از طریق ای‌میل و یا شبکه‌های اجتماعی مطرح کرده‌اند با استفاده از نظرات یک کارشناس حقوقی/وکیل پاسخ داده می‌شود. لطفا سوالات خود را از طریق تلگرام(ICHRINEWS@)، فیس‌بوک و یا ای‌میل (info[@]iranhumanrights[.]org) با ما مطرح کنید.
سوال: آیا پلیس و ضابطین قضایی می توانند افراد را بدون حکم و دستور صادره از مرجع قانونی دارای صلاحیت، بازداشت کنند؟
جواب: بازداشت و دستگیری متهمین و مجرمین یکی از وظایف پلیس و ضابطین دادگستری است. اصل بر این است که بازداشت افراد و متهمین توسط افراد مذکور باید از طریق قانونی صورت گیرد. منظور از بازداشت قانونی، توقیف و حبسی است که به موجب قانون و به دستور مقامات صلاحیت‌دار و با رعایت ترتیبات قانونی مقرر و اعمال می‌گردد. سلب آزادی افراد به صورت غیر قانونی و بدون مجوز جرم بوده و قابل مجازات می‌باشد. اصل ۳۲ قانون اساسی در همین رابطه بیان می‌کند: هیچکس را نمی‌توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می‌کند. ماده ۵۷۰ قانون مجازات اسلامی مربوط به بازداشت و سلب آزادی افراد توسط مامورین دولتی است. اما در شرایطی قانونگدار، مامورین و ضابطین را قبل از صدور دستور از جانب مقام ذی صلاح مجاز به دستگیری و بازداشت افراد می‌داند. و آن زمانی است که جرم به صورت آشکار و در برابر چشمان مردم صورت گرفته باشد؛ که اصطلاحا می‌گویند جرایم «مشهود». قانونگذارهیچگونه تعریفی از جرایم مشهود در قانون آیین دادرسی کیفری ارایه نداده است و فقط مصادیق آن را تعیین نموده است. بر این اساس، مهم‌ترین مصداق در تعیین مشهود بودن جرم، «رویت» و «مشاهده» وقوع جرم قرار داده شده و در بند الف و ب ماده ۴۵ آمده است:
جرم در موارد زیر مشهود است:
الف ـ در مرئی و منظر ضابطان دادگستری واقع شود یا ماموران یاد شده بلافاصله در محل وقوع جرم حضور یابند یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند.
ب- بزه دیده یا دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده‌اند، حین وقوع جرم یا بلافاصله پس از آن، شخص معینی را به عنوان مرتکب معرفی کنند.
مصداق بعدی که در بند (پ) آمده است، مربوط به کشف وسایل مجرمانه است و براساس آن مقرر شده «بلافاصله پس از وقوع جرم، علائم و آثار واضح یا اسباب و ادله جرم در تصرف متهم یافت شود یا تعلق اسباب و ادله یاد شده به متهم محرز شود.»
مصداق بعدی، فرار متهم است. اگر کسی مرتکب جرمی نشده باشد، دلیلی برای فرار از دست پلیس یا ضابطان قضایی ندارد و همین که فرار می‌کند، می‌تواند اماره‌ای مبنی بر وقوع جرم از سوی وی باشد. برای همین در بند (ت) ماده ۴۵، در تعریف مصداق بعدی جرم مشهود آمده است: «متهم بلافاصله پس از وقوع جرم، قصد فرار داشته یا در حال فرار باشد یا بلافاصله پس از وقوع جرم دستگیر شود.»
*برای خواندن دیگر پرسش/پاسخ‌های حقوقی منتشر شده اینجا کلیک کنید.
