بازداشت و ضرب و شتم شرکت‌کنندگان در یک تجمع مسالمت‌آمیز در قلعه بابک
یک منبع مطلع به کمپین حقوق بشر در ایران گفت نیروهای انتظامی روز نهم تیرماه بیش از ده فعال ترک را پس از برگزاری یک تجمع مسالمت‌آمیز در قلعه بابک از توابع استان آذربایجان شرقی بازداشت کرده‌اند.
یکی از شرکت‌کنندگان در این تجمع که نخواست نامش فاش شود، روز سیزدهم تیر ماه، به کمپین گفت تعدادی از بازداشت‌شدگان پس از چند ساعت آزاد شده‌اند ولی شش تن از آنان همچنان در بازداشتگاه وزارت اطلاعات و زندان اهر نگهداری می‌شوند: «نیروی انتظامی تقریبا وقتی تجمع داشت تمام می‌شد، حمله کرد و ۱۲ نفر را با باتوم و کتک بازداشت کرد، شش نفر که یکیشان ۱۱ ساله بود، همان روز آزاد شدند، دو نفر را به اداره اطلاعات شهر اهر بردند و چهار نفر هم به زندان اهر منتقل شدند.»
مرتضی پروین، اکبر جهانگیری هم اکنون در اداره اطلاعات اهر نگهداری می‌شوند و میلاداکبری، رحیم زارعی، حامد رواجی و رحیم نوروزی نام چهار تن از کسانی است که با صدور قرار وثیقه پانزده میلیون تومانی به زندان اهر منتقل شده‌اند.
منبع مطلع به کمپین گفت «اعتراض به تبعیض علیه ترک‌ها در ایران»، «رسیدگی به وضعیت فعال ترک زندانی سیامک میرزایی» و «آموزش به زبان مادری» از شعارها و خواسته‌های این تجمع بوده است.
این منبع به کمپین گفت با گذشت چهار روز از بازداشت این فعالان، هنوز هیچ یک از آنان با خانواده یا وکیل ملاقات نداشته‌اند.
اصل بیست و هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل اجتماعات و راهپیمایی بدون حمل سلاح را به شرط آن که مخل به مبانی اسلام نباشد، آزاد اعلام کرده است.
ماده ۴۶ منشور حقوق شهروندی نیز که از سوی دولت میانه‌رو حسن روحانی تدوین شده است، «تشکیل اجتماعات و راهپیمایی با رعایت قانون» را حق شهروندان دانسته است: «حق شهروندان است که آزادانه و با رعایت قانون نسبت به تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها و شرکت در آنها اقدام کنند و از بی‌طرفی دستگاه‌هایمسئول و حفاظت از امنیت اجتماعات برخوردار شوند.»
بین ۱۶ تا ۲۵ درصد جمعیت ایران ترک‌زبان هستند که اغلب در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل و زنجان سکونت دارند. شهروندان معترض برخورد جمهوری اسلامی و اکثریت فارس‌زبان با شهروندان ترک‌زبان را تبعیض‌آمیز می‌دانند. منع تدریس زبان‌های غیر فارسی در مدارس و ممانعت از آموزش به زبان مادری، از برجسته‌ترین مواردی است که همواره با اعتراض بخشی از فعالان مدنی این مناطق روبرو بوده است.
اوایل اسفند ۱۳۹۵ و همزمان با روز جهانی زبان مادری، دادگاهی در شهرستان بهارستان چهار فعال مدنی ترک را به دلیل «فعالیت‌های مسالمت‌آمیز در راستای حفظ و گسترش زبان مادری» مجموعا به ۴۵ سال زندان محکوم کرد.
سازمان فرهنگی ملل متحد، یونسکو، روز ۲۱ فوریه را به عنوان «روزجهانی زبان مادری» در تقویم سالانه خود نام‌گذاری کرده است و سالانه رسانه‌ها در ایران هم در تجلیل از زبان مادری مطالبی منتشر می‌کنند و مراسم پراکنده و غیر رسمی به همین مناسبت برگزار می‌شود.
روحانی رئیس جمهور میانه‌رو ایران در جریان انتخابات ریاست جمهوری روز ۱۳ خرداد ۱۳۹۲ با انتشار بیانیه‌ای وعده داده بود که «موضوع تدریس زبان مادری ایرانیان(کردی، آذری، عربی و…) به طور رسمی در سطوح مدارس، دانشگاه‌ها و اجرای کامل اصل ۱۵ قانون اساسی» اجرا خواهد شد.
اصل ۱۵ قانون اساسی ایران استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس را تنها در کنار زبان فارسی آزاد می‌داند.
