لغو مراسم بزرگداشت قربانیان قتل های زنجیره ای در پی تهدید وزارت اطلاعات: هیچ کنترلی برای اتفاقات وجود ندارد
“دقیقا به آنها گفته اند که اگر می خواهید زنده برگردید نیایید”
آیدا عمیدی، عضو هیات دبیران کانون نویسندگان ایران در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران از تماس های تهدیدآمیز وزارت اطلاعات با اعضای هیات دبیران کانون خبر داده و گفت که “وضعیت را اینطور نشان می دادند که هیچ کنترلی برای اتفاقات وجود ندارد و به هر ترتیبی که شده باید گردهمایی برای گرامیداشت بیست و یکمین سالگرد محمد مختاری و محمدجعفر پوینده لغو شود.”
روز چهارشنبه، ۱۳ آذر ماه کانون نویسندگان ایران با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که روز جمعه ۱۵ آذر ماه با حضور بر مزار محمد مختاری و محمدجعفر پوینده یادشان را گرامی خواهند داشت و اینکه “گرد آمدن هر ساله‌ی ما بر مزار دو جان‌باخته‌ی آزادی بیان، محمد مختاری و محمدجعفر پوینده، سر سپردن به آیین سوگواری و تسکین رنج فقدان نیست؛ پای فشردن بر حق دادخواهی است؛ ارج نهادن بر آرمانی است که دو عضو مؤثر کانون نویسندگان ایران جان خود را بر سر آن گذاشتند: تحقق آزادی اندیشه و بیان بی هیچ حصر و استثنا.”
چند ساعت بعد از انتشار این بیانیه اما روابط عمومی کانون نویسندگان با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد که در پی تماس وزارت اطلاعات مجبور به لغو مراسم گرامیداشت دو نویسنده قربانی قتل‌های زنجیره‌ای، شده است. در این اطلاعیه آمده است که “از وزارت اطلاعات با چند تن از اعضای هیئت دبیران کانون تماس گرفتند و هشدار دادند که با مراسم اعلام‌شده با شدت و خشونت برخورد خواهد شد. از این رو هیئت دبیران کانون نویسندگان ایران به منظور حفظ جان اعضای خود و سایر دوستداران زنده یادان مختاری و پوینده این مراسم را لغو‌شده اعلام می‌کند.”
آیدا عمیدی، عضو هیات دبیران کانون نویسندگان ایران در مصاحبه با کمپین گفت: “سالهای پیش به این صورت بود که ما می رفتیم امامزاده طاهر و در دو سه سال اخیر درهای گورستان را می بستند و اجازه نمی دادند که ما وارد گورستان شویم یا به صورت همان جمع محدود هم در مقابل در گورستان توقف کنیم. یعنی همیشه این برخوردها برای ممانعت از برگزاری مراسم وجود داشت و در این چند سال اخیر ما هرگز نتوانستیم وارد گورستان شویم و بیانیه مان را بخوانیم. تفاوتی که امسال داشت این بود که دقیقا یکی دو ساعت بعد از انتشار بیانیه کانون و اعلام ساعت و تاریخ مراسم، از وزارت اطلاعات با چند نفر از اعضای کانون تماس گرفتند و سعی کردند شرایط را توضیح دهند که ما با شرایط متفاوتی طرف هستیم. لحن بسیار تهدیدآمیز بود گرچه بیان محترمانه ای داشت اما فحوای کلام شان کاملا تهدیدآمیز و هشداردهنده بود و ربط می دادند به اتفاقات بعد از گرانی بنزین و مشخصا گفتند ممکن است در منطقه تیراندازی شود و ما هم بخواهیم وارد عمل شویم و ممکن است اتفاقی برای کسی بیفتد و منظورشان این بود که ما هیچ تضمینی درباره اتفاقاتی که می افتد نداریم.”
خانم عمیدی به کمپین توضیح داد: “مشخصا اشاره نمی کردند به اینکه چه نهادهایی ممکن است حضور داشته باشند و در درگیری مشارکت داشته باشند. کسانی که از وزارت اطلاعات تماس گرفته بودند وضعیت را اینطور نشان می دادند که هیچ کنترلی برای اتفاقات وجود ندارد و ما هم وارد درگیری خواهیم شد. خیلی ساده داشتند به ما می گفتند که اگر اتفاقی برای کسی بیفتد و کسی هم کشته شود یا زخمی شود چه از مردم و چه از اعضای کنون، مسئولیتی بر گردن خود احساس نمی کنند و قصد داشتند مسئولیت را متوجه ما بکنند. بحث شان هم بیشتر سر این بود که به هر ترتیبی شده از شکل گیری گردهمایی برای گرامیداشت مختاری و پوینده جلوگیری کنند. واقعیت این است که فقط اعضای کانون نیستند که در این مراسم شرکت می کنند افراد دیگری هستند از علاقه مندان محمد مختاری و محمدجعفر پوینده و به هرحال هوادار آزادی بیان هستند و این احساس مسئولیت را دارند و در سالهای مختلف می آمدند و ما مجبور شدیم به خاطر حفظ جان افراد، مراسم را لغو کنیم. با لغو این مراسم اما روند دادخواهی که صرفا دیگر به اعضای کانون تعلق ندارد و به یک حق عمومی تبدیل شده متوقف نمی شود.”
وی همچنین گفت: “ما یک شنیده هایی داریم در یک روز اخیر مبنی بر اینکه برخی از افراد عادی که گویا متن یا پستی در صفحات شخصی شان در شبکه های اجتماعی گذاشته اند مبنی بر اینکه علیرغم اطلاعیه کانون همچنان مصر هستند که بروند و در مراسم شرکت کنند پیام های تهدیدآمیزی دریافت کرده اند که به آنها اخطار داده شده پست ها را بردارند و به هیچ عنوان هم در امامزاده طاهر حضور پیدا نکنند. ما نمی توانیم این را تایید کنیم چون کسانی که به ما رسانده اند را نمی شناسیم با یکی دو اعضای کانون تماس گرفتند که چنین مساله ای است. دقیقا به آنها گفته اند که اگر می خواهید زنده برگردید نیایید.”
سهراب مختاری، فرزند محمد مختاری هم در مصاحبه با کمپین گفت: “سال پیش مانع برگزاری مراسم می شدند با بستن قبرستان یا سالهای پیش تر حمله می کردند به کسانی که آنجا جمع شده بودند. اما امسال به خاطر اتفاق هایی که در آبان ماه افتاد و قتل عام معترضان و کسانی که در خیابان ها حضور داشتند یا گذر می کردند، تهدیدها خشن تر بود و کانون نویسندگان تصمیم گرفت به خاطر حفاظت از جان اعضای خانواده و دوستان و آشنایانی که در برنامه شرکت می کنند برنامه را لغو بکند. درواقع آن چیزی که تغییر کرده خشونتی است که بیم آن می رفت که کسان دیگری هم در روز جمعه کشته شوند یا آسیب ببینند. البته سالهای پیش هم بیم این بود که کسانی دستگیر شوند، حمله کنند و کسانی آسیب ببینند اما اتفاق هایی که این روزها در ایران افتاده واقعا خطر جانی خیلی جدی برای کسانی که در این مراسم ها شرکت و به جنایت ها اعتراض می کنند وجود دارد.”
خانواده های محمد مختاری و محمدجعفر پوینده مراسم دیگری برای سالگرد به قتل رسیدن این دو نویسنده سرشناس ایرانی برگزار نمی کنند. سهراب مختاری به کمپین گفت: “از همان سال اول خانواده برای برگزاری مراسم در مکان عمومی برای پدرم تلاش داشت اما متاسفانه هیچ وقت اجازه ندادند. بنابراین این مراسم هر ساله که به قبرستان می روند مراسمی است که کانون نویسندگان معمولا فراخوان را اعلام می کند و خانواده ها هم حضور می یابند. کانون نویسندگان هم یکی از شاکیان اصلی این جنایت ها است به خاطر اینکه اعضای برجسته کانون به قتل رسیدند و همیشه این کانون در مسیر دادخواهی کنار خانواده حضور داشته.”
در فاصله ۲۸ آبان تا ۱۸ آذر سال ۱۳۷۷، به‌ترتیب مجید شریف، داریوش فروهر، پروانه مجد اسکندری (فروهر)، محمد مختاری، و محمد جعفر پوینده در تهران به قتل رسیدند.کمتر از یک ماه بعد وزارت اطلاعات دولت محمد خاتمی در اطلاعیه ای بی سابقه اعلام کرد که این قتل ها توسط عده ای از “اعضای خودسر” وزارت اطلاعات انجام شده است.قربانعلی دری نجف آبادی وزیر وقت اطلاعات در پیامد افشای قتل های زنجیره ای سال ۱۳۷۷ مجبور به استعفا از این سمت شد. همزمان شماری از ماموران مجری این قتل ها و همچنین مقام های ارشد وزارت اطلاعات از جمله سعید اسلامی معاون امنیت وزارت اطلاعات در دوره وزارت علی فلاحیان، مصطفی کاظمی معاون وقت وزارت اطلاعات و مهرداد عالیخانی مدیرکل چپ نوی این وزارت خانه بازداشت شدند و موجی از افشاگری درباره قتل های زنجیره ای در رسانه ها آغاز شد.
اگر چه قوه قضائیه جمهوری اسلامی فقط رسیدگی به پرونده قتل چهار تن از قربانیان قتل های زنجیره ای یعنی داریوش و پروانه فروهر، محمد مختاری و محمدجعفر پوینده را پذیرفت اما در جریان افشای این قتل ها آشکار شد که “قتل‌های زنجیره‌ای” با هدف حذف دگراندیشان و برخی از چهره های برجسته سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و شماری از فعالان اقلیت های دینی دستکم از دوم آذر ۱۳۶۷، با قتل کاظم سامی وزیر بهداشت نخستین “دولت موقت” پس از انقلاب در مطبش آغاز شده، و در سالهای بعد به بیرون مرزهای ایران گسترش یافته و از پاییز سال ۱۳۶۹ بار دیگر در داخل کشور ادامه یافته و در نهایت منجر به قتل های پاییز ۱۳۷۷ شده است. دادگاه این پرونده در شرایطی دو سال بعد در دی ماه سال ۱۳۷۹ برگزار شد که اغلب روزنامه های موثر در افشای قتل های زنجیره ای توقیف شده بودند، اکبر گنجی و عمادالدین باقی دو تن از روزنامه نگارانی که نقش موثری در افشای قتل های زنجیره ای داشتند، بازداشت و زندانی بودند.همچنین با مرگ مشکوک سعید اسلامی در بازداشتگاه به تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۸، پرونده اعترافات و نقش او و آمران اصلی قتل های زنجیره ای از پرونده ها حذف و هرگز در دادگاه مطرح نشد.خانواده قربانیان قتل های زنجیره ای در جریان دادگاه ضمن اعتراض به روند دادرسی اعلام کردند که خواهان دادرسی عادلانه و معرفی آمران این قتل ها هستند.دو ماه پس از این دادگاه در اسفند ۱۳۷۹ نیز ناصر زرافشان یکی از وکلای خانواده قربانیان قتل های زنجیره ای بازداشت و به ۵ سال زندان محکوم و به همین مدت نیز زندانی شد.
